Cmentarz Montmartre, oficjalnie nazwany Cimetière du Nord, powstał w miejscu dawnych kamieniołomów gipsu, gdzie już pod koniec XVIII wieku zaczęto potajemnie chować zmarłych, w tym poległych Gwardzistów Szwajcarskich z dnia 10 sierpnia 1792 roku.

To właśnie wtedy, w cieniu Rewolucji Francuskiej, narodziła się idea stworzenia nowoczesnych, świeckich nekropolii poza murami miasta. Był to wyraz zarówno rewolucyjnego przewartościowania stosunku do religii i instytucji kościelnych, jak i potrzeba wynikająca z dramatycznych problemów sanitarno-urbanistycznych. Przepełnione przykościelne cmentarze w centrum Paryża stawały się zagrożeniem dla zdrowia publicznego, co w połączeniu z ideologią oświeceniową doprowadziło do powstania nowego modelu przestrzeni pamięci – cmentarza jako zorganizowanej, uporządkowanej enklawy poza tkanką miejską.

W 1798 roku otwarto pierwszy cmentarz w tej lokalizacji, nazwany Champ du Repos. Choć początkowo niewielki, z czasem przeszedł liczne przekształcenia i został ponownie otwarty w 1825 roku jako jeden z trzech głównych cmentarzy miejskich (obok Père-Lachaise i Montparnasse). Ten moment symbolicznie zakończył epokę chaosu i anonimowości śmierci rewolucyjnej, a zapoczątkował nowy porządek pamięci indywidualnej i zbiorowej.

Nieprzypadkowo Montmartre stał się miejscem spoczynku dla wielu wybitnych postaci: artystów, kompozytorów, pisarzy i myślicieli, którzy nadali kształt francuskiej i europejskiej kulturze. Tu spoczywa Edgar Degas, mistrz impresjonizmu, Jacques Offenbach – kompozytor operetek, a także Jeanne Moreau, François Truffaut, Hector Berlioz, Dalida, France Gall, Michel Berger czy Alexandre Dumas syn. Niektóre nagrobki są prawdziwymi dziełami sztuki – jak pełnopostaciowa rzeźba Dalidy autorstwa Aslana, której melancholijna poza i promienista aureola przywodzą na myśl motywy klasyczne reinterpretowane w duchu pop-kultury, czy cenotaf Emila Zoli – pusty grób jako manifest trwania idei.

Cmentarz Montmartre stanowi także fascynujący przykład sztuki sepulkralnej jako przestrzeni syntezy stylów. Wśród licznych artystycznych świadectw szczególne miejsce zajmują dwie kaplice: neogotycka kaplica Potockich zaprojektowana przez Jacquesa Ignace'a Hittorffa oraz klasycystyczna kaplica Fournierów z monumentalnymi niszami grobowymi (enfeusami). Pierwsza – strzelista, ołtarzowa w formie, przywołuje ducha średniowiecznej sakralności, przy czym wpisuje się w XIX-wieczną modę na neogotyk romantyczny. Druga, surowa i monumentalna, jest przykładem sztuki klasycystycznej jako języka wiecznego trwania, harmonii i porządku. Obie budowle są objęte ochroną jako zabytki i należą do najwybitniejszych przykładów sepulkralnej architektury XIX wieku we Francji.

Montmartre był i jest także ważnym punktem odniesienia dla polskiej diaspory. Wśród setek grobów odnaleźć można nazwiska znane z historii Polski: Maria Szymanowska, Bohdan Zaleski, Julian Ursyn Niemcewicz czy członkowie rodziny Kamienskich. Ich obecność na cmentarzu nie była przypadkowa – dla wielu Polaków na emigracji Montmartre stał się miejscem ostatecznego spoczynku, symbolem godności i ciągłości tożsamości narodowej poza granicami ojczyzny. To właśnie tu polskość trwała jako wspomnienie i przestrzeń kultury, nierzadko bardziej żywa niż na ziemiach okupowanych czy podzielonych przez zaborców.

Nie mniej fascynująca jest architektoniczna i urbanistyczna historia cmentarza. To tutaj, pod koniec XIX wieku, powstał pierwszy stalowy most Paryża – Pont Caulaincourt – przecinający nekropolię w poprzek. Choć jego budowa budziła liczne kontrowersje, dziś stanowi integralny i rozpoznawalny element krajobrazu Montmartre.