W 1947 r., z okazji dziesięciolecia położenia kamienia węgielnego pod budowę kościoła parafialnego pw. Świętej Trójcy w Bellach, odsłonięto monumentalną mozaikę „Ukrzyżowanego Chrystusa z Marią i św. Janem”. Autorem tej mozaiki był Tadeusz Fuss-Kaden (1914-1980), polski artysta działający we Francji, a wcześniej internowany w Szwajcarii żołnierz. Chociaż wybór zleceniobiorcy miał symboliczne znaczenie i wiązał się ze sporymi wydatkami parafii, jego nazwisko nie zostało zapisane w księgach parafialnych. Nazwisko autora i historię powstania mozaiki przywodzącej na myśl powojenne realizacje francuskie, tworzone w nurcie odnowy sztuki sakralnej, można jednak poznać dzięki artykułom prasowym z lat 40. XX w. oraz wspomnieniom mieszkańców Bellach.

Geneza powstania mozaiki

Rzymskokatolicki kościół pw. Świętej Trójcy położony w południowej części Bellach, nieopodal - XVII-wiecznej kaplicy Świętej Trójcy, został wybudowany, po ponad stu latach starań lokalnych parafian by uzyskać przestrzenną siedzibę w mieście, w latach 1936-1938. Budynek powstał w oparciu o projekt znanego bazylejskiego architekta Hermanna Baura, zaadoptowany do lokalnych warunków przez architekta z Solury - Waltera Adama. Monumentalna jednonawowa budowla z wieżą została oddana do użytku w 1938 r.

Początkowo kościół był pozbawiony dekoracji, co spotkało się z krytyką. W odpowiedzi na nią parafia postanowiła zaangażować do prac Tadeusza Fuss-Kadena, polskiego artystę związanego z regionem. Dzięki jego umiejętnościom powstała imponująca mozaika, która do dziś zdobi wnętrze kościoła, przypominając o historii i zaangażowaniu lokalnej społeczności.

Związki Tadeusza Fuss-Kadena ze Szwajcarią

Tadeusz Fuss-Kaden urodził się w Krakowie, będącym wtedy częścią zaboru austriackiego. Był nieślubnym synem Kazimierza Kadena, właściciela dworu w Rabce-Zdroju. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości studiował na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz w warszawskim Instytucie Propagandy Sztuki. Następnie kontynuował naukę na Akademii Sztuk Pięknych we Florencji. Podczas II wojny światowej Fuss-Kaden dołączył do 2. Dywizji Strzelców Pieszych we Francji. W 1941 r., wraz z innymi polskimi żołnierzami dywizji, został internowany w Szwajcarii. Pomimo pobytu w kilku obozach dla internowanych nie porzucił swojej działalności artystycznej. Studiował architekturę w obozie uniwersyteckim w Winterthur i współpracował z czasopismem „Goniec Obozowy”. Podczas internowania stworzył wiele prac w regionie Bellach, m.in. malowidło bożonarodzeniowe i witraże w kaplicy polskiej w Zuchwil, ryngraf Matki Boskiej Częstochowskiej, którego egzemplarz można podziwiać w Enges oraz projekt witraży dla kościoła w Solurze. Po wojnie wyjechał do Francji, osiadł w Nicei i tam zrealizował projekt dla kościoła parafialnego Świętej Trójcy w Bellach.

Mozaika „Ukrzyżowanego Chrystusa z Marią i św. Janem” w Bellach

Kompozycja „Ukrzyżowanego Chrystusa z Marią i św. Janem” powstała w dużej mierze w pracowni Tadeusza Fuss-Kadena w Nicei, skąd została przetransportowana w częściach do Bellach. Prace nad mozaiką trwały 18 miesięcy i obejmowały negocjacje kontraktu, projekt, zakup weneckich tesser (małych, kwadratowych kostek szkła barwionego), transport, ręczną obróbkę i ułożenie materiału, a następnie montaż na miejscu przy użyciu betonowej zaprawy. Mozaika ważyła 125 kg i miała wymiary 3,3 x 2,4 m, co sprawiało, że praca nad nią była czasochłonna i fizycznie wymagająca.

Mozaika została umieszczona w przestrzeni chóralnej kościoła parafialnego Świętej Trójcy. Jej intensywna kolorystyka kontrastuje z surową ścianą z lokalnego kamienia. Kompozycja ukazuje Chrystusa w agonii, ze spuszczoną głową, uwydatnioną raną i z ramionami rozciągniętymi na kształt krzyża, otoczonego przez Marię w błękitnym stroju i Jana Ewangelistę wykonującego gest błogosławieństwa. Czarny kolor ciała Chrystusa symbolizuje jego wyrzeczenie i śmierć. W kompozycji przeważają różnorodne odcienie zieleni, tradycyjnie utożsamianej z nadzieją. W świetle dziennym mozaika mieni się grą ponad stu kolorów tesser, tworząc spektakularny efekt wizualny.