Polski cmentarz wojenny, fot. BUDMEX Barcice, 2024
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Polski cmentarz wojenny
Polski cmentarz wojenny, fot. BUDMEX Barcice, 2024
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Polski cmentarz wojenny
Polski cmentarz wojenny, fot. BUDMEX Barcice, 2024
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Polski cmentarz wojenny
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: WOJ-000752-W/166157 (UZ-0012)

Polski cmentarz wojenny

Shahrisabz | Uzbekistan | wilajet kaszkadaryjski | tuman Shahrisabz
ros. Шахрисабз, Szachrisabz
Identyfikator: WOJ-000752-W/166157 (UZ-0012)

Polski cmentarz wojenny

Shahrisabz | Uzbekistan | wilajet kaszkadaryjski | tuman Shahrisabz
ros. Шахрисабз, Szachrisabz
W styczniu/lutym 1942 r. miało miejsce przesunięcie Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR (Armii gen. Andersa) z sowieckiej republiki rosyjskiej do republik środkowoazjatyckich. W ówczesnym obwodzie kaszkadaryjskim ulokowano jednostki 6 Dywizji Piechoty oraz Ośrodek Organizacyjny Armii. Do miejsc tworzenia polskich jednostek masowo napływali też cywile w następstwie ogłoszonego 12.08.1941 r. dekretu Prezydium Rady Najwyższej ZSRR o tzw. „amnestii dla obywateli polskich.”

Na cmentarzu w Szachrisabz spoczęli żołnierze różnych jednostek 6 DP zmarli w ulokowanym w tym mieście szpitalu garnizonowym, a także osoby cywilne. W czasach sowieckich ślady cmentarza stopniowo zacierały się i zdecydowano o budowie szkoły na tym terenie. Szczątki Polaków przeniesiono wówczas na inne miejsce - na wzniesieniu w centrum miasta. Wykonano prosty pomnik z wykorzystaniem zachowanego od czasów wojny wysokiego nagrobka, pod którym umieszczono dużą marmurową płytę. Pomnik otoczono ogrodzeniem z łańcucha zawieszonego na stalowych słupkach. Na nagrobku można odczytać inskrypcję: „WINA [Nina] / CHĄDZYŃSKA-DAGE / UKOCHANE SŁONECZKO ADAMA / ZGASŁA 3 KWIETNIA 1942 / I TU SPOCZYWA / ZIEMIO OBCA / CIĘŻKA BYŁAŚ JEJ ZA ŻYCIA / BĄDŹ JEJ LEKKA W ŚMIERCI / MÓJ DUCH NIE OPUŚCI CIĘ NIGDY / CMW DOK”. W pobliżu umieszczono także głaz z innym zachowanym napisem: „ZWŁOKI TWE / W OBCEJ ZIEMI / LECZ DUCH W POLSCE / MIĘDZY SWYMI / ZMARŁY W SŁUŻBIE / DLA POLSKI / 6 DP”. Gdy delegacja Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa przybyła tu po raz pierwszy w latach 90. XX w., za pomnikiem widoczne były wyraźne ślady pojedynczych ziemnych mogił. W 1998 r. lokalne władze uporządkowały to miejsce – ogrodzono je od ulicy kamiennym, ozdobnym ogrodzeniem z metalową bramą, a do pomnika doprowadzono betonowe schody.

Cmentarz w Szachrisabz został przebudowany przez Radę OPWiM w 2001 r. Zachowany pomnik nagrobny przeniesiono na nowe miejsce na osi wejścia w głębi cmentarza, zaś jako centralny pomnik ustawiono słup milowy o charakterystycznym, jednolitym dla wszystkich odbudowanych cmentarzy w Azji Centralnej, prostopadłościennym kształcie, zwieńczony płaskorzeźbą orła. Jego forma odnosi się do żołnierskiej tułaczki. Na pomniku znajduje się napis w języku polskim i uzbeckim: „TU SPOCZYWAJĄ POLACY / 256 ŻOŁNIERZY / ARMII POLSKIEJ / NA WSCHODZIE / GEN. WŁ. ANDERSA / I OSOBY CYWILNE / BYLI JEŃCY / WIĘŹNIOWIE / SOWIECKICH ŁAGRÓW / ZMARLI W 1942 R. / W DRODZE DO OJCZYZNY / CZEŚĆ ICH PAMIĘCI”.

Na utworzonych za pomnikiem symbolicznych rzędach mogił ułożono płyty nagrobne z reliefem krzyża. Bezpośrednio za pomnikiem posadowione są tablice z ustalonymi w 2001 r. nazwiskami pochowanych tu żołnierzy. Cmentarz został ogrodzony niskim, kamiennym murkiem.

Po likwidacji Rady OPWiM opiekę nad cmentarzem finansuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. MKiDN prowadzi również prace badawcze w celu ustalenia spisu osób cywilnych pochowanych na cmentarzach w Azji Środkowej i weryfikacji nazwisk żołnierzy.

W 2017 r. zmienione zostały tabliczki informacyjne przy wejściu na cmentarz (jedna w języku polskim, druga - uzbeckim). Treść polska jest następująca: „POLSKI / CMENTARZ WOJENNY / SZACHRISABZ / OBJĘTY OPIEKĄ / MINISTERSTWA KULTURY I DZIEDZICTWA / NARODOWEGO / ODBUDOWANY W 2001 ROKU / STARANIEM RADY OCHRONY PAMIĘCI / WALK I MĘCZEŃSTWA”.

Publikacja:

28.11.2024
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Polski cmentarz wojenny Fotografia przedstawiająca Polski cmentarz wojenny Galeria obiektu +2
Polski cmentarz wojenny, fot. BUDMEX Barcice, 2024
Fotografia przedstawiająca Polski cmentarz wojenny Fotografia przedstawiająca Polski cmentarz wojenny Galeria obiektu +2
Polski cmentarz wojenny, fot. BUDMEX Barcice, 2024
Fotografia przedstawiająca Polski cmentarz wojenny Fotografia przedstawiająca Polski cmentarz wojenny Galeria obiektu +2
Polski cmentarz wojenny, fot. BUDMEX Barcice, 2024

Projekty powiązane

1
  • Katalog cmentarzy wojennych MKiDN Zobacz