Stanley (Stanisław) Haidasz (1923-2009) – pierwszy poseł polskiego pochodzenia, mianowany sekretarzem parlamentarnym różnych ministerstw w rządzie Kanady, pierwszy Kanadyjczyk polskiego pochodzenia mianowany ministrem, pierwszy i jedyny senator polskiego pochodzenia, określający siebie jako „syn polskich emigrantów”. Z wykształcenia i zawodu lekarz kardiolog. W latach 1962-1974 reprezentujący Partię Liberalną, sześciokrotnie wybrany do Izby Gmin jako poseł federalny. Przez dwa lata (1972-1974) pełnił funkcję ministra wielokulturowości. Dwukrotnie był delegatem kanadyjskim na Zgromadzenie Ogólne ONZ i trzykrotnie delegatem parlamentarnym do Rady Północnoatlantyckiej.

Prymus

Stanley Haidasz, syn polskich emigrantów, Piotra i Józefiny Haidasz urodził się 4 marca 1923 roku w Toronto. W 1936 roku ukończył z wyróżnieniem St. Mary`s Separate School, a w 1941 roku z pierwszą lokatą – St. Michael`s College School. Nie tylko, że dobrze się uczył, (rokrocznie zdobywał złoty medal za postępy w nauce), ale był także aktywny w Kole Dramatycznym. W 1944 roku – absolwent dwujęzycznego Wydziału Filozofii Uniwersytetu w Ottawie, a rok później – absolwent studiów podyplomowych, uwieńczonych licencjatem z filozofii.

Miał zostać księdzem, ostatecznie postanowił zostać lekarzem. Od postanowienia do realizacji droga nie była długa. W 1951 roku został absolwentem Wydziału Medycznego Uniwersytetu w Toronto i uzyskał dyplom doktora medycyny. Po stażu zawodowym w szpitalu St. Joseph’s młody medyk, wszedł w skład zespołu lekarskiego oraz otworzył własną praktykę lekarską w zachodnim Toronto. Zaraz po studiach, w latach 1952-1954, pracował również w szpitalu na oddziale Shoulderdice Surgery.

Lekarz i społecznik

W 1955 roku dr Stanley Haidasz był słuchaczem kursu kardiologii w Cook Country PostGraduate School of Medicine w Chicago (Illinois, USA), a w późniejszym czasie kursu geriatrii na University of Saskatchewan.

Z tego krótkiego zestawienia szkół, do których uczęszczał Stanley Haidasz, wynikać może, że młody Stanisław był „molem książkowym”. Nic bardziej mylnego. Stanley już od najmłodszych lat udzielał się społecznie. Dla przykładu warto tu wymienić, że był prezesem polonijnej Organizacji Młodzieży Katolickiej przy parafii św. St. Kostki w Toronto, a kiedy w 1945 roku założono Kasę Kredytową św. Stanisława, pełnił tam funkcję sekretarza protokolarnego zarządu tego ówcześnie największego parafialnego banku w Ameryce Północnej. Później, w latach 1945- 1956 pełnił funkcję prezesa Kongresu Polonii Kanadyjskiej – Okręg Toronto, był współzałożycielem i przez 10 lat prezesem Funduszu Wieczystego Millenium Polski Chrześcijańskiej.

Jego długotrwałe zainteresowanie sprawami etnicznymi i międzynarodowymi znalazło niejako ciąg dalszy w członkostwie toronckiego oddziału United Nations Association, jak również w wyborze na członka Centrum Studiów Spraw Sowieckich i Wschodnioeuropejskich przy Uniwersytecie Carleton w Ottawie.

Parlamentarzysta

Z czasem Stanley Haidasz został politykiem. Począwszy od 1962 do 1974 był sześciokrotnie wybierany do Izby Gmin Parlamentu w Ottawie jako poseł federalny z Okręgu Parkdale w Toronto. W 1963 roku Stanley Haidasz został mianowany sekretarzem parlamentarnym federalnego ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, a w 1964 roku sekretarzem parlamentarnym sekretarza stanu przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych. W tym samym roku został przewodniczącym kanadyjskiej delegacji na międzynarodową konferencję World Food Programme w Genewie, w wyniku której jako delegat rządowy odwiedził kanadyjskie przedstawicielstwa dyplomatyczne w NATO, Paryżu, Rzymie oraz Warszawie (1964). W latach 1964 i 1965 Stanley Haidasz był oficjalnym reprezentantem Kanady do 19. i 20. Zgromadzenia Ogólnego ONZ, a w 1966 roku – sekretarzem parlamentarnym ministra ds. Indian i rozwoju Północy, reprezentując go we wszystkich rejonach kraju. W1966 roku został członkiem Kanadyjskiej Delegacji Parlamentarnej wysłanej do Polski na obchody Millennium. W 1968 roku mianowany sekretarzem parlamentarnym ministra korporacji konsumentów wprowadzał prawodawstwo związane z Ustawą o Produktach Niebezpiecznych oraz Ustawą Patentową. Opracowywał ustawodawstwo związane z ochroną zdrowia konsumentów oraz wystąpił z pierwszą ustawą (o czystym powietrzu) wniesioną do Izby Gmin przez członka parlamentu nie będącego w rządzie.

Minister

8 października 1971 roku, ówczesny premier Kanady Pierre E. Trudeau, powiedział: „Mamy dwa języki urzędowe: francuski i angielski. Nie ma urzędowej kultury ani też żadna grupa etniczna nie ma przewagi nad innymi grupami. Każdy obywatel jest Kanadyjczykiem i wszyscy winni być traktowani równo i sprawiedliwie.”

To historyczne oświadczenie nie było li tylko czczym frazesem. Zaraz po deklaracji, ówczesny premier złożył w Izbie Gmin dokument prezentujący szereg programów rządowych, mających na celu wsparcie grup etnicznych w ich dążeniu do zachowania i pielęgnowania własnych kultur. Kanada zyskała miano kraju wielokulturowego, popularnie określanego jako „mozaika etniczna”.

Rok później, 22 listopada 1972 roku, premier Kanady ogłaszając program wielokulturowości, mianował na stanowisko ministra ds. wielokulturowości Stanleya Haidasza.

Nowy minister, który stwierdził, że „realizowanie tego śmiałego i historycznego dla Kanady programu, stało się moim obowiązkiem i honorem”, ustanowił takie programy jak np. historia grup etnicznych, badania etniczne Kanady oraz powołanie na wyższych uczelniach katedr etnicznych kultury i języka.

W 1973 roku jako minister stanu odbył wizyty oficjalne w Budapeszcie i na Malcie, a podczas pobytu w Rzymie w 1973 roku gościł wraz z żoną na prywatnej audiencji u Papieża Pawła VI.

Senator

Dzień 4 kwietnia 1978 roku zapisał się na zawsze w historii Polonii kanadyjskiej. Tego dnia bowiem dotychczasowy poseł Izby Gmin z okręgu Parkdale w Toronto, dr Stanley Haidasz, został senatorem, pierwszym i jedynym senatorem polskiego pochodzenia w Kanadzie.

W dniu 6 kwietnia 1978 roku świeżo upieczony senator wygłosił swoje pierwsze przemówienie.

Czcigodni Senatorowie!

Wygłaszając moje pierwsze przemówienie w tej Izbie, pragnę przede wszystkim wyrazić moją wdzięczność za serdeczne przyjęcie, z jakim się spotkałem z Waszej strony i jakim czuję się głęboko wzruszony. Po siedemnastu latach w Izbie Gmin tego Parlamentu jestem dobrze zaznajomiony z jej systemem pracy i przepisami. Proszę Was o pobłażliwość w okresie mojego zapoznawania się z procedurą Senatu. (…) Jestem naturalnie również szczerze zobowiązany mojej żonie i dzieciom, rodzicom i krewnym, nauczycielom i przyjaciołom, którzy umożliwili mi zostanie tym, kim jestem, Wielu z nich, podobnie jak miliony innych imigrantów, przybyło tu z Polski i z różnych innych krajów, niektórzy przybyli już przed Konfederacją, żeby zacząć tu nowe życie – przyczyniając się jednocześnie do rozwoju tego nowego kraju. Za tych wszystkich modlę się i składam im dziś hołd, powtarzając słowa Thomas’a D’Arcy McGee, wypowiedziane w przemówieniu w Quebecu w 1862 roku: „Drogie – prawdziwe najdroższe każdemu krajowi pod słońcem są zawsze dzieci urodzone z jego łona i wykarmione jego piersią, ale tam, gdzie człowiek z innego kraju, gdziekolwiek urodzony, mówiący jakimkolwiek językiem i jakiegokolwiek wyznania, szuka kraju, który ma zamiar czcić i któremu chce służyć, trwając wiernie przy nim tak w dobrobycie jak i w nieszczęściu, kiedy podniesie kotwicę swojego serca w dawnym miejscu przycumowania i zarzuci ją u stóp wybranej kochanki – swojego nowego kraju – z siłą nadziei dojrzałego człowieka – taki człowiek ma na mocy swojego gorącego oddania się nowej ojczyźnie prawo do przyznania mu względów nie mniejszych od tych, jakie są przyznawane dzieciom tej ziemi”.

Jako senator, Stanley Haidasz, reprezentował Kanadę w dorocznych spotkaniach parlamentarnych NATO w Wenecji, Maderze, Hadze i Istambule. Był członkiem kanadyjskiej delegacji na pogrzeb papieża Pawła VI oraz na uroczystość objęcia pontyfikatu przez papieża Jana Pawła II. Przewodniczył pierwszemu kanadyjsko-polskiemu seminarium nt. medycyny chorób zawodowych. Był bardzo aktywnym członkiem Międzynarodowej Grupy Parlamentarnej ds. Praw Obywatelskich w Związku Sowieckim; obecny jako delegat Kanady na spotkaniach w Oxford (Anglia) i Berlinie Zachodnim.

Po pięciu latach senator Stanley Haidasz przeszedł na emeryturę.

Trzeba jednak stwierdzić, że pomimo najróżniejszych obowiązków, zawsze pozostał bardzo aktywnym działaczem Polonii kanadyjskiej.

Społecznik

Senator Stanley Haidasz był członkiem-założycielem, sponsorem i jednym z dyrektorów polonijnego Domu Spokojnej Starości Copernicus Lodge w Toronto. Inicjatorem Scoliosis Surgical Fund i sponsorem kanadyjskiej organizacji charytatywnej Pope John Paul II Polish Children`s Fund of Toronto, organizatorem seminarium chirurgicznego w Centrum Ortopedii Dziecięcej w Zakopanem, członkiem Koła Przyjaciół Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, współprzewodniczącym Komitetu ds. Kampanii Finansowej na rzecz Funduszu Budowy Kolegium Papieża Jana Pawła II w Lublinie. Za swoją pracę odznaczony został między innymi: Wielkim Krzyżem Orderu Św. Jana Jerozolimskiego, Komandorią Krzyża Zasługi oraz Komandorią Polonia Restituta. Uhonorowany został także tytułem Doktora Honoris Causa (z administracji) Uniwersytetu Northland w Montrealu oraz tytułem Doktora Honoris Causa (z filozofii) Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Do jego zaszczytów należy dodać, że senator Stanley Haidasz był Honorowym Członkiem Związku Polaków w Kanadzie, Honorowym Członkiem Canadian Federation of Ethnic Press, oraz Honorowym Obywatelem miasta Winnipeg. Senator Stanley Haidasz żonaty był z Natalią Gugałą, miał trzy córki i jednego syna.

Zmarł w Toronto i spoczywa na cmentarzu Park Lawn.

Lokalizacja: cmentarz Park Lawn, 2845 Bloor St W, Toronto,  Kanada