31.12.1943 r. 3 Brygada Wileńska Armii Krajowej w brawurowym ataku na Turgiele rozbiła posterunek policji litewskiej (podporządkowanej Niemcom) oraz zniszczyła dokumenty gminne. Po akcji żołnierze 3 Brygady AK rozlokowali się na odpoczynek w Mikuliszkach, w pobliżu obozowali też partyzanci 6 Brygady AK. W odwecie za akcję w Turgielach Niemcy wraz z grupą policjantów litewskich i białoruskich zaatakowali 8.01.1944 r. partyzantów 3 i 6 Brygady. Walka trwała kilka godzin i skończyła się zwycięstwem żołnierzy AK.

Atakujący stracili ok. 70 zabitych, po stronie polskiej poległo 5 żołnierzy: z 3 Brygady – Władysław Stundis „Wernes”, Trubaczewski „Wodnik” i Francuz Jean Charles Maffre „Michel”, z 6 Brygady – z-ca dowódcy por. Piotr Motylewicz „Szczepcio” i Zbigniew Młodkowski „Malicki”.

Poległych pochowano tego samego dnia w Mikuliszkach. W 1944 r. obok grobów ww. żołnierzy dokonywano kolejnych pochówków żołnierzy AK. Miejsce wiecznego spoczynku znaleźli tu żołnierze 3 Brygady AK polegli pod Murowaną Oszmianką i Jaszunami.

Początkowo na mogiłach ustawiono drewniane krzyże. W okresie komunistycznym po II wojnie światowej cmentarz ten był zaniedbany, krzyże uległy naturalnemu zniszczeniu; w 1990 r. konsul RP odnalazł tylko 3 mogiły. W 1991 r. Klub Żołnierzy AK Ziemi Wileńskiej wspólnie ze środowiskiem wileńskich akowców, skupionych w Gdańsku oraz przy wydatnej pomocy miejscowej ludności odbudował cmentarz. Prace sfinansowała Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, projekt renowacji opracował inż. Ludwik Świda.

Nekropolia była położona na wysokim brzegu rzeki Mereczanki, na południowym skraju miejscowości. Ogrodzono ją murem z kamieni polnych, z wejściem od strony południowej; powierzchnię cmentarzyka wybetonowano. Na wprost wejścia umieszczono duży głaz z osadzonym w nim krzyżem betonowym. Na głazie umocowano pamiątkową tablicę z brązu z napisem: „Żołnierzom 3 i 6 Brygady Armii Krajowej Okręgu Wileńskiego poległym w 1944 r.”. Po obu stronach głazu ustawiono 22 betonowe krzyże z nazwiskami poległych.

W 2022 r., po agresji Rosji na Ukrainę, nekropolia została zniszczona – najpierw zostały zamazane wyryte na krzyżach nazwiska pochowanych żołnierzy, a na pomniku głównym umieszczono tablicę z napisem w języku rosyjskim i czerwoną gwiazdą; 4.07.2022 r. zniszczono cały cmentarz ciężkim sprzętem budowlanym. Obecna sytuacja polityczna uniemożliwia jakiekolwiek działania strony polskiej zmierzające do odtworzenia zniszczonego obiektu.



Opracowała T. Zachara / MKiDN, VI 2025