W centrum Edynburga, stolicy Szkocji, znajduje się niezwykły pomnik upamiętniający nietypowego bohatera II wojny światowej – syryjskiego niedźwiedzia brunatnego o imieniu Wojtek. Pomnik ten, znajdujący się w parku Princes Street Gardens, przypomina o wyjątkowej historii przyjaźni człowieka z dzikim zwierzęciem, a także o polskich żołnierzach, którzy walczyli ramię w ramię z Aliantami.

Kim był Wojtek?

Wojtek (1941-1963), niedźwiedź brunatny, został adoptowany przez żołnierzy 22. Kompanii Zaopatrywania Artylerii, należącej do 2. Korpusu Polskiego dowodzonego przez generała Władysława Andersa. Historia Wojtka zaczyna się w 1942 roku, kiedy to polscy żołnierze, stacjonujący w Iranie, natrafili na młodego niedźwiedzia, który stracił matkę. Niedźwiedź został szybko oswojony przez żołnierzy i stał się nieodłącznym towarzyszem wojskowej kompanii. 

Wojtek szybko zyskał popularność wśród żołnierzy i stał się symbolem polskiego ducha walki oraz braterstwa. Co ciekawe, niedźwiedź został oficjalnie wpisany na listę żołnierzy, otrzymał stopień szeregowego, a nawet żołd w postaci jedzenia i piwa, które uwielbiał. Podczas bitwy o Monte Cassino w 1944 roku, Wojtek służył w sposób niezwykły – pomagał w przenoszeniu skrzyń z amunicją. Choć nie każdy był w stanie uwierzyć w to, co widział, niedźwiedź Wojtek faktycznie brał udział w działaniach wojennych, co stało się legendą wśród polskich żołnierzy. Przeszedł szlak bojowy z Iranu przez Irak, Syrię, Palestynę, Egipt do Włoch, a potem trafił do Wielkiej Brytanii. Był jedynym na świecie niedźwiedziem który otrzymał stopień kaprala i który stał się wojennym bohaterem. Niestety po wojnie nie był już tak doceniany, trafił do ZOO w Edynburgu gdzie ostatnie lata spędził w niewielkiej klatce.

Pomnik w Princes Street Gardens

Pomnik Wojtka w Edynburgu został oficjalnie odsłonięty w listopadzie 2015 roku i od tamtej pory przyciąga zarówno mieszkańców miasta, jak i turystów z całego świata. Monument został zaprojektowany przez szkockiego rzeźbiarza Alana Beattie Herriota i przedstawia Wojtka maszerującego obok polskiego żołnierza, co symbolizuje jego rolę w 2. Korpusie Polskim.

Rzeźba jest wykonana z brązu, a cała kompozycja ukazuje głęboki związek między człowiekiem a zwierzęciem. Wokół podstawy pomnika znajdują się płaskorzeźby, które ilustrują historię Wojtka, od jego przybycia do polskiego wojska, aż po udział w bitwie pod Monte Cassino. Dla Polaków i Szkotów, pomnik ten ma duże znaczenie historyczne i emocjonalne. 

Symbol przyjaźni Polsko-Szkockiej

Pomnik Wojtka w Edynburgu jest także symbolem długotrwałej przyjaźni polsko-szkockiej. Po zakończeniu wojny wielu żołnierzy 2. Korpusu Polskiego, w tym opiekunowie Wojtka, nie mogło wrócić do Polski, która znalazła się pod wpływem ZSRR. W związku z tym, osiedlili się w Wielkiej Brytanii, a Wojtek trafił do zoo w Edynburgu, gdzie spędził resztę swoich dni.

Historia niedźwiedzia Wojtka, choć niezwykła i często zaskakująca, stała się symbolem odwagi, lojalności i przyjaźni. Pomnik ten jest nie tylko hołdem dla niego, ale również dla wszystkich polskich żołnierzy, którzy walczyli w obronie wolności podczas II wojny światowej. Dla mieszkańców Edynburga oraz turystów, którzy odwiedzają Princes Street Gardens, to miejsce stanowi przypomnienie o tym, jak wiele znaczą wartości współpracy, odwagi i przyjaźni, które przetrwały nawet w najbardziej niesprzyjających warunkach wojennych.

Wojtek współcześnie

Wojtek pozostaje w sercach wielu ludzi nie tylko w Polsce i Szkocji, ale na całym świecie. Jego historia jest opowiadana w książkach, filmach i dokumentach, a pomnik w Edynburgu jest jednym z wielu upamiętniających jego niezwykłe życie. Każdego roku odbywają się uroczystości upamiętniające Wojtka, a sam pomnik stał się punktem spotkań i refleksji nad przeszłością oraz przyszłością.

Pomnik Niedźwiedzia Wojtka to nie tylko rzeźba. To świadectwo niezłomności, która zrodziła się z przyjaźni między człowiekiem a zwierzęciem, a także historia, która uczy nas, że nawet w najtrudniejszych czasach, możliwe jest budowanie więzi opartych na wzajemnym zaufaniu i szacunku.

Inne pomniki Wojtka

Popularność jaką zyskał miś Wojtek przełożyła się nie tylko na publikacje na jego temat ale też liczne upamiętnienia. Większość z nich znajduje się w Polsce, ale poza Edynburgiem rzeźby misia znajdziemy także w:

- Imola (Włoch) - więcej na ten temat

- Londynie gdzie w Instytucie Polskim znajduje się najstarsze jego przedstawienie, jego auorem jest David Harding

- Cassino z 2019 autorstwa Ten pomnik ważący ok. 250 kg wykonany został cennego marmuru, pochodzącego ze złoża w pobliskiej miejscowości Coreno Ausonio. Na tabliczce obok widnieje napis po włosku, polsku i angielsku: "Pamięci misia Wojtka, przyjaciela żołnierzy, służącego wiernie w latach 1942-1947 w Korpusie generała Władysława Andersa. Ocalić od zapomnienia".

- Duns (Wielka Brytania) odsłonięty w 2016 roku, tym razem pomnik był darem miasta Żagań, autorką jest Wioletta Sosnowska. 

- Grimsb (Wielka Brytania) odsłonięty w 2011 roku - pomnik drewniany

Poza tym w Penhros na terenie domu spokojnej starości znajduje się niewielka statua wykonana w drewnie z przedstawieniem niedżwiedzia. Jej autorem jest Stanisław Gieszczykiewicz-Jaroń a w Imperial War Museum znajduje się plakietka z przedstawieniem Wojtka.

Bartłomiej Gutowski