Zakon zmartwychwstańców, czyli Zgromadzenie Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa, ma swoją główną siedzibę w Rzymie, nieopodal legendarnych Schodów Hiszpańskich. W murach zakonnych kryje się spektakularna kolekcja sztuki.

Na zlecenie Instytutu Polonika trwają prace inwentaryzacyjne i dokumentacyjne zbiorów malarstwa, rzeźby, rzemiosła oraz kolekcji ikonograficznej zakonu zmartwychwstańców. Zaplanowane przez badaczy działania są częścią szerszego projektu. Koncentruje się on bowiem na opracowaniu i przedstawieniu dziejów artystycznego mecenatu zgromadzenia zmartwychwstańców we Włoszech.

Na szlaku badawczym znalazło się także sanktuarium Matki Bożej Łaskawej na Mentorelli. Położone ok. 65 km na wschód od Rzymu w Górach Prenestyńskich na wysokości 1020 m n.p.m. W rękach Zmartwychwstańców świątynia znalazła się w 1857 r. i odtąd ożywił się związany z nią ruch pątniczy. Przez lata też gromadzone w niej były unikatowe dzieła sztuki.

Zgromadzanie Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa zostało powołane w Paryżu 1834 r. przez Bogdana Jańskiego (przyjaciela Adama Mickiewicza), a następnie w 1837 r. przeniesione do Rzymu. Początkowo misją zakonu była opieka duchowa nad polską emigracją. Szybko jednak uległo to zmianie. Wybitni założyciele o. Piotr Semenenko i o. Hieronim Kajsiewicz stali się spoiwami polskiej emigracji, nieformalnymi ambasadorami sprawy polskiej w Watykanie. Sam zakon stał się źródłem odnowy intelektualnej polskiego Kościoła czasów zaborów, zwłaszcza za sprawą tak znakomitych przedstawicieli, jak założyciel polskiej prowincji zmartwychwstańców o. Walerian Kalinka oraz związany ze zgromadzeniem ks. Jan Koźmian.

Jest to zatem ważne miejsce na kulturowej mapie Europy, które - choć wpisane w dzieje kontynentu - ma znaczenie także, a może przede wszystkim dla polskiej spuścizny.

Zdaniem badaczy zbiory artystyczne Zmartwychwstańców to - „obok tych z Biblioteki Polskiej w Paryżu - najważniejsza kolekcja sztuki wychodźtwa polskiego od Wielkiej Emigracji po drugą wojnę światową, która przetrwała w niezmienionym kształcie; polskie miejsce na mapie Rzymu, które dzięki projektowi Instytutu Polonika będzie zaprezentowane szerzej polskiemu odbiorcy.”

Badacze: dr Maria Nitka, Piotr Jamski, Barbara Jamska