Obiekt to mauzoleum rodzinne wzniesione w 1887 r. po śmierci fundatora Probusa Włodzimierza Barczewskiego. Monumentalna trzykondygnacyjna kaplica wznosi się przy głównej alei cmentarza Łyczakowskiego.

Solidna budowla w stylu bizantyjskim utraciła dużą połać kopuły w czasie drugiej wojny światowej, co nie zostało dotychczas naprawione. Uszkodzenie spowodowało stopniową degradację metalowej konstrukcji i kamiennych bloków tworzących kaplicę.

W 2020 r. rozpoczęto szeroko zakrojone prace budowlano-konserwatorskie polegające na rewitalizacji całej kaplicy.

Realizator: Monument Service Sp. z o.o.

Realizacja projektu budowlano-architektonicznego arch. Doroty Śliwińskiej

W 2021 r. zakończono prace na zewnątrz kaplicy i usunięto rusztowania. We wnętrzu budynku trwają jednak prace konserwatorskie (klejenie do podłoża marmurowych płyt) i prace restauratorskie (uzupełnienie ubytku w centralnej części posadzki marmurowej).

Propozycja zastosowania w kaplicy metody rekonstrukcji ‒ anastylozy ‒ opracowanej i zaprojektowanej przez zespół konserwatorów: Jurija Cherniavkiego, Annę Kudzię oraz Marcina Kozarzewskiego została zaprezentowana na V Międzynarodowym Kongresie „Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej” w Białymstoku (29.09-1.10.2021).

Dzięki ekspertyzom i konsultacjom z ekspertami (m.in. Michał Wardzyński, Marcin Zgliński) udało się rozpoznać rodzaje zastosowanego kamienia przy budowie ołtarza. Natomiast przy rozpoznaniu formy ołtarza trzeba było sięgnąć do materiałów dotyczących ówcześnie budowanej w Paryżu świątyni Sacre Coeur. Zarówno w projektach arch. Władysława Halickiego, który projektował kaplicę Barczewskich i m.in. cyborium z kościoła Serca Pana Jezusa przy klasztorze Franciszkanek we Lwowie, jak i w pracach rzeźbiarza Leopolda Schimsera odpowiedzialnego za realizację budowli można odnaleźć analogie do francuskiej świątyni. W stolicy Francji rezydowała też Wieńczysława ‒ siostra Probusa Barczewskiego i testamentariuszka.

Odrębnym zagadnieniem jest problematyka konserwatorska i restauratorska witraży zamówionych przez L. Schimsera. Można odróżnić trzy zespoły charakterystyczne dla okien tamburu kopuły, okien absydy widocznych za ołtarzem oraz dwóch okien transeptowych, czyli bocznych w stosunku do ołtarza. Dla trzech powyższych grup zdecydowano się na trzy założenia wynikające ze stanu badań porównawczych i ikonograficznych oraz stanu zachowania (ilości materiału oryginalnego) oszklenia.

Górne okna, doświetlające kopułę, posiadały fragmenty pozwalające na odtworzenie pierwotnie zastosowanych dwóch układów kompozycyjnych, naprzemiennie umieszczonych w oknach tamburu. W tej części zostaną zamontowane zrekonstruowane witraże, a oryginalne szkiełka będą złożone w kaplicy. Okna absydy zachowały się na tyle fragmentarycznie, że nie pozwoliły na pełną rekonstrukcję. Elementy oryginale, scalone i zabezpieczone szkleniem ochronnym będą eksponowane w oknach. Pozostałe szklenia będą odtworzone schematycznie bez rozmalowania emalią.

Szklenia okien transeptu powstaną z zastosowaniem metody fusingu szkła witrażowego z zaznaczonym wzorem geometrycznym, widocznym fragmentarycznie.

Prace zakończą się w grudniu 2021 r.

Realizator: Inwestor zastępczy Monument Service Sp. z o.o.

Prace konserwatorskie zrealizowane w latach 2020-2021, Program Ochrona, Instytut Polonika