Pierwsze kontakty między Polską a Węgrami sięgają XI wieku. Jednym ze współczesnych śladów tych relacji jest znajdujący się przed kościołem św. Władysława w Budapeszcie pomnik jego patrona, urodzonego w Krakowie Władysława I Świętego, króla Węgier, syna jednej z córek Mieszka II. To o nim pisał Gall Anonim – „Ten Władysław od dzieciństwa chowany był w Polsce i pod względem obyczajów i [sposobu] bycia niejako stał się Polakiem”. W Győr znajduje się zaś relikwiarz świętego Władysława, a w kościele polskim w Budapeszcie współczesny witraż. Pierwszy znaczący sojusz datowany jest na rok 1108. Wówczas to władcy obu państw połączyli siły w celu przeciwdziałania cesarzowi Henrykowi V i jego sojuszowi z Czechami, mającemu na celu inwazję na Węgry. W XIV wieku, za panowania Ludwika Węgierskiego, oraz w XV i XVI wieku, relacje polsko-węgierskie uległy intensyfikacji, głównie za sprawą więzów dynastycznych związanych z dynastią Jagiellonów i panowaniem Władysława Warneńczyka. 

W dzisiejszych czasach przypomnienie o dynastycznych związkach pomiędzy Polską a Węgrami znajdujemy między innymi w postaci pomników dawnych władców, takich jak Stefan Batory, którego budapesztański pomnik z 1933 roku zdjęto w 1950 roku, a następnie przywrócono w 1956 roku czy Ludwik Wielki, dzieło György Zala. Batory upamiętniony jest też tablicami na kościele w Nyírbátor. Jednym z wyjątkowych miejsc jest Wzgórze Zamkowe, gdzie w 2013 roku odsłonięto pomnik przedstawiający pochodzącą z Węgier Jadwigę, koronowaną w Polsce koroną królewską oraz Władysława Jagiełłę, jej męża – Wielkiego Księcia Litewskiego oraz króla Polski iure uxoris. Monument ten, dzieło litewskiej rzeźbiarki Dalii Matulaitė, został uroczyście odsłonięty w trakcie spotkania ministrów spraw zagranicznych Inicjatywy Środkowoeuropejskiej, które odbyło się na zamku w Budapeszcie. Upamiętnia początki dynastii, która zasiadała na tronach zarówno Rzeczypospolitej Polskiej, jak i Węgier i symbolizując wspólną historię Litwy, Polski i Węgier (przeczytaj więcej o pomniku). Z dynastią Jagiellonów związany jest pomnik polskich bohaterów bitwy pod Mohaczem stoczonej w 1526 roku, gdzie wojska dowodzone przez Ludwika Jagiellończyka uległy armii osmańskiej (przeczytaj artykuł przedrukowany z „Sztuk Pięknych” o historii jego powstania).

Ludwik Węgierski jest uhonorowany tablicą pamiątkową na gmachu parlamentu, zaś przy ulicy Jana III Sobieskiego znalazła się tablica przypominająca dokonania polskiego króla. Przypomina o nim również tablica w Győr oraz pomnik w Esztergom. Władysław Warneńczyk upamiętniony został w Mohaczu, gdzie znajduje się również Park pamięci bitwy z 1526 roku oraz tablica. Bitwa przypomniana jest także w Érd, obok znajduje się tablica piechoty polskiej pod wodzą Leonarda Gnojeńskiego oraz w Biatorbágy.

W kolekcjach muzealnych można znaleźć liczne ślady dawnych dynastycznych związków, które łączyły te dwa narody. Takim jest m.in. różaniec Stefana Batorego z Muzeum Rzemiosła Artystycznego w Budapeszcie. A skoro o muzealnych polonikach mowa, to nie można przegapić jednego z najważniejszych cykli rysunków „Polonia” Artura Grottgera, które János Pálffy przekazał Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie (przeczytaj więcej). W muzeach budapesztańskich zachowały się również liczne wyroby rzemieślnicze warsztatów gdańskich, lwowskich, warszawskich a przez pojedyncze obiekty także krakowskich. Wśród nich jest m.in. łyżeczka z portretem księcia Józefa Poniatowskiego.

XIX wiek dla Polski i Węgier to okres znaczących zawirowań politycznych, społecznych i kulturowych, związanych z utratą niepodległości i dążeniem do suwerenności. Węgry znalazły się w ramach Cesarstwa Austriackiego, a później Austro-Węgier, podczas gdy Polska była podzielona między Rosję, Prusy i Austrię. Mimo tych trudności XIX wiek był również czasem narodzin i rozkwitu silnych ruchów narodowych w obu krajach. W wieku XIX uzyskały one nowy wymiar w ramach Monarchii Habsburskiej. Migracje popowstaniowe, w okresie rewolucji i wojen znacznie się nasiliły. Polską migrację na teren Węgier po 1867 r. szacuje się na 60 tys. osób. Rok 1905 sprowadził jeszcze jedną falę emigracyjną; byli to wygnańcy polityczni z zaboru rosyjskiego. W początkach I wojny światowej wielu Polaków znalazło się na Węgrzech w charakterze uchodźców. Okres dwudziestolecia zaś to spadek polskiej emigracji szacuje się, że w 1926 roku liczyła około 20 000 osób.

Wielu polskich śladów na Węgrzech pochodzi z okresów XIX i XX wieku, ale ich historyczne korzenie sięgają już XVIII wieku. W tym czasie, na przełomie XVII i XVIII wieku, polskie osadnictwo zaczęło się rozszerzać na południe Węgier. Najbardziej znanym przykładem tej ekspansji jest założona w 1717 roku „polska wieś" Derenk. Osada ta została zasiedlona przez chłopów z rejonów Podhala i Spiszu. W latach 1941-1943 doszło do przesiedlenia mieszkańców Derenku na inne tereny, w tym do: Istvánmajor, Ládbesenyő, Sajószentpéter, Mezőnyárád, Andrástanya, Emőd, Szendrő i Mártonyi. Jednym z niewielu zachowanych obiektów jest cmentarz. Więcej informacji na temat Derenku można znaleźć w tym artykule. W Istvánmajor znajduje się tablica upamiętniająca polskich osadników.

Największe skupisko Polaków w wieku XIX i XX to Budapeszt. Przybywając do tej metropolii, nieodzownie trafimy do jednej z jej pereł architektonicznych – wspaniałego gmachu opery. To właśnie tutaj, wśród majestatycznych kształtów i form fasady, spoglądając w górę, możemy odnaleźć rzeźbę przedstawiającą Stanisława Moniuszkę. Jego postać zlokalizowana jest na balustradzie wśród innych kompozytorskich ikon. Moniuszko, twórca oper polskich, doczekał się upamiętnienia na tym prestiżowym miejscu dopiero w roku 1966, włączając się do panteonu muzycznych luminarzy. Ciekawostką jest fakt, że pierwotne rzeźby, które niegdyś zdobiły operę, zostały rozebrane w latach 30. XX wieku z powodu złego stanu (przeczytaj więcej). Innym muzycznym śladem jest popiersie Fryderyka Chopina w parku Czajkowskiego, a także płaskorzeźba upamiętniająca przyjaźń Chopina i Liszta - przedstawiajacego węgierskiego kompozytora grającego „Poloneza" Chopina. Liszt miał też podarować Muzeum Narodowemu rzeźbę lewej ręki polskiego kompozytora, a w gabinecie węgierskiego kompozytora znaleźć się miał portret Chopina. Ponadto w 2023 roku ustawiono w Budapeszcie tak zwaną inteligentną ławkę grająca utwory obydwu kompozytorów (przeczytaj więcej). Współczesny pomnik upamiętniający Chopina znajduje się także w parku Horváth-kert w dzielnicy Krisztinaváros. Natomiast Szigfrid Pongracz jest autorem biustu Chopina, który znajduje się w Węgierskiej Galerii Narodowej. Pod względem artystycznym, jednym z najciekawszych poloników jest pomnik Chopina autorstwa Margó Ede. Jego projekt z 1930 roku, wraz z bliższymi informacjami, prezentowany jest w tym artykule). Również w Budapeszcie zachowała się tablica wmurowana w ścianę Akademii Ferenca Liszta.

Miejscem, gdzie można odkryć polsko-węgierskie ślady, to lewe nadbrzeże Dunaju. Tutaj znajduje się jeden z najbardziej okazałych pomników w mieście – figura lwa, upamiętniająca bohaterstwo węgierskich żołnierzy podczas obrony Twierdzy Przemyśl przed rosyjskimi wojskami w latach 1914-1915 (przeczytaj więcej w tym artykule). W pobliżu stoi również pomnik generała Józefa Bema, ważny symbol polsko-węgierskich związków historycznych. Józef Bem, polski generał i narodowy bohater Polski, Węgier oraz ówczesnej Turcji, odegrał znaczącą rolę podczas Wiosny Ludów w 1848 roku, szczególnie w powstaniu węgierskim przeciwko Austrii. Pomnik generała, znajdujący się w Parku Miejskim imienia Józefa Bema w Budapeszcie, przedstawia go w płaszczu mundurowym i charakterystycznym kapeluszu (przeczytaj więcej w tym artykule). Kolejne pamiątki związane z Bemem to jego popiersia w Székesfehérvár (2011), Nyíregyháza (2008), Verpelét, Kiskőrös oraz w Budapeszcie, tablice w Debreczynie oraz Győr. Polacy upamiętnili również w Budapeszcie Jánosa Istóka, twórcę pomnika Bema. W Szolnok upamiętnieni są polscy uczestnicy Wiosny Ludów walczący w Bitwie Szolnockiej w 1849 roku.. 

W 1956 roku pod budapesztańskim pomnikiem zgromadzili się z studenci hasłem „Wszyscy Węgrzy chodźcie z nami, pójdziemy za Polakami!”. Od tego polskiego akcentu rozpoczęło się węgierskie powstanie. W miejscu, gdzie rozpoczęły się rozruchy, znajduje się tablica upamiętniająca ofiarną pomoc Polaków dla mieszkańców Budapesztu (zobacz więcej). Innym śladem wydarzeń z 1956 roku jest tablica w Miskolcu upamiętniająca trzynastoletniego chłopca poległego w Poznaniu - Romka Strzałkowskiego. W stolicy Węgier znajduje się również pomnik polsko-węgierskiej solidarności z 1956 roku oraz tablica przypominająca Wiesława Kuźnickiego, pierwszą ofiarę strajków w Polsce w 1956 roku. 

W Budapeszcie, oprócz innych pamiątek polskich, warto wspomnieć o dwóch obiektach sakralnych. Pierwszym z nich jest jedyny polski kościół, który został założony z inicjatywy polskich emigrantów w 1932 roku. Drugim istotnym miejscem jest polska kaplica w kościele paulinów, położona na wzgórzu Gellerta. W kaplicy tej znajduje się ołtarz poświęcony Matce Boskiej Częstochowskiej, do którego przybywali polscy uchodźcy oraz internowani żołnierze, by się modlić. W Budapeszcie znajduje się także Pomnik Katyński, upamiętniający ofiary zbrodni katyńskiej, tablica katyńska w Tata, w Miszkolcu czy w polskim kościele w Budapeszcie. Wcześniejsze wydarzenia upamiętnia zaś Pomnik Legionistów z 1935 roku, upamiętniający polskie legiony i blisko 600 walczących w nich Węgrów  (zobacz więcej).  

W 2021 roku na jednym z budapesztańskich stadionów odsłonięto tablicę, która upamiętnia pierwszy oficjalny mecz międzynarodowy reprezentacji Polski oraz Imrego Pozsonyego z grudnia 1921 roku. W tym historycznym spotkaniu Polska przegrała 1:0, a wśród graczy wyróżniał się Ernest Wilimowski, legendarny polski piłkarz o burzliwych losach, którego historię można poznać w bazie poloników .

Wśród innych poloników wspomnieć można o popiersiu Józefa Wysockiego odsłoniętym w 1976 roku w ogrodzie Muzeum Narodowego (tablica upamiętniająca go znajduje się też w Isaszeg), a także tablicy Mieczysława Woronieckiego na budynku Ministerstwa Rolnictwa, czasowo zdjętej (2023) na czas remontu budynku. Podobnie jak druga kapitana Konrada Kazimierza Rulikowskiego. W 2016 roku odsłonięte zostało na placu Széchenyieg popiersie Zbigniewa Herberta, a w 2019 tablica upamiętniająca internowanie w Budapeszcie polskich żołnierzy.

Inną wyjątkową postacią, którą uhonorowano pomnikiem w Budapeszcie, jest Henryk Sławik. Jego pomnik, odsłonięty w 2017 roku na placu Györgya Goldmann, jest kopią warszawskiego monumentu z 2016 roku. Sławik, będąc prezesem Komitetu Obywatelskiego do Spraw Opieki nad Polskimi Uchodźcami na Węgrzech podczas II wojny światowej, przyczynił się do uratowania około 5000 dzieci. O tej niezwykłej postaci i jej pomniku przeczytasz więcej). Uhonorowany został również na tablicy przy budapesztańskiej synagodze. 

Niemal nie sposób wymienić wszystkie poloniki znajdujące się na Węgrzech, a powiązane z Polską. Wiele z nich powstało współcześnie i przypomina postaci z dawnej historii takie jak poeta i żołnierz Adam Czahrowski (około 1565-1599), który służył w Eger, generał Henryk Dembiński (1791-1864) upamiętniony w Egerze czy twórca języka esperanto Ludwik Zamenhof (1859-1917, Budapeszt). Pomniki św. Kingi i św. Jadwigi w Budapeszcie oraz obraz św. Wojciecha w bazylice św. Stefana w Budapeszcie. Swoje miejsce ma również Józef Piłsudski przypomniany tablicami w Győr i Budapeszcie powstała w 1993, która znalazła się w miejsce płyty z 1936 roku zniszczonej w 1948 roku przez komunistów, znajduje się tam również orzeł z tablicy Marszałka z 1936 roku oraz popiersie odsłonięte w 2018 roku. W Budapeszcie znajduje się również tablica ks. Wincentego Daneka (1870-1945) pierwszego proboszcz kościoła polskiego w Budapeszcie, którego grób zachował się na cmentarzu komunalnym w Budapeszcie. Tablica w budynku Eötvös József Collégium w Budapeszcie upamiętnia Polaka zmarłego już po II wojnie światowej - profesora Wacława Felczaka (2016-1993), historyka wielce zasłużone dla polsko-węgierskich kontaktów, a w czasie Ii wojny światowej kuriera i emisariusza Rządu RP na uchodźstwie. Upamiętnione są także postaci szczególnie zasłużone jak Janusz Korczak czy ksiądz Jerzy Popiełuszko, którego imienia dzwonnica znajduje się na wyspie Csepel a tablica przy jednym z kościołów w stolicy Węgier. Jednym z najmłodszych poloników jest odsłonięte 24 maja 2022 roku w III dzielnicy węgierskiej stolicy. popiersie Adama Mickiewicza wzniesione staraniem Samorządu Narodowości Polskiej III dzielnicy Budapesztu).

W węgierskiej stolicy znajdziemy także tablice wystawione z udziałem Polaków upamiętniające Węgrów związanych z Polską: tłumaczkę literatury polskiej Grácie Kerényi (1925-1985, Budapeszt), aktorkę Márię Lázár z domu Czartoryską (1895-1983, Budapeszt), dr. Józsefa Antalla 1896-1974, który pomagał Polakom podczas II wojny światowej (Budapeszt), i którego nie należy mylić z dr. Józsefem Antallą pierwszym demokratycznym premierem Węgier. A wreszcie upamiętniające wydarzenia, miejsca i grupy społeczne jak tablice: polskiej drużyny harcerskiej (Budapeszt), sióstr elżbietanek (Budapeszt), polskich pielgrzymów, którzy zginęli w 2002 roku (Balatonszentgyörgy), polskie gimnazjum w Balatonboglár, pomnik polskich i węgierskich górników ofiar katastrofy w kopalni Pécs Vasas Szénbánya (Pecz). W Győr znajduje się pomnik przyjaźni Polsko-Węgierskiej a w Hajdúszoboszló tablica braterstwa zaś Opályi partnerstwa Opályi i Dukli, a w Eger o związkach polsko węgierskich przypominają schody przyjaźni z 2014 roku.

Na Węgrzech znajdują się liczne obiekty upamiętniające Jana Pawła II, w tym tablice na kościele św. Krzyża w Tata, na Domu Polskim w Budapeszcie oraz z 2013 roku przed Muzeum Sztuk Pięknych na placu Bohaterów obydwie w Budapeszcie, w Peczu, Békéscsaba, Hajdúszoboszló,, w Ópályi. Co więcej, w Szentendre znajduje się pomnik papieża, a w Dunaújváros – popiersie. W w Ostrzyhomiu
(Esztergom) znajduje się tablica św. Kingii poświęcona w 1999 roku przez Jana Pawła II.

Miejsca upamiętnienia najnowszej historii i katastrofy lotniczej z 2010 roku to m.in.tablice w parku miejskim w Tatabánya, w Segedyn czy w Győr przy pomniku przyjaźni polsko-węgierskiej.

Również na węgierskich nekropoliach znajdziemy polskie ślady m.in. grobowiec Józefa Stoczka na cmentarzu przy ul. Fiumei w Budapeszcie. 

W wyniku wydarzeń z września 1939 roku, tysiące polskich uchodźców cywilnych i wojskowych znalazło schronienie na Węgrzech, dzięki przychylności miejscowego społeczeństwa i władz. Węgierskie Ministerstwo Wojny zajmowało się internowanymi żołnierzami, natomiast opiekę nad cywilami przejęło Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. W Egerze funkcjonował obóz dla polskich oficerów i podoficerów od września 1939 r. do marca 1944 r., gdzie na miejscowym cmentarzu znajduje się kwatera upamiętniająca 11 polskich żołnierzy (przeczytaj więcej). Na cmentarzu Rákoskeresztúr w Budapeszcie znajduje się polska kwatera wojenna. W Győr kolejna, w Solymár spoczywa trzydziestu siedmiu polskich lotników RAF, a w miejscach, gdzie polegli (Bácsbokod, Lajosmizse, Madaras, Szentes i Ruzsa) znajdują się pomniki ich upamiętniające. W Püski znajdziemy replikę krzyża postawionego przez internowanych tam żołnierzy, tablicę upamiętniającą polskich uchodźców i grób polskiego żołnierza zmarłego w 1942 roku. Śladem obecności polskich żołnierzy na Węgrzech jest również kościół św. Władysława w Sárvárze, gdzie modlili się polscy żołnierze z pobliskiego obozu, co upamiętnia znajdująca się tam tablica (przeczytaj więcej). Swoje ślady pozostawiali także polscy uchodźcy m.in. tablicę w Sopron-Brennbergbánya czy krzyż w Székesfehérvár. Śladami obecności Polaków są również późniejsze tablice m.in. w miejscowościach: Balatonboglár, Dömös, Inárcs, Keszthely, Nyíregyházaw, Siklós,Tápiószele, Vámosmikola, Varjúlapos, upamiętniająca dawny szpital polskich uchodźców w Győr oraz Komitet Obywatelski ds. Opieki nad Polskimi Uchodźcami w Budapeszcie, zaś w Rákoscsaba obozu internowania. W Budapeszcie odnaleźć możemy także tablicę pamięci Polaków więzionych przez Gestapo czy lekarzy polskich oraz upamiętniającą Zoltána Baló. Interesująca historia wiąże się też z witrażem ufundowanym do kościoła w Kadarkút przez polskich jeńców. W czasie ataku Bułgarów wszystkie poza tym jednym zostały schowane, jednak napastnicy znaleźli je i zniszczyli, a ocalał ten jeden będący polskim darem.   

Tadeusz Adamek, „Związki Polsko-Węgierskie w zakresie złotnictwa gotyckieo", „Roczniki Humanistyczne", t. XXI, z. 4, 1973, s. 5-23.
Ryszard Dzieszyński, „Polak, Węgier...", katalog wystawy, Warszawa 1988.
Maciej Józefowicz, „Kościół Polski w Budapeszcie Małym Rapperswil", „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne", nr 65, 1996, s. 427-441.
Janusz Kusek, „Polacy na Węgrzech w latach 1918-1939", „Nasza Przeszłosć", 1994, t. 81, s. 259-277.
„Polacy–Węgrzy. 1000 lat historii", katalog wystawy, Budapeszt 2022.
„Polska, Ruś i Węgry: X–XIV wiek", red. D. Dąbrowski, A. Jusupović, T. Maresz, Kraków 2018.
László Prohászki, „Polskie pamiątki w Budapeszcie", Budapeszt 2001.
Jan Samek, „Polonika na Węgrzech: srebra w zbiorach muzeów budapesztańskich", „Muzealnictwo", nr 28/29, 1984, s. 148-157.
Kazimierz Stasierskli, „Polscy uchodźcy na Węgrzech w latach 1939-1945", „Przegląd Historyczny", nr 2(52), s. 247-273.
János Tischler, „I do szabli... : Polska i Węgry : punkty zwrotne w dziejach obu narodów w latach 1956 oraz 1980-1981", Warszawa 2001.
Portal POLONICA (https://polonica.hu)