Wiadukt Grandfey we Fryburgu, około 1862 roku, domena publiczna
Źródło: Wikimedia Commons, Modyfikowane: tak
Fotografia przedstawiająca Wiadukt Grandfey we Fryburgu
Wiadukt Grandfey we Fryburgu, fot. 2022
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Wiadukt Grandfey we Fryburgu
Wiadukt Grandfey we Fryburgu, fot. Norbert Piwowarczyk, 2024, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Wiadukt Grandfey we Fryburgu
Wiadukt Grandfey we Fryburgu, fot. Norbert Piwowarczyk, 2024, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Wiadukt Grandfey we Fryburgu
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001371-P/135064

Wiadukt Grandfey we Fryburgu

Identyfikator: POL-001371-P/135064

Wiadukt Grandfey we Fryburgu

Warianty nazwy:

„Viaduc Grandfey”

Jedno z największych osiągnięć inżynierii w Szwajcarii XIX w. i jeden ze znaków rozpoznawczych Fryburga. Wiadukt powstał według projektu inżyniera Leopolda Stanisława Błotnickiego (1817-1879), postaci ciągle słabo znanej mimo znakomitej kariery. Był on wykształcony w zakresie inżynierii cywilnej i wojskowej, a także architektury w Berlinie, Wiedniu, Monachium, Londynie i Paryżu. W Szwajcarii jego pobyt notowany jest od roku 1853, gdy zostaje architektem kantonalnym Genewy (jeden z dwóch Polaków, którzy sprawowali taką funkcję w Szwajcarii, obok Franciszka Stempkowskiego w Bernie) i bierze udział m.in. w projektach obwodnicy miasta. Około 1858 r. przebijane są tam ulice wg jego projektu, budowany Pont du Mont-Blanc. Mimo późniejszych przekształceń nowoczesna sieć komunikacyjna Genewy jest w dużej mierze dziełem urbanistycznym Błotnickiego. Wykonał też m.in. projekty dworca kolejowego dla Lucerny i dla Winterthuru (1874), projekt tunelu kolejowego pod Meiringen w Alpach Berneńskich. Wydaje się, że błyskotliwą karierę głównego inżyniera kolei szwajcarskich przerwała nagła śmierć, po której szybko popadł on w zapomnienie. Wiadukt fryburski pozostaje jedynym dzisiaj pamiętanym jego dziełem. W 1856 r. Błotnicki objął stanowisko architekta kantonalnego Fryburgu, ale już w 1859 r. je porzucił, z niejasnych powodów. Następnie, w związku z budową wielkiego kompleksu koszar w Thun przeniósł się do kantonu Berno.

W XIX w. konstrukcja wiaduktu podziwiana była także poza Szwajcarią, zarówno ze względów technicznych, jak estetycznych. W związku z budową linii kolejowej Lozanna-Berno podjęto w 1853 r. (na podstawie wstępnego raportu osiadłego w Genewie inżyniera Aleksandra Stryjeńskiego) decyzję o przerzuceniu torów wysoko ponad górską rzeką Sariną (Saane). Mimo negatywnej opinii inżynierów brytyjskich, uznających przedsięwzięcie za zbyt ryzykowne, po zatwierdzeniu przez międzynarodową komisję projektu Błotnickiego, budowę poprowadziła francuska firma Schneider &Co z Le Creusot w Burgundii. Projekt realizacyjny wykonał inżynier Mathieu. Obok kolei przewidziano kładkę dla pieszych. W latach 1925-1927 most zmieniony został na betonowy z udziałem wybitnego projektanta szwajcarskiego Roberta Maillarta (z zachowaniem jako szkieletu konstrukcji Błotnickiego). Pierwotna konstrukcja była żelazną kratownicą, zawieszoną na wysokości 76 m od lustra wody i spoczywającą na sześciu ażurowych filarach - każdy z nich miał murowany cokół. Wykładający we Fryburgu ojciec Józef Maria Bocheński nazwał wiadukt „przypadkowym arcydziełem sztuki”, które „powstało przez obetonowanie metalowych struktur mostu kolejowego i nikt przy tym nie myślał o efekcie estetycznym, ale stworzono coś w rodzaju przepięknego krużganka” („Wspomnienia” z 1994 r.). W 1987 r. przy wjeździe na wiadukt, uznawany za atrakcję turystyczną, postawiono stalową rzeźbę sławnego amerykańskiego artysty Richarda Serra.

Osoby powiązane:

Czas powstania:

projekt 1856, budowa 1857-1862

Twórcy:

Leopold Stanisław Błotnicki (inżynier, architekt; Polska, Szwajcaria)(podgląd)

Bibliografia i archiwalia:

  • J. Zieliński, Nasza Szwajcaria, Warszawa 1999, s. 68-69.
  • INSA Inventar der neueren Schweizer Architektur 1850-1920, Staedte, vol. 4, Bern 1982, s. 167, 218.
  • Adolf Bühler, „La reconstruction du viaduc de Grandfey”, „Bulletin technique de la Suisse romande”, 1925, z. 25, s. 301-307.
  • Eisenbahnbrücke über die Saane bei Fribourg, Zürich 1867.

Słowa kluczowe:

Publikacja:

18.07.2024

Ostatnia aktualizacja:

18.07.2024

Opracowanie:

prof. Andrzej Pieńkos
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Wiadukt Grandfey we Fryburgu Fotografia przedstawiająca Wiadukt Grandfey we Fryburgu Galeria obiektu +3
Wiadukt Grandfey we Fryburgu, około 1862 roku, domena publiczna
Fotografia przedstawiająca Wiadukt Grandfey we Fryburgu Fotografia przedstawiająca Wiadukt Grandfey we Fryburgu Galeria obiektu +3
Wiadukt Grandfey we Fryburgu, fot. 2022
Fotografia przedstawiająca Wiadukt Grandfey we Fryburgu Fotografia przedstawiająca Wiadukt Grandfey we Fryburgu Galeria obiektu +3
Wiadukt Grandfey we Fryburgu, fot. Norbert Piwowarczyk, 2024, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Wiadukt Grandfey we Fryburgu Fotografia przedstawiająca Wiadukt Grandfey we Fryburgu Galeria obiektu +3
Wiadukt Grandfey we Fryburgu, fot. Norbert Piwowarczyk, 2024, wszelkie prawa zastrzeżone

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz