W połowie XIX w. do najbardziej wpływowych ośrodków polskiej emigracji politycznej należały północne Włochy. To właśnie tam, dzięki pomocy rządu włoskiego, została założona w 1861 r. Polska Szkoła Wojskowa. Było to najważniejsze miejsce kształcenia kadry dowódczej dla powstania styczniowego.

Przygotowania do powstania styczniowego na emigracji
Współpraca polskiego i włoskiego ruchu rewolucyjnego trwała już od lat 40. XIX w. Do jej zacieśnienia doszło w 1860 r., kiedy to, przebywający wówczas w Paryżu, Ludwik Mierosławski został mianowany przez Giuseppe Garibaldiego dowódcą legionu międzynarodowego w Neapolu. Formacja ostatecznie nie powstała, ale prowadzona na jej zorganizowanie zbiórka funduszy i działania propagandowe w prasie zagranicznej i krajowej zyskały duży oddźwięk wśród młodzieży polskiej, która udawała się licznie do Francji i Włoch. Do czasu rzeczywistego powołania legionu chciano otoczyć młodych Polaków choć minimalną opieką, dlatego na początku grudnia 1860 r. zorganizowano w Paryżu cykl szkoleń wojskowych, który przekształcił się następnie w kurs przygotowawczy dla przyszłych oficerów wojsk powstańczych. Jego dyrektorem był Ludwik Mierosławski, a zastępcą gen. Józef Wysocki. Kurs był prowadzony do lipca 1861 r. Po jego rozwiązaniu młodzież polska zaczęła własnymi siłami organizować tułacze życie, gdyż skłócone ze sobą środowiska starej emigracji nie stanowiły dla niej żadnego oparcia w walce o sprawę polską.
 
W listopadzie 1861 r. powstało Towarzystwo Młodzieży Polskiej mające na celu pomaganie kierownikom ruchu narodowego w kraju w zorganizowaniu zbrojnego powstania. Działanie to obejmowało również zapewnienie kompetentnej kadry oficerskiej, której kształceniem miała się zająć planowana Polska Szkoła Wojskowa. Wobec niechęci władz francuskich względem tej inicjatywy starania o jej powołanie podjęto u rządu włoskiego.

Powstanie Polskiej Szkoły Wojskowej
Dzięki interwencji Garibaldiego w lipcu 1861 r. w Turynie utworzono Polsko‑Włoski Komitet, który podjął działania mające na celu uruchomienie Polskiej Szkoły Wojskowej. Ostatecznie w końcu września tegoż roku rząd Zjednoczonego Królestwa Włoch wydał zgodę na jej powołanie w Genui. Władze zapewniły szkole siedzibę (dwupiętrowy murowany budynek zwany Casa Bianchetti) oraz darowały pieniądze na remont, adaptację i wstępne wyposażenie. Do Genui zaczęła ściągać młodzież z pozostałych regionów Włoch, a także część emigrantów z Paryża. Jużna początku października 1861 r. zebrało się tam 70 kandydatów na uczniów.

Pod koniec roku do miasta przybył także Ludwik Mierosławski, który zaczął reformować placówkę według własnych zasad,zmierzających do podporządkowania sobie zgromadzonej tam młodzieży. Na ziemi włoskiej pojawili się umundurowani w popielate czamary i czerwone, obszyte białym barankiem rogatywki żołnierze polscy. O ich odpowiednie wykształcenie w zakresie dowodzenia pododdziałami piechoty i kawalerii dbała liczna i dobrze przygotowana kadra pedagogiczna (m.in. Marian Langiewicz, Adolf Dulfuss, Józef Czapski, Aleksander Łodzia-Rogaliński).
 
Mierosławski dość szybko poróżnił się ze stronnictwem patriotycznym w kraju, a jego dyktatorskie zapędy doprowadziły do wypowiedzenia posłuszeństwa przez uczniów. Z powodu tych konfliktów utracił także zaufanie Garibaldiego i pod koniec lutego 1862 r. opuścił mury szkoły, udając się do Paryża. Polska Szkoła Wojskowa znalazła się w kryzysie, jej stan liczebny zmniejszył się do dwudziestu kilku uczniów. Z tej sytuacji miał ją wyprowadzić gen. Józef Wysocki, wcześniej zastępca Mierosławskiego. Przybył on do Genui 27 marca 1862 r., nie mogąc jednak przebywać tam na stałe, wyznaczył zastępców: płka Aleksandra Fijałkowskiego – sprawującego funkcję komendanta szkoły i płka Aleksandra Waligórskiego – dyrektora nauk. Nowej kadrze udało się przywrócić w szkole należyty ład i porządek. Nauka prowadzona była na wydziałach piechoty, kawalerii i artylerii. Starannie określono tygodniowy rozkład zajęć, który oprócz podstawowych kursów na tych trzech wydziałach obejmował gimnastykę, szermierkę, ćwiczenia praktyczne w sporządzaniu planów kartograficznych, a także wykłady m.in. z teorii sztuki wojennej i fortyfikacji polowej. Kurs podoficerski trwał trzy miesiące, a oficerski minimum pół roku.

Siedziba w Cuneo
Pod koniec kwietnia 1862 r. nowe dowództwo postanowiło o przeniesieniu Polskiej Szkoły Wojskowej do Cuneo – miasteczka malowniczo położonego u podnóża Alp w Piemoncie. Miejscowość ta liczyła wówczas około 5000 mieszkańców. Placówka zyskała znacznie dogodniejszą siedzibę w budynku dawnego Kolegium Świętego Franciszka –średniowiecznego kompleksu kościoła i klasztoru, którego najstarsze partie datowane są na XIII w. Na wiosnę 1862 r. przyjęto nowych przybyszów z kraju, w ten sposób liczba uczniów wyniosła około stu osób. W tym czasie dokonano zmiany umundurowania jej słuchaczy, wprowadzając wzorowane na polskich legionistach z okresu Wiosny Ludów na Węgrzech granatowe kurtki z amarantowymi wypustkami, a w lecie białe kurtki i czerwone rogatywki.
 
Wkrótce Polska Szkoła Wojskowa we Włoszech stała się na tyle sławna w kraju i za granicą, że imperium rosyjskie zaczęło dostrzegać w niej zagrożenie. Ostatecznie Rosja postawiła rządowi włoskiemu ultimatum, warunkując oficjalne uznanie Zjednoczonego Królestwa Włoch, o które zabiegano już od dawna, od rozwiązania tej szkoły. Polityczne naciski skłoniły Wiktora Emmanuela do wydania polecenia zawieszenia, a 26 czerwca 1862 r. do zamknięcia szkoły.
 
Polacy opuścili Cuneo z końcem lipca 1862 r. Był to ostateczny koniec działalności Polskiej Szkoły Wojskowej, gdyż nie powiodło się planowane przeniesienie jej do innego państwa (Anglii bądź Szwecji).

Dowódcy powstania styczniowego
W 10-miesięcznym okresie istnienia Polska Szkoła Wojskowa wykształciła ponad 200 podoficerów i oficerów, z których niemal wszyscy wzięli czynny udział w powstaniu styczniowym. Mimo krótkotrwałej egzystencji i sporów ambicjonalnych wśród dowództwa, Polska Szkoła Wojskowa na trwałe zapisała się na kartach historii. Wśród jej absolwentów znaleźli się najlepsi dowódcy polskiej wojny partyzanckiej z lat 1863‒1864 r., jak chociażby Józef Oxiński czy Roman Rogiński.