Maria Kazimiera - dzieciństwo i pierwsze kroki w tańcu

Jak wiemy, Maria Kazimiera przybyła do Polski jako kilkuletnia dziewczynka wraz z Ludwiką Marią Gonzagą, która ukształtowała jej wrażliwość artystyczną oraz umiejętności taneczne. Nauczycielem tańca drugiej żony Władysława IV był Jacques Cordier (zm. 1653). Ów mistrz tańca Ludwika XIII i Anny Austriaczki, działający także na dworze londyńskim, „mimo że artretyczny, koślawy, z krzywymi nogami i długimi rękami, trzymając uczennice za ręce, tak dobrze je prowadził, że wykonywały nawet tańce, których nie znały”. Rezydent króla Władysława w Paryżu Domenico Roncalli zalecał 28 czerwca 1645 r. nowej wybrance swego pryncypała, aby przygotowała na przybycie polskich posłów do Paryża „balety z muzyką, machinami i maskami, jako szczególnie przez króla cenione imprezy”.

Królewskie wesele - bal i taniec na dworze Sobieskich
Profesor Karolina Targosz przypuszcza, że pięcioletnia Marie mogła wystąpić w wawelskim balecie koronacyjnym Ludwiki Marii w lipcu 1646 r. Osiem lat później, po powrocie z francuskiej edukacji, podopieczna dworu wystąpiła w roli żniwiarki w dworskim spektaklu tanecznym, wśród innych nimf-łowczyń, pasterek i winiarek. W maju 1657 r. pisała z Dankowa: „nie ma mowy, żebyśmy opuścili tutejsze strony. Spodziewamy się potańczyć tu sobie przez trzy dni”. Z okazji ślubu z Janem Sobiepanem Zamoyskim w marcu 1658 r. zorganizowano wesele na zamku warszawskim - Marysieńka pierwszy taniec oddała królowi. Jan Kazimierz był świetnym tancerzem - swoje umiejętności doskonalił na roztańczonym dworze swego brata oraz podczas licznych pobytów na dworach zachodnioeuropejskich, zwłaszcza w Wiedniu.

Francuska edukacja taneczna - Paryż jako szkoła sztuki
Tuż po pierwszym porodzie Maria Kazimiera kazała sobie sprowadzać to muzykę, to tańce lub inne „maszkarie”. W listopadzie 1659 r. zamawiała maski weneckie z myślą o zbliżającym się karnawale. W maskaradowym przebraniu bawiła się także w czasie mięsopustu 1661 r. „Proszę, nie bierz mi Wć za złe, że nie piszę dłużej…żal mi godzinki tańca z jmp. stolnikową, która na mnie czeka” - pisała do Jana Sobieskiego. W tym samym czasie cieszyła się z postępów w sztuce tańca swej córeczki Kasi, a wkrótce przesłała przyszłemu małżonkowi libretto baletu, „który tańczy się teraz we Francji”. Zanim tam trafiła (maj 1662), 26 lutego wzięła udział (nie wiadomo czy aktywny) w widowisku baletowym w wykonaniu honorowego fraucymeru królowej Ludwiki. Od początku pobytu w Paryżu uzupełniała swe wykształcenie w zakresie tańca, śpiewu i gry na gitarze. Relacjonowała Sobieskiemu swoje zajęcia u tancmistrza królowej Francji Marii Teresy (K. Targosz przypuszcza, że był nim sam Charles-Louis Beauchamps): „Podobno jestem bardzo pojętna; mój metr mówi, że to przyjemność uczyć mnie, i ręczy za powodzenie”. W lipcu 6 lat później przyszła królowa miała okazję oglądać w Wersalu balet „Le triomphe de l’Amour et de Bacchus”, z muzyką samego Jean-Baptiste Lully’ego. Przebywającej kolejny raz we Francji Marysieńce taneczno-baletowe życie na dworze Michała Korybuta (1671) z pietyzmem referował listownie przyszły triumfator wiedeński.

Rodzinne pasje taneczne - dzieci Sobieskich na parkiecie
Cztery lata później, na imieniny (już) króla Jana, Maria Kazimiera zorganizowała w jaworowskim ogrodzie efektowny balet, przekazując do dekoracji kostiumów własne oraz koronne klejnoty. Z okazji koronacji króla Jana, 12 kwietnia 1676 r., w Izbie Senatorskiej na Wawelu zaprezentowano balet w wykonaniu dworzan i dam dworu, w którym wystąpiła licząca niecałe 4 lata córeczka Sobieskich (jeszcze nawet nie ochrzczona!), obok swego wuja hrabiego de Maligny. 15 lutego 1680 r. królewicz Jakub przewodził baletowi wykonanemu przez senatorskie dzieci. 10 lipca 1684 r. w Jaworowie wystawiono na tle bujnej roślinności komedię oraz „diversi balletti”, w których udział wzięły dzieci królewskie oraz członkowie dworu honorowego.

Maskarady i bale - Maria Kazimiera do końca życia w tańcu
Liczne maskarady i bale, zwłaszcza w okresie zapustnym (np. ten w Żółkwi na przełomie listopada i grudnia 1676 czy 17 lutego 1686 r.) były okazją do zaprezentowania umiejętności tanecznych monarchini. Jeszcze na maskaradzie 1696 r. urządzonej w pałacu Dominika Mikołaja Radziwiłła królowa wystąpiła jako Żydówka, „tańcując równo z drugimi”, w domyśle - młodszymi uczestnikami zabawy. Po Marii Kazimierze „choreiczne” geny odziedziczyli zwłaszcza Jakub Ludwik i Teresa Kunegunda. Ta ostatnia traktowała podobno taniec jako najskuteczniejsze remedium na wszelkie dolegliwości zdrowotne. Tak jak jej matka 40 lat wcześniej, zaimponowała swemu przyszłemu mężowi tańcem (24 kwietnia 1694); tym razem nie francuskim powabem, ale chyżością wykonania hołubców węgierskich. Wystawioną parę dni później operę włoską urozmaiciły intermezza baletowe murzynów, satyrów i pasterzy. Pobyt w Wiecznym Mieście królowej-wdowy wzbogacił obraz Marysieńki - mecenaski tańca o kolejne tony. Rekonstrukcja owego konterfektu pozostaje wciąż wyzwaniem przyszłości.

Tekst pochodzi z PASAŻU WIEDZY, gdzie można znaleźć więcej wiarygodnych tekstów o historii i kulturze staropolskiej

Udostępniono dzięki uprzejmości Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Śródtytuły pochodzą od redakcji.