Krótki tekst opisujący dokonania Polaków na całym świecie i miejsca geograficzne, budowle oraz zabytki nazwane po polskich podróżnikach i twórcach (Źródło: „Dziennik Polski”, Czeski Cieszyn 1938, R: 5, nr 178, s. 4, za: Śląska Biblioteka Cyfrowa).

Uwspółcześniony odczyt tekstu

Nazwy polskie na kuli ziemskiej.

Spoglądając na kręcącą się kulę ziemską, widzimy przeważnie poza własnym krajem obce nazwy geograficzne. Na bezmiarach Afryki, Azji czy obu Ameryk dominują nazwy nadane przez zdobywczą rasę Anglosasów. Czy natrafia się jednak w tym dorobku i na udział Polaków? Poza lądem północnoamerykańskim, gdzie w USA i Kanadzie napotkamy liczne miasta i osiedla o rdzennie polskich nazwach, jak Kraków, Warszawa, Toruń, Lwów, Wilno, Poznań, Polonia, Kościuszko, Batory, Wanda, Jadwiga itp., nadawanych przez skupienia wychodźstwa polskiego, i poza lądem południowoamerykańskim z Brazylią, polskie nazwy geograficzne dość rzadko zdobią atlasy. Ale spróbujmy posegregować te nazwy. 

Miasta, jak wspomnieliśmy, posiadają nazwę polską o tyle, o ile skupienia polskie, zamieszkujące te osiedla w przeważającej liczbie, nadały je za zgodą większości mieszkańców osady czy miasta. Wychodźcy polscy z Krakowskiego zakładali na lądzie amerykańskim osadę Kraków, z Mazowsza - wznosili zręby pod przyszłą amerykańską Warszawę. Mieszane skupienia nadawały nazwy wzięte od bohaterów narodowych, jak Kościuszko, Pułaski itp. Poza nazwami miast i osiedli wychodźczych nauka polska ochrzciła nazwami polskimi szereg łańcuchów górskich, wysp, przylądków i jezior. 

Któż nie słyszał o górze Kościuszki w południowej Australii, na której ośnieżonym szczycie pierwszym, który zatknął narodowy sztandar, był Polak hr. Strzelecki, od którego nazwiska noszą również nazwę w Australii góra i potok. Najwięcej jednak odkrywczych podróży dokonali Polacy w Azji, a szczególnie na obszarach Syberii i Tybetu. Znane więc są syberyjskie góry Czerskiego i Czekanowskiego, góra Polaka Mollessona i Wandy. Na Kamczatce - góra Dybowskiego i przylądek Sułkowskiego. W Tybecie - góry Przewalskiego i grzbiet górski Bogdanowicze. U brzegów Korei napotykamy wyspy Potockiego, a po wyprawach podbiegunowych ukazały się na mapach lodowców północnych: rzeka Nałkowskiego, wodospad Haliny oraz góra i lodowiec Arctowskiego. 

U brzegów Alaski widzimy aż pięć polskich nazw geograficznych: wyspę Kościuszki, Zaremby i Wojewódzkiego oraz rafę Wiśniewskiego i lodowiec Romera. W Kanadzie jest jezioro Obalskiego, w południowej Ameryce - góry Domeyki, przylądek i zatoka Polonia, a niżej, pod Ziemią Ognistą, u brzegów polarnego koła południowego bieguna Nunatak (wyspa) polskiego badacza i odkrywcy Arctowskiego. Na czarnym afrykańskim lądzie znajdziemy jedną tylko polską nazwę geograficzną - fort Motyliński we francuskim Sudanie.