Tadeusz Fuss-Kaden, malowidło o tematyce bożonarodzeniowej, 1941-1942, 410 x 360 cm, polska kaplica, Zuchwil, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
Tadeusz Fuss-Kaden, malowidło o tematyce bożonarodzeniowej, 1941-1942, polska kaplica, Zuchwil, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Licencja: CC BY-SA 4.0, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
Wnętrze kaplicy polskiej w Zuchwil, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
Jan Lewiński i Zygmunt Stankiewicz (proj.), Zygmunt Stankiewicz (wyk.), płaskorzeźba św. Jana w podstawie ołtarza, 1941-1942, marmur, kaplica polska, Zuchwil, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Licencja: CC BY-SA 4.0, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
Zygmunt Stankiewicz, relief na drzwiach wejściowych „Walka na granicy francusko-szwajcarskiej” , 1941-1942, dąb, 107 x 60 cm, kaplica polska, Zuchwil, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
Zygmunt Stankiewicz, relief na drzwiach wejściowych „Walka na granicy francusko-szwajcarskiej” , 1941-1942, dąb, 107 x 60 cm, kaplica polska, Zuchwil, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Licencja: CC BY-SA 4.0, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
Tadesz Fuss-Kaden (proj.), Ozdobna klamka drzwi wejściowych z herbem Warszawy (od strony zewnętrznej), 1941-1942, kaplica polska, Zuchwil, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Licencja: CC BY-SA 4.0, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
Jan Zbigniew Bem, plakieta-ryngraf według obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej (52 x 42 cm) oraz srebrna korona z orłami przekazana przez polskich kapelanów 2. DSP, 1941-1942, posrebrzany metal, kaplica polska, Zuchwil, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
Jan Zbigniew Bem, plakieta-ryngraf według obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej (52 x 42 cm) oraz srebrna korona z orłami przekazana przez polskich kapelanów 2. DSP, 1941-1942, posrebrzany metal, kaplica polska, Zuchwil, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Licencja: CC BY-SA 4.0, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
Tadeusz Fuss-Kaden i Jan Lewiński (proj.), Franciszek Rutkowski, kan. Antoni Hawryłko (wyk.), krata w oknie (fragment), 1941-1942, metal, kaplica polska, Zuchwil, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Licencja: CC BY-SA 4.0, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
Kazimierz Jodzewicz (proj.), Zbigniew Bem (wyk.), Tablica z łacińską sentencją zaczerpniętą z „De Officiis" [O powinnościach] Cycerona o brzmieniu w wolnym tłumaczeniu „Miłość Ojczyzny wyraża wszystko, co jest nam najdroższe. Któż ze szlachetnych nie byłby gotów poświęcić swego życia dla dobra Ojczycny?", 1941-1942, polska kaplica, Zuchwil, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
Tablica upamiętniająca żołnierzy 2. Dywizji Strzelców poległych za Polskę we Francji w 1940 r., kamień, 1941-1942, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
Tablica upamiętniająca żołnierzy 2. Dywizji Pieszych poległych za Polskę we Francji w 1940 r., kamień, 1941-1942, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
Kaplica polska, Zuchwil, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
Tadeusz Tomaszewski, Tablica upamiętniająca Tadeusza Reytana, 1941, odlew brązowy (Ruetschi, Aarau), 93 x 74 cm, kaplica polska, Zuchwil, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
Jan Lewiński [Marek Leykam] (arch.), Kaplica polska w Zuchwil, 1941-1942, po prawej pomnik Tadeusza Kościuszki w Zuchwil, 1817, piaskowiec, medalion z brązu, obręcz i krzyż żeliwne, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
Tadeusz Tomaszewski (proj.) i Adolf Pakuła (wyk.), Kamienna ława upamiętniająca internowanie 2. DSP w Szwajcarii „18.VI.1940”, około 1941-1945, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
Tadeusz Tomaszewski (proj.) i Adolf Pakuła (wyk.), Kamienna ława upamiętniająca internowanie 2. DSP w Szwajcarii „18.VI.1940” (fragment), około 1941-1945, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001448-P/135390

Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil

Identyfikator: POL-001448-P/135390

Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil

Warianty nazwy:

Polenkapelle

Dawna kaplica cmentarna z XVI w. (pod wezwaniem Czternastu Wspomożycieli) straciła swoją pierwotną funkcję wobec likwidacji w XIX w. cmentarza przykościelnego. W związku z istnieniem przy tymże cmentarzu dwóch polskich pomników: Tadeusza Kościuszki i Tadeusza Reytana, i powstaniem tu swoistego miejsca kultu narodowego, określanego lokalnie jako Polenanlage, zdecydowano o powierzeniu jej przebudowy i adaptacji na nowe cele polskim żołnierzom z II Dywizji Strzelców Pieszych, internowanym w 1940 r. w Szwajcarii.

Regulamin konkursu na projekt przebudowy i wystroju wnętrza „pamiątkowej kaplicy DSP w Solurze” wydano w obozie internowania w Elgg k. Winterthuru 24 października 1941 r. (z datą zgłoszeń do 1 grudnia). Konkurs był „dostępny dla wszystkich żołnierzy polskich internowanych w Szwajcarii” i przewidywał jednocześnie konieczność rozwiązania kwestii oświetlenia wnętrza, zaprojektowanie nowego wejścia, a także otoczenia budynku. Przebudowa nastąpiła w 1942 r. z inicjatywy i ze środków finansowych zebranych przez Komitet Pro Polonia, siłami polskich żołnierzy (prace konstrukcyjne dachu wykonała firma Conti z Solury). Projekt ogólny warszawskiego architekta Jana Lewińskiego, jak się zdaje, nie dotyczył szczegółów wyposażenia, które realizowali artyści spośród internowanych członków Dywizji: malarz Tadeusz Fuss-Kaden (pointylistyczne malowidło o tematyce bożonarodzeniowej na podwieszonym suficie drewnianym o wymiarach 410 x 360 cm; witraże, także projekt żelaznych krat i ozdobnej klamki z motywem syrenki), Jan Zbigniew Bem (metalowa, posrebrzana plakieta-ryngraf według obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej o wymiarach 52 x 42 cm; korona z orłami nad ołtarzem, podłoga z płyt marmurowych z herbami polskich miast, ), Paweł Polachowski (wyrzeźbił wielką dębową przyścienną ławę, nawiązującą do stylistyki przedwojennego polskiego art deco, dł. 400 cm), Zygmunt Stankiewicz (drewniany relief na drzwiach wejściowych 107 x 60 cm; opracowanie mensy ołtarza: trzy płaskorzeźbione w marmurze figury Ewaneglistów o wys. 56,5 cm), Tadeusz Tomaszewski (brązowa tablica Reytana na zewnętrznej ścianie kaplicy, wmurowana przed podjęciem prac renowacyjnych, wymiary 93 x 74 cm).

Wystrój, choć niejednolity, powstający w wyniku improwizowanej akcji różnych artystów, jest bardzo dopracowany w każdym szczególe. Składają się nań ponadto (nieustalonego autorstwa): ozdobny świecznik, tablice z inskrypcjami. W całym wystroju pojawiają się motywy ikonograficzne o łatwo identyfikowalnych dla żołnierzy polskich skojarzeniach (na przykład wspomniane herby zaznaczone w kamiennej posadzce, symbole narodowe i religijne). Nawet wielki metalowy klucz do drzwi wejściowych (zachowany) został przestylizowany w motyw polskiego orła. W czasie uroczystości poświęcenia kaplicy w dzień Wszystkich Świętych, 1 listopada 1942 r. dowódca Dywizji gen. Bronisław Prugar-Ketling podkreślił, że przy całej skromności „symbolizuje ona cnoty i wartości duchowe, najwyższe…”. Pod względem artystycznym niewątpliwie najciekawsze są dzieła Stankiewicza: marmurowe płaskorzeźby ołtarza (Ewangeliści św. Marek, Łukasz i Jan) wykazują znakomite opanowanie warsztatu i wyraźnie określoną stylistykę, nawiązującą do przedwojennej rzeźby klasycyzującej (na przykład Edwarda Wittiga). Drewniany relief „Walka na granicy francusko-szwajcarskiej” z drzwi kaplicy prezentuje inną już konwencję, bardziej prymitywizującą. Obok kaplicy i pomnika Tadeusza Kościuszki znajduje się kamienna ława wykuta w 1941 przez żołnierza Adolfa Pakułę według rysunku Tomaszewskiego, z napisem przypominającym dzień internowania w Szwajcarii żołnierzy Dywizji: „18.VI.1940”.

Czas powstania:

1941-1942, inauguracja 1.11.1942

Twórcy:

Tadeusz Fuss-Kaden (malarz; Polska, Szwajcaria, Francja, Hiszpania)(podgląd), Zygmunt Stankiewicz (rzeźbiarz; Polska, Szwajcaria)(podgląd), Paweł Polachowski (rzeźbiarz; Polska, Szwajcaria)(podgląd), Jan Zbigniew Bem (architekt; Polska, Szwajcaria)(podgląd), Tadeusz Tomaszewski (rzeźbiarz; Polska, Szwajcaria)(podgląd)

Bibliografia i archiwalia:

  • „Cmentarz na Rossie w Wilnie, badania inwentaryzacyjne”, katalog on-line, opr. Anna Sylwia Czyż i Bartłomiej Gutowski, dostęp on-line http://cmentarznarossie.uksw.edu.pl/.
  • J. Zieliński, Nasza Szwajcaria, Warszawa 1999, s. 131-132.
  • S. Piekarski, Polskie muzy w krajobrazie Szwajcarii, t. I, Warszawa 2002, s. 54-58, 257.
  • T. Zaniewska, Arystokracja ducha. Od wspólnoty rodzinnej do wspólnoty światowej. Rozmowy z artystą rzeźbiarzem i filozofem Zygmuntem Stankiewiczem, Białystok 2003.
  • „Polskie ślady w Solurze i Zuchwilu / Polnische Spuren in Solothurn und Zuchwil”, red. P. Zielony, T. Ackermann, R. Pawłowski, Warszawa–Solothurn 2022, s. 68-123.

Słowa kluczowe:

Publikacja:

19.07.2024

Ostatnia aktualizacja:

02.08.2024

Opracowanie:

prof. Andrzej Pieńkos
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Tadeusz Fuss-Kaden, malowidło o tematyce bożonarodzeniowej, 1941-1942, 410 x 360 cm, polska kaplica, Zuchwil, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Tadeusz Fuss-Kaden, malowidło o tematyce bożonarodzeniowej, 1941-1942, polska kaplica, Zuchwil, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Wnętrze kaplicy polskiej w Zuchwil, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Jan Lewiński i Zygmunt Stankiewicz (proj.), Zygmunt Stankiewicz (wyk.), płaskorzeźba św. Jana w podstawie ołtarza, 1941-1942, marmur, kaplica polska, Zuchwil, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Zygmunt Stankiewicz, relief na drzwiach wejściowych „Walka na granicy francusko-szwajcarskiej” , 1941-1942, dąb, 107 x 60 cm, kaplica polska, Zuchwil, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Zygmunt Stankiewicz, relief na drzwiach wejściowych „Walka na granicy francusko-szwajcarskiej” , 1941-1942, dąb, 107 x 60 cm, kaplica polska, Zuchwil, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Tadesz Fuss-Kaden (proj.), Ozdobna klamka drzwi wejściowych z herbem Warszawy (od strony zewnętrznej), 1941-1942, kaplica polska, Zuchwil, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Jan Zbigniew Bem, plakieta-ryngraf według obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej (52 x 42 cm) oraz srebrna korona z orłami przekazana przez polskich kapelanów 2. DSP, 1941-1942, posrebrzany metal, kaplica polska, Zuchwil, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Jan Zbigniew Bem, plakieta-ryngraf według obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej (52 x 42 cm) oraz srebrna korona z orłami przekazana przez polskich kapelanów 2. DSP, 1941-1942, posrebrzany metal, kaplica polska, Zuchwil, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Tadeusz Fuss-Kaden i Jan Lewiński (proj.), Franciszek Rutkowski, kan. Antoni Hawryłko (wyk.), krata w oknie (fragment), 1941-1942, metal, kaplica polska, Zuchwil, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Kazimierz Jodzewicz (proj.), Zbigniew Bem (wyk.), Tablica z łacińską sentencją zaczerpniętą z „De Officiis" [O powinnościach] Cycerona o brzmieniu w wolnym tłumaczeniu „Miłość Ojczyzny wyraża wszystko, co jest nam najdroższe. Któż ze szlachetnych nie byłby gotów poświęcić swego życia dla dobra Ojczycny?", 1941-1942, polska kaplica, Zuchwil, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Tablica upamiętniająca żołnierzy 2. Dywizji Strzelców poległych za Polskę we Francji w 1940 r., kamień, 1941-1942, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Tablica upamiętniająca żołnierzy 2. Dywizji Pieszych poległych za Polskę we Francji w 1940 r., kamień, 1941-1942, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Kaplica polska, Zuchwil, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Tadeusz Tomaszewski, Tablica upamiętniająca Tadeusza Reytana, 1941, odlew brązowy (Ruetschi, Aarau), 93 x 74 cm, kaplica polska, Zuchwil, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Jan Lewiński [Marek Leykam] (arch.), Kaplica polska w Zuchwil, 1941-1942, po prawej pomnik Tadeusza Kościuszki w Zuchwil, 1817, piaskowiec, medalion z brązu, obręcz i krzyż żeliwne, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Tadeusz Tomaszewski (proj.) i Adolf Pakuła (wyk.), Kamienna ława upamiętniająca internowanie 2. DSP w Szwajcarii „18.VI.1940”, około 1941-1945, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Fotografia przedstawiająca Wystrój polskiej kaplicy w Zuchwil Galeria obiektu +17
Tadeusz Tomaszewski (proj.) i Adolf Pakuła (wyk.), Kamienna ława upamiętniająca internowanie 2. DSP w Szwajcarii „18.VI.1940” (fragment), około 1941-1945, fot. Norbert Piwowarczyk, 2023, wszelkie prawa zastrzeżone

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz