W tekście opisane są obrazy na szkle, dar księcia Ireneusza Ogińskiego z Kozielska, który miał trafić do ufundowanego jeszcze przez Władysława Jagiełłę wileńskiego kościoła św. Jana. (Źródło: „Tygodnik Illustrowany”, Warszawa 1863, T:7, s. 45., za: Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego).

Uwspółcześniony odczyt tekstu.

Obrazy na szkle przeznaczone do kościoła św. Jana w Wilnie.

Z pomiędzy krajów europejskich, Litwa ostatnia przyjęła święty chryzmat chrześcijaństwa dopiero w końcu wieku XIV. Nim jej nawrócenie stało się powszechnym, nim zapał religijny przeniknął masy i zdołał zachęcić je ku wyrażaniu swych uczuć w dziełach architektury kościelnej, wieki średnie tymczasem zeszły do grobu, a z nimi i gotycyzm, będący wyrazem ich duchowego polotu ku niebu. Stąd poszło, że kiedy Europa zachodnia zapełniła się świątyniami gotyckimi, kiedy nawet w tamtą stronę wysunięte krańce Polski mogą się pochlubić niejednym tego rodzaju zabytkiem, Litwa zaledwie kilka naliczyć może kościołów gotyckich, a w ich gronie jeden tylko kościołek św. Anny w Wilnie czystością stylu się zaleca. Malowanie na szkle, będące podówczas uzupełnieniem budownictwa gotyckiego, tem bardziej rozwinąć tu się nie mogło, kiedy i samych tego porządku świątyń do ozdabiania nie było. Dotychczas nie mieliśmy ani w Wilnie, ani w ogólności na całej Litwie żadnego okna kolorowego, co by nam np. świątynię Maryacką w Krakowie przypominało. Teraz jednak i miasto nasze pochwalić się może pięknym tego rodzaju nabytkiem. Starożytny kościół św. Jana Chrzciciela, fundowany przez Władysława Jagiełłę wespół z innymi pierwszymi na Litwie świątyniami, otrzymał dziś z daru księcia z Kozielska Ireneusza Ogińskiego dwanaście obrazów na szkle malowanych. Wydawca „Albumu Wileńskiego”, p. J. K. Wilczyński, jeden z najgruntowniejszych znawców sztuki malarskiej i dziejów jej w kraju naszym, uproszony przez księcia Ogińskiego, przyjął na siebie kierunek całej pracy, dał plan ogólny i szczegółowe do obrazów wzory. Podług tego planu i wzorów obrazy zrobione zostały przez pp. Laurent i Gsell w Paryżu. Pracę wykonano z taką starannością, harmonią i czystością kolorytu, na jaką tylko dzisiejsze malarstwo na szkle zdobyć się może. Obrazy pp. Laurent i Gsell, dzięki tym zaletom, skwapliwie przyjęte zostały na zeszłoroczną wystawę powszechną w Londynie i nagrodzone medalem. Drzeworyt tu załączony wystawia, o ile to bez kolorytu zrobić można, podobiznę jednego z dwunastu tych obrazów, wykonanego podług pierwowzoru Szymona Czechowicza. Kościół archiprezbiteryalny św. Jana w Wilnie, z pomiędzy fundowanych przez Jagiełłę jedyny co dochował przynajmniej w zewnętrznej postaci ścian swoją pierwiastkową fizjonomią, nie mógł odpowiedniej być ozdobionym.