W 1983 r. Ministerstwo Kultury Francji zamówiło u pochodzącego z Polski żydowskiego karykaturzysty i rzeźbiarza Lejzora (Louisa) Mittelberga, tworzącego pod pseudonimem Tim (1919-2002), pomnik kapitana Alfreda Dreyfusa. Przez dwa lata od ukończenia w 1986 r. rzeźba nie była prezentowana publicznie – stała w odlewni w oczekiwaniu na decyzję władz Paryża dotyczącą lokalizacji pomnika. Polityczne spory wokół umiejscowienia statuy w przestrzeni publicznej budziły niepokój wielu Francuzów ze względu na wciąż żywe emocje związane z aferą Dreyfusa, która na przełomie XIX i XX w. głęboko podzieliła francuskie społeczeństwo.

Historia powstania rzeźby 

W 1983 r. we Francji uruchomiono rządowy program budowy pomników zapomnianych bohaterów narodowych. Na wykonawcę jednego z monumentów wybrano cieszącego się powszechnym uznaniem za sprawą działalności rysunkowej, m.in. dla czaspisma „Le Monde", „Time" czy "New York Times", Tima. Artysta uzyskał listę z 10 tematami do opracowania. Jego wybór padł na Alfreda Dreyfusa. 

Afera Dreyfusa

Dreyfus był francuskim oficerem o żydowkich pochodzeniu, który w 1894 r. został oskarżony i skazany na na dożywotnie zesłanie na Wyspę Diabelską w Gujanie Francuskiej za szpiegostwo na rzecz Niemiec. Jak się okazało po czasie został skazany niesprawiedliwie, czego nie chciały przyznać władze nawet po przedłożeniu przez jego obrońców oczyszczających skazanego  dowodów. Trwający przeszło dekadę proces bohatera jednej z najbardziej znanych afer szpiegowskich w historii ujawnił zaniedbania, preparowanie dowodów, korupcję i antysemityzm wśród przedstawicieli francuskiej armii, sądownictwa i władz, powodując jeden z największych kryzysów politycznych III Republiki. Afera uwidoczniła także szerszy problem integracji Żydów w społeczeństwie francuskim, przyczyniając się m.in. do wystowania postulatu utworzenia niezależnego państwa żydowskiego (Der Judenstaat) na łamach prasy niemieckiej i austriackiej przez wiedeńskiego dziennikarza Theodora Herzla w 1895 r. Sprawa Dreyfusa budziła zainteresowanie międzynarodowe. Ostatecznie, w 1899 r. ówczesny prezydent Francji, Émile Loubet, wydał akt ułaskawienia Dreyfusa. Do pełnej rehabilitacji żołnierza doszło jednak dopiero w 1906 r. W dzień po ogłoszeniu wyroku uniewinniającego Dreyfusa, 13 lipca 1906 r. został on ponownie przyjęty do wojska, by wynagrodzić mu poniesione straty moralne na wyższej niż dotychczas pozycji, w stopniu majora.

Spór o lokalizację rzeźby - tzw. nowa afera Dreyfusa

Tim przedstawił Dreyfusa w żołnierskim mundurze, stojącego na baczność i trzymającego złamany miecz na wysokości twarzy na znak doznanego upokorzenia. U jego stóp znajduje się tablica z rytą inskrypcją słów sportretowanego: „Jeśli chcesz, żebym żył, oddaj mi honor”. 

Polsko-żydowski rzeźbiarz zaproponował, by pomnik symbolicznie usytuować na dziedzińcu École Militaire – w miejscu, gdzie Dreyfus został zdegradowany w 1895 r. Ówczesny Minister Kultury Francji, Jack Lang, wyraził zgodę na tę lokalizację dla monumentu. Decyzja ta nie spotkała się jednak ani z przychylnością Ministra Obrony, Charlesa Hernu, wnoszącego zastrzeżenia dla takiego rozwiązania z uwagi na niedostępność dziedzińca dla szerokiej publiczności, ani z akceptem ówczesnego prezydenta François Mitterranda, który uważał, że „żołnierzom należy dawać przykład, a nie wyrzuty sumienia”. Także kolejna koncepcja, by umieścić rzeźbę na paryskim placu Dauphine, na zachodnim krańcu Île de la Cité, w pobliżu Pałacu Sprwiedliwości oraz Sądu Apelacyjnego, który dokonał rehabilitacji żołnierza w 1906 r., nie została zaakceptowana. Dopiero po ponownym zwycięstwie Mitteranda w wyborach prezydenckich, ustąpieniu drugiego rządu Jacques'a Chiraca i objęciu władzy przez socjalistyczną partię w 1988 r., dokonano inauguracji monumentu. Z inicjatywy Chiraca, który w tym czasie pełnił funkcję mera Paryża, rzeźba została odsłonięta w setną rocznicę aresztowania Dreyfusa na placu Pierre Lafue, w okolicy dawnego więzienia Cherche-Midi, w którym w 1894 r. przetrzymywano zdegradowanego żołnierza.

Kopie pomnika przy Muzeum Historii i Sztuki Judaizmu oraz przy Instytucie Francuskim w Tel Awiwie-Jafa

W 2003 r., z okazji organizacji wystawy retrospektywnej Tima – „Tim, être de son temps", na dziedzińcu paryskiego Muzeum Historii i Sztuki Judaizmu ustawiono powiększoną wersję pomnika Dreyfusa wykonaną w żywicy epoksydowej, imitującej brąz. Smukła, surowa figura, przywodzaca na myśl realizacje Alberta Giacomettiego, kontrastuje z ciepłą kolorystyką fasady XVII-wiecznej siedziby muzeum w Hôtel de Saint-Aignan, przywołując ważne dla instytucji skoncentrowanej na historii Żydów we Francji wydarzenie.

W 2018 r. brązową kopię pomnika usytuowano w pobliżu Instytutu Francuskiego w Tel Awiwie.