August Zamoyski, „Wniebowstąpienie”, 1959-1970, biały marmur z Estremos, Saint-Clar-de-Rivière, szkoła im. A. Zamoyskiego, fot. Andrzej Pieńkos, 2015
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Rzeźba Augusta Zamoyskiego „Wniebowstąpienie” w Saint-Clar-de-Rivière
August Zamoyski, „Wniebowstąpienie”, 1959-1970, biały marmur z Estremos, Saint-Clar-de-Rivière, szkoła im. A. Zamoyskiego, fot. Andrzej Pieńkos, 2015
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Rzeźba Augusta Zamoyskiego „Wniebowstąpienie” w Saint-Clar-de-Rivière
August Zamoyski, „Wniebowstąpienie”, 1959-1970, biały marmur z Estremos, Saint-Clar-de-Rivière, szkoła im. A. Zamoyskiego, fot. Andrzej Pieńkos, 2015
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Rzeźba Augusta Zamoyskiego „Wniebowstąpienie” w Saint-Clar-de-Rivière
August Zamoyski, „Wniebowstąpienie”, 1959-1970, biały marmur z Estremos, Saint-Clar-de-Rivière, szkoła im. A. Zamoyskiego, fot. Andrzej Pieńkos, 2015
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Rzeźba Augusta Zamoyskiego „Wniebowstąpienie” w Saint-Clar-de-Rivière
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001431-P

Rzeźba Augusta Zamoyskiego „Wniebowstąpienie” w Saint-Clar-de-Rivière

Identyfikator: POL-001431-P

Rzeźba Augusta Zamoyskiego „Wniebowstąpienie” w Saint-Clar-de-Rivière

Warianty nazwy:
Rzeźba Augusta Zamoyskiego „Ascension” w Saint-Clar-de-Rivière

Artysta pracował nad tą rzeźbą przez wiele lat do ostatnich miesięcy życia, tracąc siły z powodu coraz cięższej choroby. Kuł w marmurze, którego blok osobiście wybrał w 1962 r. w portugalskich kamieniołomach Estremos. Początkowo zamierzał zrealizować ją w granicie, w związku z porzuconym później zamówieniem dla kościoła w Michigan w USA. Od 1962 r. koncepcja krystalizowała się wokół motywu Wniebowstąpienia. Powstały m.in. osobno odkute z tego samego marmuru dwie głowy apostołów. Rzeźba stanowiła ostateczny manifest idei „taille directe” (kucia bezpośredniego), której Zamoyski od okresu międzywojennego poświęcał także liczne wypowiedzi i sformułowania teoretyczne. Osobistą pracę w marmurze traktował jako poszukiwanie wartości transcendentnych, o wymiarze filozoficznym i religijnym. Dzieło stanowiło testament twórczy Zamoyskiego, wielokrotnie wspomina o nim w korespondencji z lat 60. W liście z 31 marca 1969 r. pisał:

„Chciałbym oddać wyraz tragicznej samotności tych ludzi, którym się wydaje, że są opuszczeni (przez Stwórcę), bo nie odczuwają jeszcze wartości transcendentalnych (metafizycznych) jak w Emaus. Apostołowie są rozpaczliwie uwieszeni w unoszącą się postać Mistrza”.

Temat religijny nie jest tu potraktowany tradycyjnie, rzeźbiarz raczej odwołuje się doń tylko, by podjąć fundamentalną refleksję. Wynikały z takiego podejścia, w którym dopatrywano się m.in. inspiracji późną twórczością Michała Anioła, również wielokrotne zawahania i zmiany koncepcji plastycznej. Używane przez Zamoyskiego sformułowanie „wyswobodzenia się” należy zapewne rozumieć nie tylko w sensie religijnym i egzystencjalnym, lecz także warsztatowym.

Praca ta nigdy nie została ukończona, w aspekcie figuratywnym jest niemal nieczytelna; różni się zresztą znacznie (także za sprawą materiału) od pozostałych ostatnich dzieł Zamoyskiego. Rzeźba pozostała przez lata zawinięta w atelier w Saint-Clar, stąd jej niemal nieskazitelny stan zachowania (z widocznymi nawet znakami orientacyjnymi do kucia). Jako spadek generała Peltiera, brata Helène Zamoyski, żony rzeźbiarza zmarłej w 2012, rzeźba została przezeń przekazana gminie i szkole noszącej imię artysty. Odsłonięto ją przed wejściem do przedszkola w tym kompleksie 1 kwietnia 2014 r.

Osoby powiązane:
Czas powstania:
1959-1970
Bibliografia i archiwalia:
  • Z. Kossakowska-Szanajca, „August Zamoyski”, Warszawa 1974, s. 55-56.
  • W. Tatarkiewicz, O Auguście Zamoyskim i jego poglądach na sztukę, „Biuletyn Historii Sztuki”, 1975, nr 3, s. 290.
  • August Zamoyski 1893-1970, katalog wystawy monograficznej w stulecie urodzin artysty w Muzeum Narodowym w Warszawie, red. Z. Kossakowska-Szanajca, Warszawa 1993, s. 21.
  • „August Zamoyski. Myśleć w kamieniu”, katalog wystawy w Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie, red. A. Lipa, Warszawa 2019, s. 305, 406-409.
  • Andrzej Pieńkos, „Późna twórczość wielkich artystów. Zamoyski, ostatnie prace aż po grób”, [w:] tamże, s. 375-381.
Bibliografia uzupełniająca:

Liczne szkice rysunkowe, korespondencja dotycząca rzeźby w Archiwum Zamoyskiego w Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie; zespół fotografii E. Kossakowskiego z 1968, dokumentujących prace nad rzeźbą, w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.

Słowa kluczowe:
Publikacja:
15.07.2024
Ostatnia aktualizacja:
15.07.2024
Opracowanie:
prof. Andrzej Pieńkos
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz