Przejdź do treści
Kościół parafialny pw. św. Mikołaja w Pnikucie, fot. Khymrysja, 2019
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Mikołaja w Pnikucie
Kościół parafialny pw. św. Mikołaja w Pnikucie, fot. Neovitaha777, 2016
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Mikołaja w Pnikucie
Kościół parafialny pw. św. Mikołaja w Pnikucie, fot. Khymrysja, 2019
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Mikołaja w Pnikucie
Kościół parafialny pw. św. Mikołaja w Pnikucie, fot. Kazimierz Paprocki, 2012
Licencja: CC BY 3.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Mikołaja w Pnikucie
Tablica w kościele parafialnym pw. św. Mikołaja w Pnikucie, fot. Khymrysja, 2019
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Mikołaja w Pnikucie
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002231-P

Kościół parafialny pw. św. Mikołaja w Pnikucie

Identyfikator: POL-002231-P

Kościół parafialny pw. św. Mikołaja w Pnikucie

Zarys historyczny
Pnikut był w przeszłości nazywany również Pnekolt, Pnekot, a czasami i Pnikult. Najstarsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi już z XIV w. Pierwsza informacja o miejscowej parafii pojawia się na wysokości kolejnego stulecia. Wśród właścicieli dóbr wymienia się m.in.: Piotra Radziejewskiego, Chlipla i Zachariasza Szulżyców, Michała Myszkę, Piotra Stryjskiego oraz biskupów przemyskich, którym to Pnikut został zapisany, jednak dokładna geneza nie jest do końca znana. Nie wiadomo również kiedy powstał pierwszy obiekt sakralny w miejscowości. Istnieje jednak cały szereg zapisków o kolejnych (drewnianych) budowlach, które na przestrzeni wieków wznoszono, remontowano i konsekrowano.

W początkach XX w. postanowiono jednak postawić w miejscowości nowoczesny kościół murowany, gdyż już od dawna potrzeby wiernych wykraczały poza dostępny, ale mocno nadszarpnięty zębem czasu i zbyt mały obiekt. Konsekracja miała miejsce w roku 1912. Niestety, już trzy lata później, podczas I wojny światowej, świątynia ucierpiała, a dodatkowo władze wojskowe w następnym roku skonfiskowały dzwon. Zniszczenia sięgnęły także starego, drewnianego kościoła, który w końcu postanowiono rozebrać w roku 1920. Rok później zakończono remont murowanej świątyni i ponownie ją konsekrowano. 

Okres międzywojenny to czas pewnych modernizacji. Do wyposażenia kościoła dołączyły m.in. nowe dzwony. II wojna światowa nie przyniosła zniszczeń, ale w roku 1946 ostatni proboszcz opuścił parafię i wyjechał do Przemyśla. Wierni jednak nie wypuścili świątyni ze swych rąk. Przez niemal cały okres powojenny miejscowa społeczność opiekowała się obiektem, użytkując go oficjalnie i legalnie jako „izbę kultury”. Stawką były ogromne podatki, które musiała opłacać. Jak pisze Piotr Krasny w swoim opracowaniu na temat obiektu, aż do odtworzenia parafii w roku 1989, wierni spotykali się w kościele i odprawiali wszystkie możliwe nabożeństwa nie wymagające udziału kapłana. W roku 1993, w dużej mierze dzięki ofiarności parafian i dobroczyńców z Polski, powstała nowa plebania. 

Architektura
Obiekt położony jest przy drodze z Mościsk do Krukienic, w samym środku wsi na niewielkim wzniesieniu. Prezbiterium zwrócono na zachód. Współcześnie istniejący XX-wieczny kościół wymurowano z cegły przy użyciu betonu w częściach konstrukcyjnych. Ogólny charakter budowli to neogotyk zaprojektowany z niezwykłym wyważeniem. Jak pisze Piotr Krasny obiekt stanowi jedną z najokazalszych świątyń z początków XX w. we wschodniej części diecezji przemyskiej. 

Korpus świątyni jest halowy, trójnawowy i trójprzęsłowy. Zamknięte trójbocznie prezbiterium jest niższe i węższe od nawy. Co charakterystyczne dla wielu budowli w tym stylu z tamtych lat, całość poprzedza wieża na planie kwadratu. W jej przyziemiu znajduje się kruchta. Z dwóch stron wieży na parterze umieszczono prostokątne aneksy zwierające klatkę schodową i skarbiec. Podobne występują od strony prezbiterium. Mieszczą one zakrystię i skarbiec. 

W elewacji zewnętrznej największą uwagę zwraca fryz arkadkowy, a na dole tynkowany cokół. Okna w stylu neogotyckim. W większości prostokątne, zamknięte u góry ostrym łukiem. Wieżę i prezbiterium doświetlają okna okrągłe, czyli oculusy. Wyjątek stanowią również otwory okienne w aneksach wieży. Tu zastosowano wąskie okna przypominające strzelnice. 

Nawy korpusu zostały wydzielone przy zastosowaniu filarów krzyżowych, zaś artykulację ścian przeprowadzono za pomocą pilastrów toskańskich. W obiekcie dominują sklepienia krzyżowo-żebrowe oraz gwiaździste. W kruchcie zastosowano sklepienie kryształowe, natomiast w pomieszczeniach bocznych stropy. Chór muzyczny ma formę betonowego balkonu wbudowanego w pierwsze przęsło korpusu. Wsparty został czterema kolumnami ozdobionymi w kapitelach. 

Korpus i prezbiterium nakryto dachami dwuspadowymi. Nad absydą znajduje się dach wielospadowy, a nad zakrystią, skarbcem i aneksami zastosowano dachy pulpitowe. Wszystkie pokryto blachą, podobnie jak hełm wieży, który posiada kształt, co znamienne dla budowli neogotyckich, wysokiego ostrosłupa, który w tym wypadku zwieńczono krzyżem. Wieżyczka na sygnaturkę również została obita blachą. 

Do najważniejszych elementów związanych z wyposażeniem i otoczeniem kościoła należą m.in.: 

  • Jednolity, drewniany zespół obejmujący: trzy ołtarze, ambonę, stalle, ławę kolatorską, balustradę oddzielającą prezbiterium i konfesjonały, datowany na początek XX w.;
  • Ołtarz główny, składający się z trzech kapliczek;
  • Ołtarz Św. Mikołaja;
  • Ołtarz Św. Kazimierza;
  • Obrazy: „Święty Mikołaj” datowany na XVIII w., „Święty Józef z Dzieciątkiem i aniołem” datowany na XVIII w., „Wizja Świętego Antoniego” datowany na XIX w., „Matka Boska Niepokalanie Poczęta” datowany na XVIII wiek;
  • Rzeźba „Chrystus Ukrzyżowany” datowana na XVIII w.
Osoby powiązane:
Czas powstania:
1912
Twórcy:
Maksymilian Jabłoński (architekt; Pnikut, Ukraina)(podgląd)
Bibliografia i archiwalia:
  • Piotr Krasny, „Kościół parafialny pw. św. Mikołaja w Pnikucie”, w: „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej”, cz. 1: „Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego”, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 1999, ISBN 83-85739-66-1, t. 7, s. 255-265.
Bibliografia uzupełniająca:
Publikacja:
10.10.2024
Ostatnia aktualizacja:
11.10.2024
Opracowanie:
Michał Dziadosz
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz