Przejdź do treści
Tablica upamiętniająca polski szpital w Győr, fot. Bartłomiej Gutowski, 2024
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Tablice upamiętniające polskie placówki medyczne na Węgrzech z okresu II wojny światowej
Tablica upamiętniająca Sekcję Polskich Lekarzy w Budapeszcie, fot. Kispados, 2009
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Tablice upamiętniające polskie placówki medyczne na Węgrzech z okresu II wojny światowej
Tablica upamiętniająca polski szpital w Győr, fot. Bartłomiej Gutowski, 2024
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Tablice upamiętniające polskie placówki medyczne na Węgrzech z okresu II wojny światowej
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001883-P

Tablice upamiętniające polskie placówki medyczne na Węgrzech z okresu II wojny światowej

Identyfikator: POL-001883-P

Tablice upamiętniające polskie placówki medyczne na Węgrzech z okresu II wojny światowej

Po przegranej kampanii wrześniowej na Węgrzech znalazło się około 33 000 polskich żołnierzy, którzy przebywali w obozach internowania. Opiekę nad nimi sprawowały różne instytucje, w tym Czerwony Krzyż. Formalnie opieka zdrowotna nad Polakami spoczywała na węgierskich lekarzach wojskowych oraz powiatowych, jednak w praktyce – za zgodą władz – zajmowali się tym polscy lekarze, jedynie pod ogólnym nadzorem medyków węgierskich. Po części wynikało to z barier językowych, które utrudniały Polakom korzystanie z węgierskiego systemu opieki.

We wrześniu 1939 roku, zgodnie z okólnikiem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, uchodźcom wojskowym i cywilnym przysługiwała bezpłatna opieka medyczna. 3 listopada 1939 roku utworzono Sekcję Polskich Lekarzy, funkcjonującą oficjalnie w strukturze Węgierskiego Czerwonego Krzyża, powiązanego jednak z Polskim Czerwonym Krzyżem w Budapeszcie. Jej działalność była subsydiowana przez Komitet Obywatelski. Sekcja ta, poza koordynacją prac lekarzy, odpowiadała także za pracę około 90 polskich pielęgniarek. Organizacja skupiała 41 cywilnych i 114 wojskowych lekarzy, a jej siedziba oraz Centralna Polska Klinika znajdowały się w Budapeszcie. Jej funkcjonowanie było możliwe dzięki Klarze Andrássy, która oddała na potrzeby polskich organizacji medycznych i Czerwonego Krzyża całe piętro swojego pałacu nad Dunajem przy Fő utca 11/13.

Ze strony polskiej nadzór i organizację prowadził doktor medycyny generał brygady Jan Strzedniskiego-Kołłątaja (1883-1944). Dokładne okoliczności śmierci generała nie są jednoznaczne, wg jednej z relacji po wkroczeniu wojsk nazistowskich do Budapesztu 19 marca 1944 roku udał się on do swojego gabinetu, aby spalić dokumenty związane z prowadzoną przez niego działalnością konspiracyjną, w tym pomocą przy ukrywaniu Żydów. W trakcie niszczenia dokumentacji do budynku wkroczyli gestapowcy, którzy zastrzelili najpierw generała, a potem mieli zastrzelić także innych Polaków - lekarzy, pielęgniarki oraz pacjentów. Pochowany został na cmentarzu w Kobenya obecnie w Budapeszcie w polskiej kwaterze. Za swoją działalność i bohaterską postawę otrzymał m.in. tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata oraz Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari.

Dzięki działalności polskich lekarzy i wsparciu strony węgierskiej w każdym obozie znajdowała się przychodnia z salą chorych i apteką. Prowadzono także – na koszt Polskiego Komitetu Obywatelskiego – bezpłatną opiekę dentystyczną oraz monitorowano stan sanitarny obozów. Na potrzeby wojskowych uruchomiono w 1940 roku szpital wojskowy w Győr z 140 łóżkami, prowadzony przez dr. Stefana Sobienieckiego. Na sąsiadującym z nim cmentarzu pochowano 45 żołnierzy polskich, którzy zmarli w wyniku ran odniesionych w walkach z Niemcami w Polsce w 1939 roku, a którzy leczyli się w tej placówce.

System opieki zdrowotnej uzupełniały oddział neurologiczny w Szentes, oddział gruźliczy w Egerze oraz sanatoria w Letkés i Ipolyszalka, a także Dom Zdrowia będący sanatorium gruźliczym w Mátraháza (niekiedy podawana jest nazwa sąsiedniej miejscowości Matrafüred) i dom starców w Keszthely.

Opiekę nad matkami i dziećmi zapewniał Węgierski Czerwony Krzyż i Międzynarodowa Organizacja Ochrony Dzieci. Według statystyk w latach 1939-1945 wśród uchodźców urodziło się 212 dzieci, natomiast liczba zgonów wyniosła 300. Na potrzeby matek z dziećmi działały specjalne placówki w Kadarkut, Dunamocs i Kesthely.

O codzienności funkcjonowania ambulatorium dowiedzieć możemy się z Jednodniówki Obozu w Begenc Major z 11 listopada 1941 r. Przeczytamy tam, że  "na ambulatorium przeznaczona jest jedna ubikacja (chodzi o dawne znaczenie tego słowa - osobne pomieszczenie - dop. BG), w której przeprowadza się badania chorych żołnierzy a zarazem znajduje się mieszkanie lekarza młodszego i apteczka obozowa. Na cel zaś izby chorych były początkowo oddane dwie ubikacje z pojedynczymi pryczami i siennikami. W pierwszej połowie lipca 1921 roku została oddana do użytku izba chorych, znajdująca się w odrestaurowanym budynku. Posiada ona drewnianą podłogę, dzięki nowym oknom odpowiednie oświetlenie mieści 16 żelaznych łóżek z siennikami i prześcieradłami oraz potrzebny sprzęt. Do ambulatorium zgłasza się przeciętnie 250 żołnierzy". 

Miejsca niektórych placówek upamiętnione zostały tablicami – znajdują się one w Budapeszcie, gdzie była Centralna Polska Klinika, w Győr, gdzie znajdował się polski szpital oraz w Keszthely gdzie znajdował się dom starców.

Bibliografia uzupełniająca:

István Lagzi, „Néhány adat a Magyarországi lengyel kultúra történetéhez (1939-1944)”, „Acta Historica”, 1991, s. 109-117.

Frojimovics Kinga, „Egy embermentõ példája?”, Századok, 2014, 148. évf. 4, s. 931-957.

Kazimierz Stasierski, „Polscy uchodźcy na Węgrzech w latach 1939-1945", „Przegląd Historyczny", 1952, nr 2, s. 247-273.

Barbara Łochowska, „Witajcie bezdomni, lecz drodzy nam bracia”. Polskie obozy wojskowe na Węgrzech w czasie II wojny światowej, w: „Oblicza wojny", t. 4, s. 283-305.

Archiwum Historii Mówionej, „Rafał Kołłątaj-Srzednicki „Rafał”, Muzeum Powstania Warszawskiego, https://www.1944.pl

Mieczysław Bielski, „Generał brygady dr Jan Kołłątaj-Srzednicki (1883-1944)”, Warszawa 2012.

„Jednodniówka Obozu w Bregenc Major”, 11 listopada 1941

Kapronczay Károl, „Akkor nem volt Lengyelország... Lengyel menekültek Magyarországon, 1939–1944”, Budapest 1992.

Kapronczay Károly, „Lengyel menekültek Magyarországon, 1939–1945. Az Antall József Emlékbizottság és Baráti Társaság évkönyvei, Budapest 2009.

„Barátok a bajban. Lengyel menekültek Magyarországon, 1939–1945”, utószó Jerzy Robert Nowak és Tadeusz Olszański, Budapest 1985.

 

Słowa kluczowe:
Opracowanie:
Bartłomiej Gutowski
rozwiń

Obiekty powiązane

4
Pokaż na stronie:

Projekty powiązane

1
Serwis wykorzystuje pliki cookies. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na wykorzystywanie plików cookies.  Dowiedz się więcej