Fragmenty kronik polonijnych w czasopiśmie "Wieści z Polski". W tym numerze obszernie wspomniana jest kwestia szkolnictwa polskiego w Belgii Północnej, z uwzględnieniem tego, gdzie istnieją polskie szkoły (m.in. Waterschei, Eysden-Stebarbe etc.), krótką historią regionu i kwestii konsulatu w Antwerpii. W polskich szkołach uczy się ok. 600 dzieci. Oprócz tego wspomniana jest w numerze polska kolonia "Biały Orzeł" w Brazylii oraz uroczystości w USA związane z K. Puławskim (Źródło: „Wieści z Polski”, Warszawa 1931, R: 5, nr 11, s. 15-16, za: Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa).

Uwspółcześniony odczyt tekstu

Szkolnictwo polskie w Belgii Północnej

Niezniszczalna żywotność elementu polskiego za granicą ukazuje się wśród wielu innych objawów, również i w realnym, skutecznym wysiłku około stworzenia i rozbudowy szkolnictwa polskiego za granicą. Społeczeństwo polskie, z niesłabnącą powagą i pewną dumą państwową, śledzi rozwój tych poczynań i chętnie widzi w prasie odgłosy tych pokojowych, ale realnych zdobyczy. Różne ośrodki emigracji polskiej w Europie i za morzem starają się informować swą Macierz o stanie ich szkolnictwa. Jedynie o Belgii informacje posiadane przez społeczeństwo polskie są raczej skąpe, jakolwiek wysiłki i wyniki na polu szkolnictwa przedstawiają się w sposób imponujący. 

W północno-wschodnim skrawku Belgii, zwanym Limburgią, odkryto w ostatnich dziesiątkach lat nowe zagłębie węglowe, rozwijające się w tempie iście amerykańskim, gdyż n. p. gmina Genek licząca lat temu dwadzieścia zaledwie 3.000 mieszkańców, dzisiaj została miastem, na którego terenie mieszka 28.000 ludności. Przed odkryciem zagłębia węglowego Limburgia belgijska przedstawiała się najmniejszą gęstością zaludnienia w Belgii. Nagłe zapotrzebowania wielotysięcznej rzeszy pracowników zmusiło ten nowy przemysł do zapełnienia kadr robotniczych elementem imigracyjnym, obcokrajowym, wśród którego Polacy wysunęli się na pierwsze miejsce, zarówno pod względem liczebności, jak i fachowej znajomości zawodu górniczego, czego strona belgijska nie mogła nie docenić. 

Konsulat R. P. w Antwerpii pod kierownictwem konsula generalnego T. Bilińskiego bardzo wcześnie skonstatował trwałość i możliwość rozwoju tego nowego terenu wychodźczego, jak również i fakt, że wychodźstwo polskie w Limburgii belgijskiej obejmuje i obejmować będzie zawsze wyjątkowo dużą liczbę rodzin polskich, a w konsekwencji poważny kontyngent młodzieży szkolnej. Z myślą o przyszłości rozpoczął więc Konsulat R. P. w Antwerpii skuteczną akcję w celu zapewnienia młodemu pokoleniu polskiemu wychowania w duchu państwowości polskiej i łączności z Macierzą. 

Akcja ta napotkała się z dużym uznaniem i współpracą ze strony samego wychodźstwa polskiego, które wykazało głębokie uświadomienie państwowe, popierając inicjatywę konsula Bilińskiego, stawiając postulaty szkolne na miejscu, posyłając gremialnie swe dzieci do szkoły polskiej i nie cofając się nawet przed pewnymi ofiarami pieniężnymi. Toteż obecnie wyniki tej rozumnej i solidnej akcji dadzą się dzisiaj streścić stwierdzeniem, iż potrzeby szkolne wychodźstwa polskiego w Limburgii belgijskiej są zaspokojone w mierze stuprocentowej: na pięć ośrodków wychodźczych Limburgia belgijska może się poszczycić pięcioma ośrodkami szkolnymi. 

Szkoły polskie istnieją bowiem w Beeringen - Mines, Eysden - Stebarbe, Waterschei, Winterslag, Zwartberg. Pod względem organizacyjnym szkolnictwo polskie w Limburgii dzieli się na osobne szkoły: męską i żeńską w Winterslag, na szkoły koedukacyjne w Beeringen, Eysden Ste Barbe, Waterschei i Zwartberg oraz na przedszkola w Waterschei i Zwartberg. Z nauki w szkołach polskich korzysta około 600 dzieci, przy czym stosunek dzieci polskich uczęszczających do szkół belgijskich da się określić znikomą liczbą 3%. 

Naukę w tych szkołach zapewnia grono nauczycielskie obejmujące 16 osób, nie wliczając w to p. Wachoniaka, instruktora oświatowego na Belgię i Holandię, którego pracy energicznej siedziba mieści się również w Limburgii. Pod względem liczebności na pierwszy plan wysuwa się szkoła w Waterschei, która łącznie z przedszkolem wychowuje 215 dzieci polskich przy pięciu siłach nauczycielskich. Dzięki dostatecznemu obsadzeniu szkół siłami nauczycielskimi szkolnictwo polskie w Limburgii belgijskiej jest w stanie spełnić swe zadanie zarówno wobec Państwa, jak i wobec dziecka. 

Szkoła ta bowiem przeprowadza w zupełności program naznaczony dla szkół powszechnych w Polsce, a tym samym zapewnia u swych uczniów zaszczepienie myśli państwowej według wskazań Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Jednakowoż ze względu na przyszłość dziecka, które w największej liczbie wypadków szukać sobie będzie warsztatu pracy wśród obcego środowiska, szkoła polska zwraca również poważną uwagę na zaznajomienie dziecka polskiego z językiem miejscowym, obejmując tym samym całokształt wychowania emigracyjnego.