August Zamoyski, „Zmartwychwstanie”, 1967-1968, brąz, Saint-Clar-de-Rivière, cmentarz, fot. Andrzej Pieńkos, 2015
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Rzeźba Augusta Zamoyskiego „Zmartwychwstanie” w Saint-Clar-de-Rivière
August Zamoyski, „Zmartwychwstanie”, 1967-1968, brąz, Saint-Clar-de-Rivière, cmentarz, fot. Andrzej Pieńkos, 2015
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Rzeźba Augusta Zamoyskiego „Zmartwychwstanie” w Saint-Clar-de-Rivière
August Zamoyski, „Zmartwychwstanie”, 1967-1968, brąz, Saint-Clar-de-Rivière, cmentarz, fot. Andrzej Pieńkos, 2015
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Rzeźba Augusta Zamoyskiego „Zmartwychwstanie” w Saint-Clar-de-Rivière
August Zamoyski, „Zmartwychwstanie”, 1967-1968, brąz, Saint-Clar-de-Rivière, cmentarz, fot. Andrzej Pieńkos, 2015
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Rzeźba Augusta Zamoyskiego „Zmartwychwstanie” w Saint-Clar-de-Rivière
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001430-P

Rzeźba Augusta Zamoyskiego „Zmartwychwstanie” w Saint-Clar-de-Rivière

Identyfikator: POL-001430-P

Rzeźba Augusta Zamoyskiego „Zmartwychwstanie” w Saint-Clar-de-Rivière

Warianty nazwy:
Rzeźba Augusta Zamoyskiego „Resurrection” w Saint-Clar-de-Rivière

August Zamoyski zamieszkał w Saint-Clar-de-Rivière pod Tuluzą w 1958 r., po przeprowadzce z Paryża. Nabył tam fermę mieszkalną z pracownią i ogrodem, w którym zaprojektował własny grobowiec: ziemny tumulus z wieńczącą go rzeźbą „Zmartwychwstanie”, kończoną tuż przed śmiercią. Obecnie pochowany jest wraz z żoną Helène na cmentarzu za kościołem, dokąd szczątki rzeźbiarza ekshumowano w 2012 r. w związku ze sprzedażą posiadłości. Napis łaciński na tabliczce ustawionej na nagrobku określa Augusta Zamoyskiego jako „comesa” (hrabiego). Na nowy grób przeniesiono również rzeźbę, która w ten sposób straciła starannie zakomponowaną sytuację - na pagórku, wśród drzew ogrodu prywatnego, gdzie wyrzeźbiona figura rozpinała się łukiem, wznosiła z grobu. Taka koncepcja własnego nagrobka pozostaje bez precedensu w sztuce światowej. Zamoyski pracował nad tym dziełem od początku lat 60., początkowo nie nadając mu jawnych odniesień religijnych. Swój grób zresztą projektował już w latach 50., kilkakrotnie zmieniając pomysły. Ostatecznie treść rzeźby określiła maksyma wypisana na ścianie pracowni i kilkakrotnie przywoływana w listach artysty: „łukiem napiętym jest życie, a celem jego strzały, śmierć”. W liście do marszanda Simona Schocheta z Nowego Jorku z 26 sierpnia 1967 r. pisał:

„Śmierć oczywiście w tym znaczeniu, że dzień rodzi się z nocy. Z rysunku widzi Pan, że dłonie i stopy przygwożdżone są do ziemi, od której człowiek napięty jak łuk, stara się oderwać ku Niebu, ku Absolutowi, ale troską istnienia jest uwięziony, póki nas nie wezwą, póki nie dojrzejemy przez ‘poznanie’, póki doświadczenia życiowe nie wykują z nas istoty godna życia wiecznego”.

Pomysł był dopracowywany przez kilka lat, a ostateczny kształt wygiętej figury powstał ok. 1967 r. Dopiero w 1968 r. Zamoyski nazwał kończoną rzeźbę „Zmartwychwstanie”. Powstały także jej zmniejszone repliki, których odlewy zachowały się w zbiorach rodziny, jedną kupił Schochet. Rzeźba stanowi szczytowe osiągnięcie ostatniej fazy twórczości Zamoyskiego, fazy „nowego ekspresjonizmu”, jak określiła ją monografistka twórczości, Zofia Kossakowska-Szanajca.

Osoby powiązane:
Czas powstania:
1967-1968
Bibliografia i archiwalia:
  • Z. Kossakowska-Szanajca, „August Zamoyski”, Warszawa 1974, s. 56.
  • W. Tatarkiewicz, O Auguście Zamoyskim i jego poglądach na sztukę, „Biuletyn Historii Sztuki”, 1975, nr 3, s. 290.
  • August Zamoyski 1893-1970, katalog wystawy monograficznej w stulecie urodzin artysty w Muzeum Narodowym w Warszawie, red. Z. Kossakowska-Szanajca, Warszawa 1993, s. 21.
  • „August Zamoyski. Myśleć w kamieniu”, katalog wystawy w Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie, red. A. Lipa, Warszawa 2019, s. 388-389, 420-425.
  • Andrzej Pieńkos, „The House of Art. Modern Residences of Artists as the Subject and Space of Creation”, Frankfurt am Main-Warsaw 2016, s. 175.
  • Andrzej Pieńkos, „Późna twórczość wielkich artystów. Zamoyski, ostatnie prace aż po grób”, [w:] tamże, s. 375-381.
Bibliografia uzupełniająca:

Liczne szkice rysunkowe, korespondencja dotycząca rzeźby w Archiwum Zamoyskiego w Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie; zespół fotografii E. Kossakowskiego z 1968, dokumentujących prace nad rzeźbą, w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.

Słowa kluczowe:
Publikacja:
15.07.2024
Ostatnia aktualizacja:
15.07.2024
Opracowanie:
prof. Andrzej Pieńkos
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz