W centrum Zurychu, w budynku pod numerem 42 przy Hirschengraben, znajduje się osobliwa scena kameralna - Theater Stok, obecnie działająca pod nazwą Teatr Zbigniewa Stoka. Założony przez uznanego polskiego aktora i reżysera, Zbigniewa Stok-Stokowca (1924-1990), teatr funkcjonuje nieprzerwanie od 1970 r. Jednak teraz jego dalsza działalność jest zagrożona. Poznaj losy tej wyjątkowej placówki na mapie kulturalnej największego miasta w Szwajcarii.

Historia siedziby

Usytuowana pomiędzy Kunsthaus a Uniwersytetem w Zurychu siedziba Theater Stok, „Haus zum Krönli”, leży w sąsiedztwie rozłożystego barokowego parku Rechberggarten. Dwupiętrowy budynek na planie kwadratu został wybudowany jako dom mieszkalny dla Hansa Conrada Eschera-Pestalozziego w 1739 r. Do lat 70. XX w. pełnił różne funkcje - mieściły się tu przedszkole, szkoła okręgowa, winiarnia oraz policyjny magazyn, a jego stan stopniowo się pogarszał.

W 1971 r. Zbigniew Stok-Stokowiec zdecydował się otworzyć w tym miejscu teatr. Dzięki własnym i miejskim funduszom stopniowo odrestaurował podupadającą posesję. Dziś wejście do odnowionego barokowego budynku zdobią unikatowe, kute szyldy w kształcie zwróconych do siebie profilami masek. Scena znajduje się w podziemiach i zajmuje stosunkowo niewielką powierzchnię - oprócz aktorów może pomieścić około 60 widzów.

Legendarna postać założyciela

Zbigniew Stok-Stokowiec był prawdziwą osobowością: aktor filmowy i teatralny, reżyser, powstaniec warszawski, żołnierz AK, a także dyrektor wielu instytucji kulturalnych w powojennej Polsce, w tym Estrady w Zielonej Górze. W latach 60. XX w. wyemigrował do RFN, gdzie wystawiał sztuki polskich autorów na scenach w Kolonii, Monachium i Hamburgu. Od 1970 r. aż do końca swoich dni prowadził Theater Stok w Zurychu, przyciągając do niego rzesze widzów.

Dzieło totalne polskiego dyrektora

Działania Theater Stok, zgodnie z zamysłem założyciela i pierwszego dyrektora Zbigniewa Stok-Stokowca, przypominają wagnerowskie „Gesamtkunstwerk” (dzieło totalne). Spektakle wystawiane na tej scenie posługują się różnorodnymi środkami wyrazu: maskami, rekwizytami, ciałem, recytacją tekstów, improwizacją aktorów, muzyką na żywo i śpiewem. W teatrze współpracuje wielu artystów, którzy tworzą dekoracje i elementy scenografii. W repertuarze regularnie pojawiają się polskie akcenty. Od początku swojej działalności teatr jest ważnym miejscem spotkań dla miejscowej Polonii.

Oprócz sztuk organizowanych przez Theater Stok, na scenie mogą wystawiać także artyści niezależni. Ta koncepcja, mająca pierwotnie zapewnić różnorodność repertuaru, dziś zapewnia teatrowi częściowe finansowanie. Pomieszczenia są wynajmowane na koncerty i spotkania literackie. Obecnie teatr walczy jednak o przetrwanie po zapowiedzi odcięcia jego finansowania przez władze miasta.

Muzeum teatralne

Ponadto pod numerem 252 przy ulicy Sihlquai, w budynku nazywanym przez miejscowych „das Haus der Feen und Faunen” (Dom wróżek i faunów), od lat 90. XX w. teatr prowadzi muzeum, w którym można oglądać nie tylko maski, kostiumy, rekwizyty, programy i plakaty teatralne, ale także pamiątki po jego założycielu.