Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora autorstwa Władysława Dudka, 2017, Budapeszt, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora
Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora autorstwa Władysława Dudka, 2017, Budapeszt, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora
Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora autorstwa Władysława Dudka, 2017, Budapeszt, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora
Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora autorstwa Władysława Dudka, 2017, Budapeszt, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Fundacja Akcja Kultura, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001857-P/150506

Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora

Identyfikator: POL-001857-P/150506

Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora

Informacja o obiekcie:

Henryk Sławik, urodzony w 1894 r. w miejscowości Szeroka (obecnie Timmendorf w Niemczech), to postać niezwykła. Jego historia jest symbolem niezłomności i odwagi w obliczu niepojętych wyzwań. W roku 1990 Sławik został pośmiertnie odznaczony tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata za swoje niezwykłe czyny.

Po ukończeniu edukacji Sławik przeniósł się do Hamburga, gdzie w 1912 r. zaangażował się w działalność polskich socjalistów. Jego doświadczenie wojenne rozpoczęło się w szeregach Cesarskiej Armii Niemieckiej podczas I wojny światowej, gdzie służył na froncie wschodnim. Następnie, jako jeniec wojenny, przeżył zesłanie na Syberię, skąd udało mu się powrócić do odrodzonej Polski. Bezpośrednio po powrocie w 1921 r. wziął również udział w trzecim powstaniu śląskim. Po zakończeniu walk kontynuował działalność polityczną, został redaktorem „Gazety Robotniczej”, a od 1934 r. członkiem Rady Naczelnej Polskiej Partii Socjalistycznej. Po ślubie w 1928 r. i narodzinach córki dwa lata później przeniósł się do Warszawy, gdzie został zatrudniony w Resorcie Spraw Wewnętrznych. 

We wrześniu 1939 r. Sławik znalazł schronienie na Węgrzech, gdzie wspierany przez Józsefa Antalla seniora podjął się organizacji Komitetu Obywatelskiego ds. Opieki nad Polskimi Uchodźcami, oficjalnie zarejestrowany przez rząd na uchodźstwie w marcu 1940 r. Aktywnie uczestniczył również w życiu kulturalnym emigracji, współtworząc „Wieści Polskie" - gazetę dla Polaków na Węgrzech, która miała także czytelników w okupowanej Polsce, oraz działając w Węgierskim Towarzystwie  Mickiewiczowskim.

Jednakże najbardziej znaczącym aspektem działalności Sławika było ratowanie żydowskich uchodźców, zwłaszcza dzieci, poprzez tworzenie fałszywych dokumentów i założenie sierocińca w Vácu, oficjalnie będącego sierocińcem dzieci polskich oficerów. Jego działania były na tyle skuteczne, że oszustwo nie zostało wykryte przez nazistów. Niestety, Sławik został zdradzony i aresztowany przez gestapo. Pomimo tortur, nigdy nie wyjawił swoich współpracowników, co ostatecznie przypłacił życiem w obozie koncentracyjnym Mauthausen. Zginął  25 lub 26 sierpnia 1944 r.

Pamięć o Sławiku i jego czynach jest po roku 2010 szczególnie pielęgnowana w Polsce i na Węgrzech. 24 września 2014 r. Parlament Węgierski uchwalił ustawę H/1270 „Pamięci 70. rocznicy śmierci Henryka Sławika i 40. rocznicy śmierci Józsefa Antalla seniora” przy niemal jednomyślnym poparciu. W 2015 r. jego imieniem nazwano odcinek dolnego nabrzeża w Budapeszcie pomiędzy Rakoczym a mostem Petőfiego. W 2017 r. w Budapeszcie, a rok wcześniej w Warszawie, odsłonięto bliźniacze pomniki upamiętniające Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora. Ich autorem jest polski rzeźbiarz Władysław Dudek (ur. 1952). Pomnik przedstawia obu mężczyzn w intymnej, zamyślonej rozmowie, co symbolizuje głęboką więź łączącą tych dwóch niezwykłych ludzi.

Pomnik przedstawia dwóch mężczyzn siedzących przy stole i grających w szachy. Mężczyzna po prawej - Józef Anatall - ubrany jest w garnitur, po lewej - Henryk Sławik - w płaszczu i koszuli rozpiętej pod szyją. Siedzą w swobodnych pozach, mężczyzna po prawej z prawą nogą założoną na lewą. Postacie są skupione, pogrążone w rozmowie, co podkreślone jest gestami rąk. Stół prosty, kwadratowy, wykonany z kamienia, na jego powierzchni znajduje się symbolicznie zaznaczona szachownica. Przed pomnikiem kamienna tablica umieszczona ukośnie, na niej druga brązowa z odlaną inskrypcją w języku węgierskim i angielskim:

HENRYK SLAWIK / (1894, SZEROKA, LENGYELORSZÁG - 1944, / MAUTHAUSEN-GUSENI NÉMET HALÁTABOR) / ID. ANTALL JÓZSEF (1896, ORSZI, MAGYARORSZÁG / -1974, BUDAPEST) / 1939-1944 KÖZÖTT MAGYARORSZÁGON / TO BE MINT 30000 LENGYEL POLGARI MENEKÜLT BEFOGADÁSÁNAK / LEGENDÁS KIRŰ SZERVEZŐI ES HŐSIES OLTAMAZŐI. / MINTEGY 5000 LENGYAL ZSIDÓ MENEKÜLT ÉLETÉT MENTETTÉK MEG. / A „VILÁG IGAZA KITÜNTETÉS KÉT KIEMELKEDŐ BIRTOKOSA / - A HÁLÁS LENGYELEK /

IN THE YEARS 1939-1944 IN WARTIME HUNGARY, / THEY WERE THE LEGENDARY AND HEROIC GUARDIANS / OF OVER 30 000 POLISH CIVILIAN REFUGEES, / AND THE SAVIORS OF ABOUT 5 000 POLISH-JEWISH REFUGEES. / TO THE TWO GREAT MEN, „RIGHTEOUS AMONG THE NATIONS" / - WITH GRATITUDE FROM THE POLISH NATION

Pomnik umieszczony jest na okrągłym obszarze wyłożonym kostką brukową, ułożoną w rozchodzący się na zewnątrz spiralny wzór.

W Budapeszcie przy Wielkiej Synagodze umieszczona jest tablica wymieniająca osoby związane w Węgrami, uhonorowane tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Znajduje się na niej również nazwisko Henryka Sławika.

Osoby powiązane:

Czas powstania:

2017

Twórcy:

Władysław Dudek (rzeźbiarz; Kraków)(podgląd)

Bibliografia uzupełniająca:

Łubczyk Grzegorz, „Henryk Sławik. Wielki zapomniany Bohater Trzech Narodów”, Warszawa 2009.

Słowa kluczowe:

Publikacja:

31.08.2024

Ostatnia aktualizacja:

01.10.2024

Opracowanie:

Bartłomiej Gutowski
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora Fotografia przedstawiająca Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora Galeria obiektu +3
Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora autorstwa Władysława Dudka, 2017, Budapeszt, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Fotografia przedstawiająca Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora Fotografia przedstawiająca Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora Galeria obiektu +3
Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora autorstwa Władysława Dudka, 2017, Budapeszt, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Fotografia przedstawiająca Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora Fotografia przedstawiająca Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora Galeria obiektu +3
Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora autorstwa Władysława Dudka, 2017, Budapeszt, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Fotografia przedstawiająca Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora Fotografia przedstawiająca Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora Galeria obiektu +3
Pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora autorstwa Władysława Dudka, 2017, Budapeszt, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023

Obiekty powiązane

1
Pokaż na stronie:

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz