Książki Kopernika w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali, domena publiczna
Źródło: alvin-portal.org, Modyfikowane: tak
Fotografia przedstawiająca Książki Kopernika w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali
Książki Kopernika w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali, domena publiczna
Źródło: alvin-portal.org
Fotografia przedstawiająca Książki Kopernika w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali
Gmach uniwersytetu w Uppsali. W zbiorach jego biblioteki znajduje się kolekcja tzw. Copernicana, fot. Celsius, lata 90. XX w.
Licencja: CC BY 3.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Książki Kopernika w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002466-P/170398

Książki Kopernika w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali

Uppsala | Szwecja | region Uppsala | gmina Uppsala
dawn. Upsala; do XIII wieku Östra Aros
Identyfikator: POL-002466-P/170398

Książki Kopernika w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali

Uppsala | Szwecja | region Uppsala | gmina Uppsala
dawn. Upsala; do XIII wieku Östra Aros

Odnalezienie włosa w jednej z książek należących do Mikołaja Kopernika pomogło zidentyfikować szczątki astronoma. Wydarzenie to stało się tak medialne, że prawdopodobnie nigdy już więcej nikt nie pomyśli, że biblioteka Uniwersytetu w Uppsali nie jest wystarczająca.

Gustaw II Adolf przeprowadził w Szwecji szereg reform, obejmujących różne obszary funkcjonowania kraju - od wojska po szkolnictwo. W obrębie tego ostatniego kluczową rolę odgrywał uniwersytet w Uppsali, który zdaniem króla miał stanowić luterańską twierdzę wiedzy, stojącą w opozycji do katolickich inicjatyw. Główną „konkurencją” były w Szwecji kolegia jezuickie, które choć działały na kontynencie to były nakierowane na prowadzenie działalności m.in. w Szwecji. Król był im szczególnie niechętny, gdyż umożliwiały one młodzieży m.in. korzystanie ze swoich zbiorów bibliotecznych, co więcej dawały też możliwość bezpłatnego zakwaterowania. Tego typu działalność prowadzili również jezuici w warmińskim Braniewie. Kontynuowali oni prowadzenie szkoły założonej przez biskupa warmińskiego i sekretarza wielkiego koronnego, Stanisława Hozjusza (1504–1579), której celem było przywracanie katolicyzmu w Szwecji i Prusach (Colegium Hosianum).

Zmiana funkcjonowania uniwersytetu była tu potrzebna, choćby dlatego, że w początkowym okresie swojego funkcjonowania uczelnia nie cieszyła się renomą ani wśród profesorów, ani potencjalnych studentów. Król przekazał na jej rzecz nieruchomości, ale też zabezpieczył jego finansowanie. Ponadto ufundował stypendia dla studentów i nakazał zatrudnienie zagranicznych wykładowców. Wszystkie te działania miały na celu podniesienie jakości kształcenia, a dzięki temu także renomy Uppsali, jako miasta akademickiego.

W nowej wizji uczelni kluczowe miejsce zajmowała biblioteka uniwersytecka, która - choć uniwersytet powołano do życia w 1477 r. - powstała dopiero w latach 20. XVII w. Powstała zgodnie z ideą dużej biblioteki uniwersalnej, co nie odstawało od dotychczasowych wyspecjalizowanych księgozbiorów udostępnianych na wydziałach europejskich uczelni. Wraz z aktem jej założenia, król przekazał władzom uczelni kolekcję książek, pochodzących w większości z kolekcji Wazów, ale też przewiezionych do Szwecji jako łupy wojenne, np. z Rygi (1622), Fromborka i Braniewa (1626) czy Würzburga (1636).

Królewska donacja obejmowała prawie 4500 woluminów różnej proweniencji. W rezultacie uczelnia potrzebowała przestrzeni do ich bezpiecznego przechowywania i dlatego rozpoczęto remont przestrzeni przyszłej biblioteki. W celu zapewnienia profesjonalnej obsługi zatrudniono wykwalifikowanego bibliotekarza, a także opracowano zasady korzystania z zasobu. Z czasem zaufanie do biblioteki wśród rodzin szlacheckich rosło; przykładowo Magnus Gabriel De la Gardie przekazał kolekcję rękopisów, gdyż wierzył, że warunki przechowywania będą tam lepsze niż w warunkach domowych. Jak się później okazało, nie zawsze tak było; zmieniło się to dopiero po przeniesienia zbiorów do Gustavianum (1691), tj. gmachu mieszczącego współcześnie muzeum uniwersyteckie.

Wśród zbiorów przekazanych do biblioteki uniwersyteckiej znajduje się unikalna kolekcja tzw. Copernicanów. Jest to zbiór książek należących do Mikołaja Kopernika lub przez niego używanych. Po śmierci astronoma (1543), który zajmował stanowisko kanonika w katedrze we Fromborku, książki te zostały przekazane do bibliotek kapituły we Fromborku i kolegium jezuickiego w Braniewie, a następnie - w czasie wojny polsko-szwedzkiej z lat 1626–1629 - zrabowane i wywiezione przez Szwedów. Trafiły początkowo na sztokholmski Zamek Królewski Trzy Korony (Tre Kronor), gdzie zostały skatalogowane przez bibliotekarza i antykwariusza, Johannesa Bureusa, a następnie przekazane do Biblioteki Uniwersyteckiej w Uppsali.

Książki zostały zidentyfikowane na przełomie XIX i XX w. i wówczas zdecydowano o ich wyodrębnieniu z ogólnego zasobu, tworząc kolekcję Copernicanów, liczącą obecnie 46 woluminów. Trwają szczegółowe badania książek, gdyż w historiografii pojawiały się wątpliwości, czy wszystkie książki należały do astronoma. Co więcej, istniały wątpliwości, gdzie Kopernik został pochowany i dlatego w 2004 r. rozpoczęto poszukiwania miejsca jego pochówku. Po odnalezieniu czaszki ok. 70-letniego mężczyzny dokonano jej pomiarów i po wykonaniu rekonstrukcji komputerowych, wydawało się, że pasują one do portretów astronoma. W celu uzyskania pewności przeszukano księgozbiór kopernikański w poszukiwaniu dodatkowych śladów DNA, tj. włosów. Odnaleziono dziesięć włosów w książce „Calendarium Romanum magnum” z 1518 r. (książkę wytypowano porównując m.in. charakter pisma Kopernika z zachowanych listów z notatkami na marginesach książki) i dokonano porównania materiału genetycznego. W jego wyniku dwa włosy miały taki sam kod genetyczny, co odnaleziona czaszka.

Bibliografia i archiwalia:

  • De Marchi S., Klimek M., „In the footsteps of Copernicus: Padua and Uppsala”, „Irish Math. Soc. Bulletin”, 2019, nr. 83, s. 19-27..
  • Grabowska H., „Szwedzi a Polska, czyli o rodzimych księgozbiorach w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali”, „Biblioteka”, 2010, nr 14 (23), s. 109-118..
  • Hagström Molin E., „Spoils of Knowledge. Seventeenth-Century Plunder in Swedish Archives and Libraries”, Leiden 2023.
  • Sjökvist P., „The Reception of Books from Braniewo in the 17th-century Uppsala University Library”, „Biblioteka”, 2020, nr 24 (33), s. 101-116..
  • A unique collection of books from Copernicus and a few hairs https://www.uu.se/en/news/2023/2023-03-16-a-unique-collection-of-books-from-copernicus-and-a-few-hairs [dostęp: 19 XI 2024].

Publikacja:

17.12.2024

Ostatnia aktualizacja:

18.12.2024

Opracowanie:

Katarzyna Wagner
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Książki Kopernika w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali Fotografia przedstawiająca Książki Kopernika w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali Galeria obiektu +2
Książki Kopernika w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali, domena publiczna
Fotografia przedstawiająca Książki Kopernika w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali Fotografia przedstawiająca Książki Kopernika w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali Galeria obiektu +2
Książki Kopernika w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali, domena publiczna
Fotografia przedstawiająca Książki Kopernika w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali Fotografia przedstawiająca Książki Kopernika w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali Galeria obiektu +2
Gmach uniwersytetu w Uppsali. W zbiorach jego biblioteki znajduje się kolekcja tzw. Copernicana, fot. Celsius, lata 90. XX w.

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz