W tekście opisany jest leżący „w guberni kijowskiej” Rzyszczew, miasto, w któym w 1763 klasztor i kościół drewniany został założony przez starostów traktymirowskich Stanisława i Urszulę z Nitosławskich Szczeniowskich. (Źródło: „Tygodnik Illustrowany”, Warszawa 1863, T:7, s. 220., za: Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego).

Uwspółcześniony odczyt tekstu.

Rzyszczów z kościołem cudami słynącym.

Zazwyczaj u nas sadyby naddnieprskie i innych rzek przypisują najniesłuszniej Grekom. Ja bym mniemał, opierając się na jedynych dziś dowodach, tj. etymologii i fonetyce, że wszystkich naszych miast dawnych założycielami są Polanie, potomkowie założycieli Kijowa. Na tem też opierając się, przypuszczam, że Rzyszczów wziąć mógł swą nazwę od rżyska, czyli pola po zżętym zbożu, i że pierwotnie nazywał się Uzysków, aż z czasem, z urabianiem się języka Polan, przez zmianę spółgłosek powstał Rzyszczów. W dzisiejszym to Rzyszczowie, leżącym w guberni kijowskiej, powiecie kaniowskim nad Dnieprem, założony był klasztor i kościół drewniany r. 1765 przez starostów traktymirowskich Stanisława i Urszulę z Nilosławskich Szczerbowskich, którzy osadzili lutr ynitarzy i nadali im wieś Szczuczynkę, o milkę w dół stąd leżącą nad Dnieprem. Ojcowie Trynitarze rządzili tą parafią, liczącą 65 wsi i 5 miasteczek, do roku 1832, tj. do swej kasaty. Od r. 1819 przełożony klasztoru, ks. Józef Czarnecki, z ofiar zebranych, a najwięcej poparty funduszem Zaharyasza Hołowińskiego, ojca żyjącego a znanego zaszczytnie Zenona, i Remiszewskiego, poczciwego dzierżawcę dawnej daty, których portrety wiszą w zakrystii, zmurował dzisiejszy kościół, poświęcony r. 1829 d. 8 września przez archidiakona kijowskiego ks. Pawła Piotrowskiego, pod godłem dawniejszym św. Trójcy. Kościół wznosi się na byłym cmentarzu, obrócony frontem do miasta, a wielkim ołtarzem do Dniepru; Dniepr w maju pod sam mur kościelny rozlewa się, dokąd bajdaki i parowce podchodzą. Nad świątynią jaśnieje glob z krzyżem drewnianym wsparty na piramidzie obitej blachą, z napisem: „Bóg jest opatrzny.” Po śmierci ks. Czarneckiego r. 1851, został proboszczem ks. Ludwik Chwyżyński, który poświęceniem się poczciwem i gorliwym, z pomocą parafian bogobojnych, z każdym rokiem swój kościół więcej przyozdabia. Ołtarzów w nim jest pięć. W wielkim Pan Jezus cudami słynący, w całej postawie, malowany na płótnie, przybitym do drzewa, z obliczem niewypowiedzianie pociągającym. Dzisiejszy proboszcz, przy pomocy pobożnych parafian, zamierza ołtarz ten z gruntu odnowić. Dwa boczne ołtarze ozdobiono świeżo pilastrami w stylu średniowiecznym. Kościół posiada także kilka niezgorszych malowideł; brakuje tylko dotąd obrazu godłowego Trójcy Przenajświętszej, który podobno właścicielka Chodorowa, p. Eustachowa Jankowska, ma zamówić u artystów warszawskich. Na chórze w półowalu murowanym, gdzie mieszczą się nowe organy, na zewnętrznej stronie w miniaturze namalowane są wizerunki prawie wszystkich papieży. Kościół cały schludnie utrzymany, za co wdzięczność należy się proboszczowi Chwyżyńskiemu, Eustachemu Jankowskiemu i innym. Rzyszczów od Woroniczów z całą majętnością przeszedł do Józefa Działyńskiego, generała zasłużonego krajowi, potem do syna tegoż Zygmunta, rodzącego się z Woroniczówny, który z dwóch swych żon, a córek Wodzickiego, byłego prezesa b. Rzeczypospolitej Krakowskiej, zostawił potomstwo dotąd żyjące. Wjeżdżając do miasta, po prawej stronie nieopodal, widać cmentarz katolicki w ładnym położeniu, obrócony ku Dnieprowi, mający dość ozdobne nagrobki i starannie utrzymany.