Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002428-P/170168

Jadwiga Bohdanowicz

Identyfikator: POL-002428-P/170168

Jadwiga Bohdanowicz

„Bohdanowicz była bez wątpienia typem oryginalnym: ubrana w byle jakie różnokolorowe szmatki potrafiła jednak nadać swojemu „mise” wyjątkowy charakter. Pod tym kryła się dusza bez reszty oddana sztuce, a sama artystka gotowa była poświęcić wszystko, aby żyć w aurze sztuki.

I nawet jeśli natura nie była wobec niej zbyt hojna, jeśli chodzi o wygląd fizyczny, to z pewnością nie potraktowała jej po macoszemu, obdarzając artystkę sercem i rozumem skrajnie wrażliwymi i otwartymi na sztukę. (…) Artystka, z wyglądu krucha i wątła, łączyła w sobie naturę anielską i demoniczną. Była osobą o wielkim temperamencie”

O życiu tej temperamentnej rzeźbiarki niewiele wiadomo. W nielicznych publikacjach, w których wspominana jest Jadwiga Bohdanowicz, biograficznych informacji z czasów jej młodości brakuje. Wiadomo, że urodziła się w 1887 roku w Warszawie.

Na swoja artystyczną edukację wybrała Paryż, aby tam w latach 1913–1916 szlifować swój rzeźbiarski talent u bogu Émile-Antoine’a Bourdelle’a. Francuski pedagog i rzeźbiarz niezwykle cenił talent młodej artystki, czemu dał wyraz pisząc wstęp do katalogu jej monograficznej wystawy w Galerii Balzac w Nowym Jorku (1930). Napisał wówczas: „Pani Bohdanowicz studiowała wiele lat pod moim kierunkiem z innymi młodymi rzeźbiarzami i szczególnie cenię sobie jej talent”.

Po ukończeniu swojej edukacji w warsztacie Bourdelle’a, Bohdanowicz na kilka lat wyjechała z Francji. Powróciła najpewniej do Warszawy, skąd w 1919 roku korespondowała z Bourdelle’m i planowała swój powrót do Paryża (korespondencja zachowana w archiwum Muzeum Bourdelle). Kiedy na początku lat 20tych XX wieku zrealizowała swój zamiar, rozpoczęła współpracę ze swoim mistrzem przy tworzeniu wielu jego rzeźb. Została również członkinią Société Nationale des Beaux-Arts.

Kolejne lata przyniosły jej liczne sukcesy. W 1924 otrzymała stypendium rządu francuskiego, co pozwoliło jej pozostać w kraju, aby prezentować swój talent, zdobywając tym samym uznanie francuskich i zagranicznych krytyków. Otrzymała również pierwsze nagrody w konkursach Akademii w Krakowie i w Warszawie. Bohdanowicz stała się częścią polskiej bohemy artystycznej, którą tworzyli wówczas tacy artyści jak Henryk Gottlieb, Eugeniusz Zak, August Zamoyski, Roman Kramstyk, Leopold Zborowski czy Witold Hulewicz. Miejscem ich spotkań była kawiarnia „La Rotonde” na Montparnasse.

Wystawiała swoje prace na licznych salonach: Paryski Salon d’Automne w latach 1926–1929, Salon de Tuilleries (Paryż 1926–1938–1929), Salon des Independants (Paryż, 1927), Exposition Internationale (Genewa), Balzac Galleries (Nowy Jork, 1930), czy Galerie de la Jeune Europe (Paryż, 1933).

Również jej pracownia, która znajdowała się na Impasse du Maine 18 w Paryżu, stała otworem dla tych, którzy chcieli podziwiać jej prace. Jak czytamy w „The New York Herald” (20.08.1922), artystka posiadała tam „kilka interesujących przykładów swoich niedawno ukończonych rzeźb. Na jej styl wpłynęły studia gotyckich katedr, stanowi interesującą modyfikację maniery swojego nauczyciela, a jej śmiała kompozycja jest wyrafinowana i zhumanizowana. Instynktowne kobiece zainteresowanie osobowością odzwierciedla się w niemal portretowych szczegółach jej głów”.

Artystka współpracowała również z manufakturą Sèvres, która wykonywała jej projekty rzeźbiarskie komercyjny użytek. Współpraca ta nie przyniosła jej jednak popularności ani finansowej stabilności.

W 1934 roku Bohdanowicz wyjechała z Paryża, aby zamieszkać w Rzymie. Dołączyła do grona polskich artystów w Wiecznym Mieście, które oscylowało wokół słynnej Caffé Greco.

Dołączyła do, założonego w 1936 roku w Rzymie, Związku Artystów Plastyków „Kapitol”, w której w skład wchodzili tacy artyści jak Antoni Madeyski, Józef Gosławski, Wiktor Mazurowski, Krystyna Dąbrowska, Michał Paszyn. Podczas pierwszej wspólnej wystawy grupy, która miała miejsce 9 maja 1936 roku w Palazzo Doria w Rzymie, zaprezentowała dwie rzeźby wykonane w brązie: „ciekawy biust kobiecy i płaskorzeźbę z wizerunkiem Marszałka” (Józefa Piłsudskiego - A.K.).

Bodanowicz wystawiała swoje prace także podczas Biennale di Venezia w 1934 oraz w 1936 roku.

Artystka wykonywała głównie portrety i popiersia, które charakteryzowały się delikatnym modelunkiem, jasną i klarowną strukturą oraz rytmem, gdzie „konstrukcja i ekspresja łączą się w nierozerwalną całość”. Rzeźbiarka czerpała inspiracje ze studium włoskiego renesansu oraz sztuki średniowiecznej, a także wpływów jakie wyniosła ze współpracy z Bourdellem. O jej talencie pisał Prampolini następująco:

„Bohdanowicz formowała glinę, wosk i marmur w stylu postimpresjonistycznym, który wymagał siły i pasji; ale pod jej pracowitym, zdartym do krwi kciukiem można było wyczuć coś nieuchwytnego, tajemniczego, emanującego z materii…”

Artystka zrealizowała m.in.: portret Bourdelle’a (1912), portret Ali Khana (1925), w którym „uderza podporządkowanie dyscyplinie, eliminacja detali, którym towarzyszy harmonijne przejście między planami”, Jawajka (1926), zakupiona przez rząd francuski w 1928 roku. Portret Chopina (1938/39), o którym Kołtoński pisał następująco: „niesamowity urok jej Chopina - pomiędzy przepięknie rozłożoną, może nawet przyciężką trochę dłonią a głęboko zamyślonym obliczem nadziemskie jakieś przepływać zadają się fluidy”.

Popiersie Mikołaja Kopernika dla Uniwersytetu Bolońskiego wykonany w białym marmurze, „bodaj najlepszy z dotychczasowych jej utworów”, czy popiersie Panny M. „bardzo ciekawe opracowanie (…). Symetria kątowych płaszczyzn figury wtapia się w całościową kompozycję, która wciąż zachowuje swój wewnętrzny rytm”.

Niestety, jak pisze Małgorzata Dąbrowska, pomimo uznania u wybitnych artystów, którzy ją wspierali i doceniali, pomimo przychylnej krytyki jej działalności artystycznej, wielu wystaw światowych, sprzedaży niektórych swoich rzeźba na światowym rynku („The New York Herald” z dnia 20.08.1922 podaje, że polska rzeźbiarka sprzedała jedną ze swoich brązowych rzeźb pani Alice Roullier z Chicago, natomiast inne jej dzieła są poważnie brane pod uwagę przez Albright Gallery of Buffalo), pomimo współpracy z manufakturą Sèvres oraz obecności jej rzeźb w muzeach, Bohdanowej nigdy nie udało się zbudować kariery, która zapewniłaby jej rozpoznanie i materialną stabilność.

Wybuch drugiej wojny światowej pogrążył ją w ubóstwie. Zmarła zimą w 1943 roku pozostawiając po sobie niewiele więcej niż kilka osobistych dóbr. Została pochowana we wspólnym Grobie Artystów Polskich na Campo Verano, zaprojektowanym przez Antonio Madeyskiego. Grób ten, który mógł „pomieścić kilka trumien, jest jednocześnie ostatnim przytułkiem dla zasłużonych, a zmarłych w ubóstwie artystów polskich, których zwłokom groziłoby pogrzebanie we wspólnym czasowym dole”. W 2014 spoczywający w nim artyści doczekali się swoich tablic pamiątkowych (dzięki inicjatywie Ewy Prządki, nagrobek został odrestaurowane w 2014 roku przez zespół prof. Janusza Smaza z Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki warszawskiej ASP).

Rzeźby artystki znajdują się w różnych częściach świata: w Stanach Zjednoczonych, we Włoszech, we Francji. Część kolekcji znajduje się w Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Warszawskiej Królikarni.

Osoby powiązane:

Twórcy:

Jadwiga Bohdanowicz (rzeźbiarka; Polska, Włochy)(podgląd)

Bibliografia i archiwalia:

  • A. Madeyski, „Artyści polscy w Rzymie (Garść wspomnień” [w:], „Sztuki Piękne” 1930, r. VI, s. 12..
  • A. Rudzka, „Polska Grupa Kapitol w Rzymie Mussoliniego” [w:] „Stan Badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej rzeczypospolitej, t. IX 2017.
  • E. Prządka, „Michał Paszyn polski artysta na włoskim zamku” [w:] „Świadectwa/Testimonianze”, t. VII: W poszukiwaniu piękna. Polscy artyści plastycy we Włoszech (II poł. XIX i I poł XX w.), red. E. Prządka, Rzym 2014, s. 181-182..
  • E. Prampolini, „Jadwiga Bohdanowicz i polska rzeźba”, „Art Club” 1947, nr 15, cyt. za: „Świadectwa/Testimonianze”, t. VII: „W poszukiwaniu piękna. Polscy artyści plastycy we Włoszech (II poł. XIX i I poł XX w.)”, red. E. Prządka, Testimonianze/Świadectwa VII, Rzym 2014, s. 181-183..
  • M. Dąbrowska, „Bourdelle – mistrz i inspirator. Polskie rzeźbiarki w Paryżu”, „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty” Toruń 2012 zeszyt 1-2 (16-17), s. 66, 69-70..
  • A. Bourdelle, wstęp do katalogu „Exhibition of sculptures by Jadwiga Bohdanowicz”, cyt. za: M. Dąbrowska, „Bourdelle – mistrz i inspirator. Polskie rzeźbiarki w Paryżu, „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty” Toruń 2012 zeszyt 1-2 (16-17), s. 66..
  • Korespondencja Jadwigi Bohdanowicz zachowana w archiwum Muzeum Bourdelle, parismuseescollections.paris.fr, https://www.parismuseescollections.paris.fr/fr/recherche/type/archive/ET/personnes-concernees/bohdanowicz%2C%20edwige%20ou%20jadwiga-268004 (dostęp: 04.12.2024).
  • „The New York Herlad”, Paris, Sunday, August 20, 1922, s. 2..
  • A. Kołtoński, „Jadwiga Bohdanowicz”, „Arkady” 1938 nr 2, cyt.za: „Świadectwa/Testimonianze”, t. VII: W poszukiwaniu piękna. Polscy artyści plastycy we Włoszech (II poł. XIX i I poł XX w.), red. E. Prządka, Rzym 2014, s. 178-179..
  • Polscy artyści w kawiarni „La Rotonde” na Montparnasse (fotografia), bridgemanimages.com, https://www.bridgemanimages.com/de/french-photographer/polish-artists-in-the-cafe-la-rotonde-in-the-montparnasse-district-of-paris-1925-b-w-photo/black-and-white-photograph/asset/992138?offline=1 (dostęp: 04.12.2024).
  • L. Kociemski, „Wystawa grupy plastyków «Kapitol»”, cyt.za: Świadectwa/Testimonianze, t. VII: W poszukiwaniu piękna. Polscy artyści plastycy we Włoszech (II poł. XIX i I poł XX w.), red. E. Prządka, Rzym 2014, s. 164..
  • E. Bobrowska, „Emancypantki? Artystki polskie w Paryżu na przełomie XIX i XX wieku”, „Archiwum Emigracji. Studia – Szkice – Dokumenty” Toruń 2012 zeszyt 1-2 (16-17), s. 18..
  • Eduard Woroniecki, „Salon des Tuileries”, „La Pologne. Politique, Économique, Littéraire & Artistique”, N° 12, 15 Juin 1925, s. 497..
  • D. Janiszewska-Jakubiak, „Grób Polskich Artystów na Campo Verano w Rzymie”, „Biuletyn Polonia Włoska” 2014 nr 1-2 (70-73), s. 39-41..

Słowa kluczowe:

Publikacja:

04.12.2024

Ostatnia aktualizacja:

04.12.2024

Opracowanie:

Agata Knapik
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz