Pierwszy rzymskokatolicki drewniany kościół wraz z klasztorem dominikanów w Bohorodczanach został wybudowany w 1691 r. z fundacji Konstancji Potockiej. Pół wieku później, w 1741 r. arcybiskup lwowski Ignacy Wiżycki zezwolił Józefowi Potockiemu na budowę nowego kościoła. Samo finansowanie budowy przejął Stanisław Kostka Kossakowski. W 1742 r. rozpoczęto wznoszenie murowanego kościoła Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, którego budowa trwała blisko 20 lat. Został on konsekrowany w 1775 r. Kościół jest murowaną trójnawową bazyliką z prezbiterium i wysuniętą kwadratową apsydą niszą. Do prezbiterium przylegają dwa pomieszczenia w kształcie kwadratu: zakrystia i westiaria, czyli pomieszczenie na stroje liturgiczne. Fasadę główną flankowano dwiema wieżami. Na planie cała budowla ma symetryczną strukturę z podwójną osią symetrii. Przestrzeń wewnętrzna podzielona jest sześcioma kolumnami tworzącymi trzy nawy. Zwieńczenie budowli jest sklepieniowe. W podziemiach znajdują się murowane krypty zbudowane z czerwonej cegły, łączone zaprawą wapienną, zwieńczone sklepieniem. W jednej z nich było wejście do podziemi. Obok kościoła wybudowano dwukondygnacyjny klasztor ojców dominikanów. Miał on kształt czworoboku z wewnętrznym wirydarzem. Budowle klasztorne zostały okolone wysokim ceglanym murem. W kościelnym ogrodzie zakonnicy posadzili sad i wykonali oranżerię. Ze starego drewnianego kościoła przeniesiono słynący łaskami obraz Matki Bożej Bohorodczańskiej. Matka Boża w bohorodczańskim obrazie uzdrawiała chorych, prowadziła grzesznych ku nawróceniu, wzbudzała wiarę w sercach niewierzących. Ten osobliwy przedmiot kultu był oficjalnie uważany za cudowny.

Współczesny kształt nadały kościołowi remont z 1904 r. i restauracja budowli po I wojnie światowej, podczas której uległa ona poważnym zniszczeniom. W czasie działań wojennych w miasteczku stacjonowały rosyjskie oddziały wojskowe, które wykorzystały wysokie wieże kościoła jako punkty obserwacyjne. Kościół został ostrzelany przez austriacką artylerię - jeden z pocisków trafił m.in. w prawą wieżę i zrujnował ją. Nieuszkodzone pozostały tylko pojedyncze ściany budowli. W okresie wojennym świątynia utraciła wszystkie dzwony. Dwa największe (800 i 450 kg) w 1915 r. zabrali Austriacy, trzeci (250 kg) skonfiskowali w kolejnym roku Rosjanie. Z całości cennego inwentarza udało się uratować jedynie fragmenty ołtarza, w tym obraz Matki Najświętszej, ambonę, a także portrety: podskarbiego koronnego Dominika Potockiego i fundatora kościoła Stanisława Kossakowskiego. W latach 1928-1933 dzięki pomocy udzielonej przez diecezję oraz miejscowych parafian kościół odnowiono, przywracając mu pierwotny wygląd. Pracami kierował mistrz budowlany ze Starych Bohorodczan, a dachy kościoła i klasztoru remontowali [Iwan] Jan Kołotko i [Wasyl] Bazyli Katriniec. Starobohorodczańcy słynęli w całej okolicy jako doskonali budowniczowie. Po odnowieniu wieże stały się niższe, a wnętrze - skromniejsze. Na fasadzie budynku zmieniono woluty górnej kondygnacji kościoła w jego centralnej części oraz pozycję balkonu na znacznie wyższą. Po zakończeniu II wojny światowej ówczesny administrator kościoła o. Kajetan Kosiaty OP wyjechał wraz z braćmi do Polski zabrawszy ze sobą część majątku kościelnego włącznie z cudownym obrazem Matki Bożej, który w latach 70. umieszczono w głównym ołtarzu dominikańskiego kościoła w Korbielowie koło Żywca. W 1946 r. kościół został przekazany we władanie parafii prawosławnej, a w 2020 r. został zwrócony wspólnocie rzymskokatolickiej.

Zasadniczym celem projektu w 2024 r. jest opracowanie dokumentacji projektowo-kosztorysowej remontu konserwatorskiego dachu bohorodczańskiego kościoła. Wstępne oględziny kościoła na początku bieżącej dekady wykazały zły stan pokrycia dachowego, wymagający pilnych napraw i stosunkowo dobry stan więźby nad nawą główną, przy czym elementy konstrukcyjne znajdujące się pod miejscami z nieszczelnym pokryciem dachowym uległy uszkodzeniom. Podczas wizji lokalnej okazało się, że kolejnym dużym problemem jest woda stojąca w piwnicach kościoła, dlatego planowane jest również wykonanie tam badań hydrogeologicznych i analiza istniejącej kanalizacji deszczowej. Opracowana dokumentacja ma posłużyć jako podstawa do wyłonienia wykonawcy, wyceny prac i realizacji remontu w kolejnych latach.

Na program prac planowanych do wykonania w ramach niniejszego zadania składają się: doraźne prace naprawcze pokrycia dachowego, mające na celu zabezpieczenie zabytku do czasu wykonania właściwych prac remontowych; usunięcie odchodów gołębich z poddasza, jego dezynfekcja oraz zabezpieczenie otworów okiennych w sposób uniemożliwiających ponowne gniazdowanie gołębi; inwentaryzacja dachów i więźb kościoła; badania mikrobiologiczne drewna z więźb mające na celu określenie występowania pasożytów drewna; badania zawilgocenia i zasolenia elementów murowanych, tj. ścian wież, ścian kolankowych i szczytowych; ekspertyza dotycząca stanu technicznego pokrycia dachowego oraz drewnianej konstrukcji dachowej. Równolegle do działań prowadzonych w obiekcie zostanie przeprowadzona kwerenda archiwalna dotycząca budynku kościoła. Rozpoznanie obiektu i wiedza o jego stanie zgromadzona na podstawie wymienionych wyżej opracowań pozwoli na sporządzenie dokumentacji projektowej remontu dachów. Ostatnim elementem dotyczącym remontu dachów będą kosztorysy inwestorskie oraz przedmiary robót niezbędne do wyceny prac i wyłonienia wykonawcy robót remontowych.

Finansowanie: Program Ministra „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą”

Więcej o projekcie na stronie.

• Fundacja Alternata, realizacja w roku 2024