Przejdź do treści
Kościół parafialny pw. św. Józefa w Trzcieńcu, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Archidiecezja Lwowska Kościoła Łacińskiego na Ukrainie, Modyfikowane: tak
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Józefa w Trzcieńcu
Kościół parafialny pw. św. Józefa w Trzcieńcu, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Archidiecezja Lwowska Kościoła Łacińskiego na Ukrainie
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Józefa w Trzcieńcu
Kościół parafialny pw. św. Józefa w Trzcieńcu, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Archidiecezja Lwowska Kościoła Łacińskiego na Ukrainie
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Józefa w Trzcieńcu
Kościół parafialny pw. św. Józefa w Trzcieńcu, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Archidiecezja Lwowska Kościoła Łacińskiego na Ukrainie
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Józefa w Trzcieńcu
Wnętrze kościoła parafialnego pw. św. Józefa w Trzcieńcu, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Archidiecezja Lwowska Kościoła Łacińskiego na Ukrainie
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Józefa w Trzcieńcu
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002243-P

Kościół parafialny pw. św. Józefa w Trzcieńcu

Identyfikator: POL-002243-P

Kościół parafialny pw. św. Józefa w Trzcieńcu

Zarys historyczny
Miejscowość leży 6 km na zachód od Mościsk, przy drodze z Przemyśla do Lwowa. W źródłach nie ma zbyt wielu informacji na temat początków Trzcieńca, a jeśli takowe występują, często są ze sobą sprzeczne. Wśród właścicieli wymienia się m.in.: Kamienieckich, Jaksmanickiego, Czuryłę, Drohojowskiego, Mieleckiego, Litynskich, czy Grochowskich. Właściwie do XX w. miejscowość podlegała pod parafię w Mościskach. Dopiero w 1930 r. utworzono tu niezależną farę. 

Przez bardzo długi czas Trzcieniec nie posiadał również żadnej odnotowanej budowli sakralnej. Za pierwszy tego typu obiekt uznaje się neogotycką kaplicę dworską, która powstała w roku 1889. Była ona jednocześnie kaplicą grobową i pochodziła z fundacji Władysława i Wandy ze Smarzewskich Youngów. Budowę kościoła rozpoczęto w roku 1914 lecz podczas I wojny światowej władze rosyjskie rozebrały konstrukcję, która osiągnęła wówczas już 10 metrów wysokości, a materiały wykorzystały na… utwardzenie drogi.

Gdy globalny konflikt zakończył się, nabożeństwa odprawiano w dworskiej kaplicy. Pierwszy pełnoprawny obiekt sakralny powstał dopiero w latach dwudziestych, a jego konsekracja miała miejsce w roku 1928.

Jak pisze Andrzej Betlej w swoim opracowaniu na temat owego obiektu, kościół dość długo nie był ukończony i odpowiednio wyposażony. W roku 1929 w obiekcie istniały jedynie prowizoryczne ołtarze. W drugiej połowie lat 30. XX w. rozpoczęto budowę nowego domu parafialnego.

Rozwój parafii zahamowała II wojna światowa. Większość wyposażenia została spalona lub wywieziona, choć obiekt sakralny działał potem jeszcze do roku 1950. Stalinowskie represje doprowadziły jednak do jego zamknięcia i uwięzienia księdza opiekującego się parafią. Kiedy proboszcz został uwolniony, kościół funkcjonował do roku 1957. Wówczas to zarówno duszpasterz jak i wierni zostali zmuszeni do opuszczenia miejscowości. Przez wiele lat obiekt niszczał. Stracił m.in. wszystkie okna i witraże. Sowieci przechowywali w nim chemikalia, co wpłynęło nawet na kondycję murów. Paradoksalnie, w roku 1980, gdy w Moskwie odbywały się Igrzyska Olimpijskie, elewacje od strony głównej drogi zostały pomalowane. Przez lata dominacji ZSRR w domu parafialnym urządzano kolejno: siedzibę wojsk, izbę porodową, szkołę, internat i siedzibę rady gminy.

Kościół wrócił w ręce wiernych w roku 1989. W kolejnych latach przeprowadzono remonty oraz skompletowano nowe wyposażenie.

Architektura
Obiekt leży niedaleko tranzytowej drogi prowadzącej z Przemyśla do Lwowa. Neogotycki kościół został wzniesiony z cegły i otynkowany. Usadowiono go na kamiennym cokole i orientowano (czyli skierowano na symboliczny wschód, w domyśle Jerozolimę). Powstał na rzucie krzyża. Składa się z trójprzęsłowej nawy, dwuprzęsłowego prezbiterium zamkniętego trójbocznie i ramion transeptu. Uwagę zwracają również wieże.

Największa z nich wyrasta z nawy i jej front stanowi fasadę obiektu. Składa się z aż czterech kondygnacji, z których pierwsza obejmuje kruchtę w przyziemiu i chór muzyczny na piętrze doświetlony oculusem. Kolejna kondygnacja przechodzi w kształt oktagonalny. Zwężające się ku górze wsporniki znajdujące się po bokach mają za zadanie upłynnić przejście z fasady w dalsze partie. Na tym poziomie znajduje się wydłużone okno prostokątne o zakończeniu ostrołukowym. Bliźniaczo podobnie wygląda kolejna kondygnacja, lecz ona nie posiada już wsporników. Całość wieńczy ciekawy moduł złożony z małych płaskorzeźb przypominających aedicule z trójkątnymi daszkami, rozchodzących się na cztery strony świata, nakryty spiczastym hełmem zakończonym krzyżem. Kondygnacje wieży zostały rozdzielone gzymsami kapnikowymi.

Głównej wieży po dwóch stronach towarzyszą mniejsze wieżyczki sięgające spiczastymi hełmami do 2/3 drugiej kondygnacji. Umieszczono w nich wąskie otwory stylizowane na strzelnice. Elewacje kościoła obiega cokół, a na górze profilowany gzyms. Artykulacja ścian zewnętrznych opiera się o trójuskokowe przypory nakryte dwuspadowymi daszkami, odbijającymi strukturę przęseł, ale też ujmującymi narożniki transeptu. W pozostałych częściach, na wysokości 2/3 obiekt obiega opaska, która jednocześnie stanowi ramy dla łuków zamykających okna. Charakterystyczne dla neogotyku okna są w niemal całym obiekcie prostokątne i zakończono ostrołukowo.

Obiekt przykrywają głównie dachy dwuspadowe (nawa, ramiona transeptu, prezbiterium). Nad absydą znajduje się dach wielospadowy. Wszystkie, łącznie ze zwieńczeniami wieży i wieżyczek i wieżyczki na sygnaturkę, pokryte zostały blachą.

Ściany wewnętrzne zostały wyartykułowane za pomocą płaskich, przyściennych filarów przechodzących w gurty sklepień. Sklepienia w nawie i prezbiterium krzyżowo-żebrowe. W kruchcie zachodniej i pomieszczeniu znajdującym się nad nią zastosowano sklepienia kryształowe. Z pozostałych modułach znajdują się stropy.

Większość okien w kościele, jak już wspomniano wyżej, stanowi otwory prostokątne, zamknięte ostrołukowo, oprócz oculusa na piętrze wieży i aneksów przy prezbiterium. Tam okna są prostokątne, zamknięte oślim grzbietem. W obiekcie są dwie arkady tęczowe. Jedna, co naturalne, znajduje się pomiędzy prezbiterium, a częścią nawową. Druga nad chórem muzycznym. Obie są ostrołukowe.

Murowany, wsparty na filarach chór muzyczny doświetlony jest przez oculus z fasady. Jego parapet wsparty został na arkadach zamykających kruchtę od środka.

Do najważniejszych elementów związanych z wyposażeniem kościoła należą m.in.:

  • Ołtarz główny z relikwiami św. Stanisława i św. Floriana, datowany na lata XX;
  • Witraże z krakowskiej pracowni Jana Kusiaka wykonane po odzyskaniu kościoła przez wiernych, w latach 90. XX w.;
  • Rzeźby: „Święty Jan Napomucen” drewno polichromowane w. XVIII, „Chrystus Ukrzyżowany” drewno polichromowane w. XVIII, „Chrystus Ukrzyżowany” drewno polichromowane ludowy, „Święta Teresa”, „Święty Franciszek”, „Chrystus Zmartwychwstały”;
  • Tablica pamiątkowa, wykonana z czarnego marmuru, a na niej napis: KSIĘDZU KANONIKOWI | ZYGMUNTOWI DZIEDZIAKOWI | BUDOWNICZEMU TEJ ŚWIĄTYNI, | PRZEŚLADOWANEMU ZA WIARĘ, | PIERWSZEMU PROBOSZCZOWI | PARAFII ŚW. JÓZEFA | W LATACH 1930-1957 | WDZIĘCZNI PARAFIANIE | TRZCIENIEC 20.03.1999.
Osoby powiązane:
Czas powstania:
konsekracja 1928
Twórcy:
Stanisław Majerski (architekt; Polska, Ukraina)(podgląd)
Bibliografia i archiwalia:
  • Andrzej Betlej, „Kościół parafialny pw. św. Józefa w Trzcieńcu”, w: „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej”, cz. 1: „Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego”, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 1999, ISBN 83-85739-66-1, t. 7, s. 351-358.
Bibliografia uzupełniająca:
Publikacja:
11.10.2024
Ostatnia aktualizacja:
11.10.2024
Opracowanie:
Michał Dziadosz
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz