Fragmenty kronik lokalnych w czasopiśmie "Wieści z Polski". W tym numerze wspomniane jest otwarcie nowego Domu Polskiego w Welland na terenie Kanady, a także kwestie odwiedzin indiańskich w koloniach polonii brazylijskiej. Dom Polski, jak donosi kronika, powstał także nad Adriatykiem w Jugosławii. Z kolei Czechosłowacja wspomniana jest w kontekście powstania największej spółdzielni polskiej - Centralnego Stowarzyszenia Spożywczego w Łazach (Źródło: „Wieści z Polski”, Warszawa 1928, R: 1, nr 6, s. 33-34, za: Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa).

Uwspółcześniony odczyt tekstu 

Polonia zagraniczna. Rasa polska u prezydenta Coolidge’a.

Przedstawiciele polskiej prasy w Ameryce byli przyjęci przez Prezydenta Coolidgea, poczem dokonane było zdjęcie. Od lewej do prawej w rzędzie pierwszym: C. Dziadulewicz („Kurier Polski, Milwaukee”); A. Paryski („Ameryka-Echo”, Toledo); Prezydent Coolidge; C. W. Sypniewski, Cenzor Zw. Nar. Polskiego; F. Ruszkiewicz („Dziennik dla Wszystkich”, Buffalo); J. Ruszkiewicz. Drugi rząd: N. Hencel („Głos Polski”, Chicago); T. J. Paryski, prof. Zwierzchowski („Kurier Polski”, Milwaukee); P. Kurdziel („Wiadomości Codzienne”, Cleveland); F. Januszewski („Dziennik Polski”, Detroit); A. Ruszkiewicz („Dzień dla Wszystkich”, Buffalo); oraz F. Wójcik („Dzień Polski”, Detroit) Związek Sokołów Polskich. Obok opisanych w poprzednim numerze organizacji polskich w Ameryce, jedną z większych ról odgrywa wśród wychodźstwa polsko-amerykańskiego - sokolstwo polskie. 

Początki sokolstwa polskiego w Ameryce sięgają 1888 roku, w którym to roku istniała już grupa sokołów polskich w Chicago. Związek Sokołów Polskich, jako wspólna organizacja, obejmująca liczne dotąd drużyny sokole, powstał w 1894 roku. Pierwszym prezesem Związku był Kazimierz Żychliński. Początki dla Sokolstwa Polskiego były trudne, dzięki jednak wytrwałości i usilnej pracy Związek Sokołów Polskich rozwinął się w dużą organizację, liczącą przed wojną 30.000 członków i członkiń. Wielkie zasługi dla Polski położyło sokolstwo podczas wojny światowej, stając się fundamentem armii polskiej, organizowanej w Ameryce. 

Podczas wojny szeregi sokole zeszczuplały; obecne sokolstwo polskie przychodzi stopniowo do równowagi, obejmując w swych szeregach młodzież urodzoną w Ameryce. Organizując tę młodzież na podstawie tak ulubianych w Ameryce ćwiczeń fizycznych i sportu, Sokolstwo stara się u młodych członków (iń) wpoić miłość do mowy ojczystej i kultury polskiej, zachować ich dla polskości i zaszczepić dumę z pochodzenia polskiego. 

Siedzibą Związku jest Pittsburgh, Pa Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce. Dawni członkowie armii polskiej, stworzonej w Ameryce i walczącej o wolność Polski pod wodzą generała J. Hallera, po powrocie do Ameryki zaczęli się organizować w kółka weteranów armii polskiej, głównie celem samopomocy koleżeńskiej. W 1921 r. w Cleveland, Ohio, powstał związek pod nazwą „Stowarzyszenie Weteranów Armii Polskiej w Ameryce”. Prezesem obrano dr T. Starzyńskiego. W 1923 roku Stowarzyszenie zakupiło majątek Kuligi na Pomorzu, gdzie osadzono kolegów swych inwalidów z wojny światowej. 

W ogóle zaznaczyć należy, że Stowarzyszenie wiele robi w niesieniu braterskiej pomocy swym kolegom z wojska oraz wykazuje wielką ofiarność na cele polskie, składając znaczną ofiarę na osadnictwo polskie na kresach wschodnich Rzeczypospolitej, zebrawszy fundusz na budowę Domu dla Inwalidów w Warszawie i t. p. Stow. Wet. Arm. Pol. liczy obecnie przeszło 2 tysiące czynnych członków i przeszło 500 członkiń i członków w tak zwanym Korpusie Pomocniczym. Siedziba Stowarzyszenia mieści się obecnie w Detroit, Mich. 

Organem prasowym stowarzyszenia jest dobrze prowadzony miesięcznik p. t. „Weteran” Związek Weteranów Armii Amerykańskiej Polskiego Pochodzenia. Wspomnieć należy jeszcze o tych rodakach, którzy walczyli w armii amerykańskiej lecz czują się Polakami i cenią swe polskie pochodzenie. Tworzą oni t. zw. „Związek Weteranów Armii Amerykańskiej Polskiego Pochodzenia”. Organizacja ta oddaje duże usługi wychodźstwu polskiemu w Ameryce a także i Polsce. Oto co czytamy o tej organizacji w „Kurierze Polskim” w Milwaukee, Wisc. „Kiedy różne czynniki siały kłamstwa na Polskę w czasie najazdu bolszewickiego na kraj polski, Zw. Wet. Arm. Am. Pol. Poch. urządził wymarsz i wiec protestacyjny, paraliżując tern kłamstwa rozsiewane. 

Kiedy na G. Śląsku rozpoczęto walkę z polskością, urządzono wiec, na którym zebrano kilkaset dolarów na ratunek dla naszych dzielnych Ślązaków. Gdy pisma amerykańskie, wrogo usposobione do Polski, oczerniały przez swe kłamstwa kraj Polski, aby Polska nie mogła otrzymać pożyczki w Ameryce, wówczas Związek Weteranów Amerykańskich Polskiego Pochodzenia wysłał do Prezydenta Stanów Zjednoczonych jako też i do odnośnych władz krajowych, swój protest prostując oszczercze kłamstwa”… Dzień Polski w Chicago. Z okazji 10-lecia niepodległości, polska izba przemysłowo-handlowa w Chicago urządziła przy poparciu i czynnej pomocy konsulatu generalnego „Dzień polski” na wystawie turystycznej. Zwiedzających było bardzo dużo. 

Dział polski przedstawiał się bardzo zajmująco. Zdjęcia pięknych krajobrazów polskich i dzieł architektonicznych, piękne okazy przemysłu ludowego i t. p. zwracały ogólną uwagę. „Dzień polski” urozmaicony był popisami muzycznemi miejscowych sił polskich. Obchód dziesięciolecia niepodległości Polski w Hamtramck. We wszystkich ośrodkach Polonii amerykańskiej odbyły się uroczyste obchody dziesięciolecia wskrzeszenia Państwa Polskiego. Najokazalej jednak może obchód ten odbył się w mieście Hamtramck (część wielkiego miasta Detroit w stanie Michigan). Prawie z samych Polaków składa się miasto Hamtramck, major miasta (burmistrz) i władze miejskie składają się z obywateli pochodzenia polskiego. 

Handel, częściowo przemysł, banki, wszystko to w rękach polskich, nic więc dziwnego, że tam najwspanialej wypadło święto dziesięciolecia niepodległości „starego kraju”. Takiej manifestacji, jaką urządzili Polacy hamtramccy miasto Hamtramck nie miało jeszcze nigdy dotychczas w swojej historji. Manifestacje jakie odbywały się z okazji obchodu 10-lecia Niepodległości Polski, pod każdym względem przewyższyły manifestacje odbyte około dwa lata temu, z okazji stulecia istnienia miasta. Przyzna to każdy, kto brał udział w pochodzie i każdy kto pochodowi się przyglądał. W pochodzie, jaki odbył się popoludniu, po ulicach miasta, liczny udział brały wszystkie zrzeszenia polskie, istniejące w Hamtramck. 

Niemniej tłumnie Polonia stawiła się na Akademję, która odbyła się wieczorem w audytorjum wyższej szkoły. Obszerna sala nie mogła pomieścić wszystkich i kilkaset osób musiało odejść do domów. Całość manifestacyjnego obchodu, wielkiego dla Narodu polskiego święta, wypadła imponująco. Polska śpiewaczka Olszewska występuje w operze chicagowskiej. Sezon operowy został w Chicago rozpoczęty operą Bizeta „Carmen”. Partję tytułową wykonała śpiewaczka polska, Marja Olszewska, która zdobyła sobie laury występami swymi w państwowej operze wiedeńskiej, w Covent Garden - w Londynie i w słynnym teatrze „Colon” - w Buenos Aires. Bez żadnej agitacji ze strony liderów Polonji - Polka zajęła pierwszorzędne miejsce w jednej z największych operowych kampanji na świecie. 

Kanada. Otwarcie „Domu Polskiego” w Welland. 

We wrześniu b. r. miało miejsce otwarcie „Domu Polskiego” w Welland, który odbudowany został własnemi siłami kolonji polskiej tejże miejscowości, liczącej około 500 osób, a głównie dzięki staraniom prezesa tamtejszego Towarzystwa, robotnika fabrycznego p. Michała Borkowskiego. Sensacją programu obchodu otwarcia „Domu Polskiego”, na który przybył Konsul Rz. Pol. w Montrealu p. Olechowski, było przemówienie miejscowego szefa policji, który wychwalał polskich emigrantów i wzywał ich, by nie zapominali swojej ojczyzny polskiej, bo gdyby jej nie kochali, nie wierzyłby w ich lojalność obywatelską względem Kanady. 

Dom Polski nad Adriatykiem. Od pewnego czasu panuje wzmożony ruch turystyczny polski nad Adran, czyli Adriatyk słowiański, do jego cudownych nadbrzeży z lakierni osiedlami, jak Split (Spalato), Dubrownik (Raguza) i Kotor, zastępujących śmiało najpiękniejsze riviery włoskie i francuskie, owszem, bijące tamte pięknem krajobrazu i taniością utrzymania, długością sezonu, trwającego dziesięć miesięcy i słońcem oraz wodą. W tym roku były tutaj dość liczne wycieczki. Dwie z nich organizowało Towarzystwo Domu polskiego nad Adriatykiem. 

Uczestnicy tych wycieczek wprost zakochali się w Adriatyku, a szczególniej w Raguzy i Splicie. Ten ostatni staje się bliskim sercu inteligencji polskiej, gdyż w jego pobliżu na wyspie Szolcie buduje się Dom Polski. Sama Szolta jest położoną zaledwie o pół godziny jazdy statkiem od Splitu. Ma cudowny krajobraz i klimat, a samo miejsce pod Dom Polski jest śliczną i spokojną zatoczką Nieczują i kilkunastu hektarowym wybrzeżem, już rozparcelowanym na działki, na których już w najbliższej przyszłości zaczyna się budowa kasyna i willi polskich. 

W Splicie zawiązuje się Koło przyjaciół Polski i jugosłowiańsko-polska Izba Handlowa. W dniu rocznicy dziesięciolecia Polski odbyła się tutaj staraniem miejscowego Sokoła oraz dyrektora Domu polskiego p. Mikułowskiego i pułkownikostwa Wężyków, bawiących tutaj dłuższy czas, akademja ku czci Polski. Ludność miejscowa cieszy się niezwykle z tego zbliżenia się Polaków do wybrzeża adriatyckiego.