Jan Henryk Rosen, „Zesłanie Ducha św.”, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie
Jan Henryk Rosen, „Chrzest”, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie
Jan Henryk Rosen, „Bierzmowanie”, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie
Jan Henryk Rosen, „Eucharystia”, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska, 2008
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie
Jan Henryk Rosen, „Pokuta”, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska, 2008
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie
Jan Henryk Rosen, „Namaszczenie chorych”, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska, 2008
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie
Jan Henryk Rosen, „Kapłaństwo”, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska, 2008
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie
Jan Henryk Rosen, „Małżeństwo”, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska, 2008
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie
Kazimierz Smuczak, dekoracja ornamentalna, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska, 2008
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie
Kazimierz Smuczak, dekoracja ornamentalna z inskrypcją, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska, 2008
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002547-P/189584

Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie

Lwów | Ukraina | obwód lwowski | rejon lwowski
ukr. Lwiw (Львів)
Identyfikator: POL-002547-P/189584

Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie

Lwów | Ukraina | obwód lwowski | rejon lwowski
ukr. Lwiw (Львів)

Całościową dekorację malarską wnętrza (dawnej) kaplicy seminarium duchownego obrządku łacińskiego we Lwowie, na którą składa się cykl malowideł przedstawiających „Siedem sakramentów świętych” oraz „Zesłanie Ducha św.”, wykonał Jan Henryk Rosen we współpracy ze swoim pomocnikiem Kazimierzem Smuczakiem w latach 1929-1931, wkrótce po zakończeniu prac nad ozdabianiem wnętrza katedry ormiańskiej.

Kaplica przylega od południa do prawego ramienia transeptu kościoła pw. Oczyszczenia NMP, popularnie zwanego kościołem Matki Boskiej Gromnicznej (obecnie przy ul. Winniczenki 30a, przed II wojną światową - Czarnieckiego), zbudowanego z fundacji Sobieskich, pierwotnie z przeznaczeniem dla sióstr karmelitanek bosych. Po kasacie klasztoru karmelitanek w roku 1782, kościół na krótko przekazano franciszkanom, a zabudowania klasztorne przejęły siostry miłosierdzia. Od roku 1792 aż do likwidacji przez władze Związku Radzieckiego w roku 1945 w klasztorze mieściło się seminarium duchowne.

W latach 70. XX w. budynki poklasztorne i przylegający do nich dawny pałac arcybiskupi objął Urząd Jakości, Meteorologii i Standaryzacji. W kaplicy urządzono salę konferencyjną; wtedy też (1975-1976) przeprowadzono konserwację malowideł. Od początku roku 1998 kościół jest użytkowany przez Cerkiew greckokatolicką (częściowo wspólnie z Kościołem rzymskokatolickim). Dawne pomieszczenia klasztorne, w których skład wchodzi dawna kaplica seminaryjna, są wynajmowane przez prywatne przedsiębiorstwa. Gmach pałacu arcybiskupiego w maju roku 2004 został zwrócony Kościołowi rzymskokatolickiemu.

Bez wątpienia oryginalna jest zdobiąca dolną część ścian boazeria, utrzymana w formach neorenesansowych. Pierwotnie prawdopodobnie tworzyła całość stylową z innymi częściami wyposażenia. Obiega wokół całą kaplicę, pokrywając ściany do wysokości ok. 1,5 m. Jedynie część prezbiterialna (w granicach pierwszego od północy przęsła) jest wyróżniona bardziej ozdobnie potraktowaną i wyżej sięgającą boazerią (do ok. 2,25 m). Boazeria zbudowana jest z oddzielonych od siebie pilastrami par paneli, w których wyrzeźbiono płyciny. Powyżej biegnie fryz z wydatnym gzymsem. W partii prezbiterialnej, na obu końcach ściany północnej (z pozostawionym pośrodku miejscem na nastawę ołtarzową), znajdują się dwuwymiarowe imitacje dwóch półkolistych nisz z muszlowymi zwieńczeniami, ujęte prostokątnym, portalowym obramieniem z półkolistym przyczółkiem. Boazeria na ścianie wschodniej tego przęsła została zakomponowana w dwóch kondygnacjach: w dolnej panele mają formę podobnych do opisanych poprzednio imitacji nisz z muszlowym zakończeniem (można przypuszczać, że na tle tak skomponowanej dekoracji zasiadali celebrujący nabożeństwa duchowni oraz ich asysta). Powyżej wieńczącego tę kondygnację gzymsu boazeria powtarza swój układ z pozostałych ścian, jedynie kapitele pilastrów są nieco bardziej wydatne, a gzyms wyłamany ponad nimi. Z pierwotnego wyposażenia kaplicy zdaje się brakować nastawy ołtarzowej, ławek, ambony, być może także konfesjonału lub innych pomniejszych sprzętów (wiadomo też, że ołtarz, a może także inne elementy wyposażenia kaplicy, został wykonany w Artystycznym Zakładzie Rzeźby Kościelnej Jan Wojtowicz i Syn w Przemyślanach, założonym w roku 1896).

Malowidła powstały w latach 1929/1930-1931 (na sygnaturach daty: 1930, 1931; w jednym przypadku także dopisane 1936), za rektoratu ks. Franciszka Lisowskiego (1876-1939). Autorem koncepcji całości dekoracji jest Jan Henryk Rosen, który namalował część figuralną malowideł. Współpracował z nim Kazimierz Smuczak, który wykonał dekorację ornamentalną (zachowało się następującej treści zaświadczenie Rosena wystawione dla jego pomocnika: „Zaświadczam, iż P. Kazimierz Smuczak pracował przy mnie w Katedrze Ormiańskiej we Lwowie od 1927 do 1929 roku gdzie wykonał ornamentykę w prezbiterjum i na tęczy. W 1930 r. wykonał ornamentykę w kaplicy Seminarjum Duch. Łacińskiego we Lwowie [...]”, datowane: Lwów, 27 lipca 1935, pisownia oryginalna. Kserokopia dokumentu ze zbiorów prof. Władysława Kucharskiego z Lublina, otrzymana dzięki uprzejmości ks. prałata Anastazego Nadolnego z Pelplina).

Rosen zaprojektował zespół składający się z ośmiu obrazów, towarzyszących im inskrypcji (z Pisma Świętego i tekstów liturgicznych) oraz dekoracji ornamentalnej w postaci wzorowanej na zdobieniach średniowiecznych rękopisów (głównie modlitewników kręgu franko-flamandzkiego z początku XV w.) ukwieconej, barwnej wici roślinnej, wzbogaconej wizerunkami ptaków. Dekoracja malarska wnętrza jest pojęta jako „karta” średniowiecznego rękopisu, na której zestawiono obok siebie tekst i obraz, a całość jest zdobiona w tle wspomnianą wicią roślinną (taki sam schemat Rosen powtórzył w malowidłach ściennych kościoła pw. św. Marcina w Krościenku Wyżnym).

Program ikonograficzny kaplicy to siedem sakramentów świętych, ukazanych poprzez epizody z żywotów świętych lub ważnych postaci historycznych: „Chrzest” - św. Wojciech, „Bierzmowanie” - bł. Jakub Strzemię, „Eucharystia”- św. Lucjan z Antiochii, „Pokuta” - św. Jan Maria Vianney, „Namaszczenie chorych” - św. Karol Boromeusz, „Kapłaństwo” - abp Józef Bilczewski, „Małżeństwo” - (zapewne) Mieszko I i Dobrawa. O ile tożsamość postaci świętych - których ikonografia oraz atrybuty, najczęściej utrwalone i skodyfikowane w sztuce, są zwykle są łatwo rozpoznawalne - można w miarę wiążąco ustalić, o tyle w przypadku postaci historycznych nasuwają się wątpliwości, np. gdy w scenie „Chrztu” artysta posłużył się stylizacją iryjską czy też celtycką; podobnie w scenie obrazującej „Małżeństwo” można się doszukiwać wielu średniowiecznych par władców. Przedstawione powyżej identyfikacje są więc oparte na założeniu, że chodziło (generalnie) o odwołanie się do historii miejscowej i najbliższej, czyli ziemi lwowskiej (arcybiskupi Strzemię i Bilczewski), oraz dziejów Polski - w ujęciu raczej symbolicznym, a nie historycznym. Święci Karol Boromeusz i Jan Vianney to postaci wręcz emblematyczne, które modelowo ilustrują odpowiedni sakrament. Najbardziej „egzotyczny” jest w tym gronie św. Lucjan z Antiochii. Tu jednak wywiedzioną na podstawie ikonografii identyfikację potwierdza opis fotografii przedstawiającej ten obraz, wykonany ręką Jana Henryka Rosena w latach 70. XX w., już w okresie gdy przebywał w Stanach Zjednoczonych (fotografia obrazu z przedstawieniem św. Lucjana była prezentem malarza dla imiennika świętego - Luciena Nedzi, ur. 1925, w latach 1961-1981 członka amerykańskiej Izby Reprezentantów z ramienia partii demokratycznej, o polskich korzeniach, którego Rosen poznał przez Mary Flanagan w Waszyngtonie).

Każdy obraz jest ilustracją jednego z sakramentów, a zarazem przedstawia epizod z życia danej postaci - na trzech ścianach kaplicy. Na ścianie czwartej, ołtarzowej, w górnej części, ponad obecnie nieistniejącym ołtarzem - widnieje Zesłanie Ducha Świętego. Na uwagę zasługuje nie tylko interesujący zestaw postaci - zazwyczaj tych mniej popularnych, stosunkowo rzadko przedstawianych w sztuce - jak i erudycyjny dobór tekstów komentujących poszczególne sceny, świadczący o znacznej wiedzy artysty w zakresie liturgii - przy założeniu, że to on sam je wybrał, co jest dosyć prawdopodobne ze względu na jego zainteresowania liturgią.

Tematyka malowideł wydaje się również doskonale dobrana do funkcji, jaką pełniła kaplica w ramach seminarium - instytucji przygotowującej kapłanów m.in. właśnie do pełnienia posługi liturgicznej, czyli udzielania sakramentów świętych. O malowidłach, na marginesie opisu wojennego życia seminarium, wspominają ks. Wacław Szetelnicki i ks. Stanisław Bizuń. Ze względu na swój charakter - wnętrza zamkniętego dla osób z zewnątrz, przeznaczonego do prywatnej modlitwy kleryków - w czasie istnienia seminarium malowidła nie były szerzej znane, opisywane ani reprodukowane.

Obecnie kaplica znajduje się w bardzo złym stanie, malowidła padły ofiarą rozprzestrzeniających się w zawrotnym tempie, wskutek wilgoci spowodowanej niestabilnością murów i przeciekającego zadaszenia budynku, pleśni i grzybów; prawie całkowicie został w ten sposób zniszczony obraz przedstawiający „Eucharystię”; znacznie ucierpiało też „Zesłanie Ducha Świętego”.

Czas powstania:

1929-1931

Twórcy:

Jan Henryk Rosen (malarz; Polska, Niemcy, Francja, USA)(podgląd), Kazimierz Smuczak (malarz; Polska, Ukraina, Austria)(podgląd)

Bibliografia i archiwalia:

  • Por. B. Gradzik-Jedynak, K. Jurkiewicz, „Kazimierz Smuczak współtwórca dekoracji w kaplicy na Kahlenbergu”, „Wisełka”, 1, 1983, s. 32
  • J. Wolańska, „Kardynał Mercier i ks. Karol Csesznák w malowidłach lwowskiej katedry ormiańskiej oraz początki ruchu liturgicznego we Lwowie w okresie międzywojennym”, [w:] „Fides. Ars. Scientia. Studia dedykowane pamięci Księdza Kanonika Augustyna Mednisa”, red. J. Skrabski, A. Betlej, Tarnów 2008, s. 393-414
  • J. Wolańska, „Malowidła ścienne Jana Henryka Rosena w kaplicy Seminarium Duchownego obrządku łacińskiego we Lwowie”, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1999
  • J. Wolańska, „Art Déco we wnętrzu sakralnym. Dekoracja malarska kaplicy Seminarium Duchownego obrz. łac. we Lwowie”, [w:] „Istorija relihij w Ukrajini. Praci XIII-ji Miżnarodnoji Naukowoji Konferenciji”, (Lwiw, 20-22 trawnia 2003 roku), Knyha II, Lwiw 2003, s. 526-538
  • J. Smirnow, „Dawna kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego. Część 1-3”, „Nowy Kurier Lwowski”
  • A. Linynśkyj, „Rozpysy Jana Henryka Rozena w kapłyci kocteły kapmełitok y Lwowi”, [w:] „Sztuka sakralna pogranicza. Materiały z konferencji naukowej I Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Sakralnej Pogranicza”, Przemyśl, 26-28.08.2011, red. Z. Bator, M. Filewicz, Przemyśl 2013, t. 1, s. 53-56
  • R. Nestorow, „Kościół p.w. Oczyszczenia Najśw. Panny Marii i dawny klasztor ss. Karmelitanek Bosych”, [w:] „Kościoły i klasztory Lwowa z okresu przedrozbiorowego (1)”, Kraków 2011 (Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J. K. Ostrowski, cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego), s. 279-296
  • W. Szetelnicki, „Zapomniany lwowski bohater, ks. Stanisław Frankl (1903-1944)”, Roma 1983, s. 81-83, 155 , il. 21
  • S. Bizuń, „Historia krzyżem znaczona. Wspomnienia z życia Kościoła katolickiego na Ziemi Lwowskiej 1939-1945”, oprac. J. Wołczański, Lublin 1994, s. 67-68, 327, il. 35
  • Por. J. Wojtowicz, „Ołtarze mojego dziadka”, „Cracovia-Leopolis”, 4, 1998, s. 8
  • Ju. Smirnow, „Kazymyr Smuczak - uczeń i poslidownyk Jana-Henryka Rozena”, „Hałyćka Brama”, 1999, nr 11–12 (59-60), s. 12-15
  • M. Kuchciński, „Rosena lwowskiego wspominam. Z Kazimierzem Smuczakiem rozmawia Marek Kuchciński”, „Rola Katolicka”, 1988, nr 6 (18 IX), s. 15-16
  • J. Wolańska, „Dwaj arcybiskupi lwowscy w dekoracji kaplicy Seminarium Duchownego obrządku łacińskiego we Lwowie”, „Przegląd Wschodni”, 4 (28), 2001, t. VII, s. 1273-1294
  • J. Wolańska, „Przedstawienie Eucharystii w kaplicy Seminarium Duchownego obrządku łacińskiego we Lwowie”, [w:] „Kościół na drogach historii. Księga jubileuszowa dedykowana Księdzu Profesorowi Tadeuszowi Śliwie”, red. ks. J. Wołczański, Kraków-Lwów 1999, s. 331-346
  • J. Wolańska, „O wizerunku błogosławionego arcybiskupa Józefa Bilczewskiego we Lwowie”, [w:] „Błogosławiony Arcybiskup Józef Bilczewski. Epoka i Dzieło”, red. ks. J. Wołczański, Kraków 2003, s. 183-194

Publikacja:

22.02.2025

Ostatnia aktualizacja:

18.04.2025

Opracowanie:

Joanna Wolańska
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Galeria obiektu +9
Jan Henryk Rosen, „Zesłanie Ducha św.”, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Galeria obiektu +9
Jan Henryk Rosen, „Chrzest”, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Galeria obiektu +9
Jan Henryk Rosen, „Bierzmowanie”, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Galeria obiektu +9
Jan Henryk Rosen, „Eucharystia”, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska, 2008
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Galeria obiektu +9
Jan Henryk Rosen, „Pokuta”, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska, 2008
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Galeria obiektu +9
Jan Henryk Rosen, „Namaszczenie chorych”, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska, 2008
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Galeria obiektu +9
Jan Henryk Rosen, „Kapłaństwo”, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska, 2008
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Galeria obiektu +9
Jan Henryk Rosen, „Małżeństwo”, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska, 2008
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Galeria obiektu +9
Kazimierz Smuczak, dekoracja ornamentalna, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska, 2008
Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Fotografia przedstawiająca Dekoracja malarska wnętrza dawnej kaplicy rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie Galeria obiektu +9
Kazimierz Smuczak, dekoracja ornamentalna z inskrypcją, 1929-1931, malarstwo ścienne, kaplica rzymskokatolickiego seminarium duchownego we Lwowie, fot. Joanna Wolańska, 2008

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz