KONKURS DZIEDZICTWO BEZ GRANIC ZOBACZ
Kaplica w Wace Trockiej, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
License: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, Modified: yes, License terms and conditions
Photo showing Kaplica w Wace Trockiej
Kaplica w Wace Trockiej, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
License: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, License terms and conditions
Photo showing Kaplica w Wace Trockiej
Kaplica w Wace Trockiej, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
License: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, License terms and conditions
Photo showing Kaplica w Wace Trockiej
Kaplica w Wace Trockiej, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
License: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, License terms and conditions
Photo showing Kaplica w Wace Trockiej
Kaplica w Wace Trockiej, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
License: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, License terms and conditions
Photo showing Kaplica w Wace Trockiej
Tombstone of Jan Tyszkiewicz in Trakai Vaca, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
License: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, License terms and conditions
Photo showing Kaplica w Wace Trockiej
Inscription from the gravestone of Jan Tyszkiewicz in Trakai Vaca, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
License: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, License terms and conditions
Photo showing Kaplica w Wace Trockiej
Tombstone of Tadeusz Kuński in Trakai Vaca, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
License: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, License terms and conditions
Photo showing Kaplica w Wace Trockiej
Inscription from the tombstone of Tadeusz Kuński in Trakai Vaca, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
License: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, License terms and conditions
Photo showing Kaplica w Wace Trockiej
 Submit additional information
ID: POL-002769-P/193214

Kaplica w Wace Trockiej

ID: POL-002769-P/193214

Kaplica w Wace Trockiej

Waka Trocka to dawny majątek Tyszkiewiczów, położony pomiędzy Wilnem a Trokami. Dziś znajduje się w granicach stołecznego Wilna i jest jednym z największych i najlepiej zachowanych ziemiańskich zespołów rezydencjonalnych dziewiętnastowiecznej Litwy. W jego skład wchodzi także kaplica rzymskokatolicka, pełniąca jednocześnie funkcję mauzoleum rodu.

Tyszkiewiczowie stali się właścicielami obszernego majątku Waka Trocka przed 1844 r. Jednak rezydencję w podwileńskich dobrach zorganizował dopiero Jan Witold Tyszkiewicz (1831-1892), marszałek szlachty wileńskiej. Przed 1880 r. zatrudnił on uznanego architekta warszawskiego Leandra Marconiego (1834-1919), który wystawił klasycystyczny pałac dbając o każdy szczegół wykończenia. Wcześniej, w 1856 r. wzniesiono neogotyckie mauzoleum rodu, a jednocześnie kaplicę Najświętszej Marii Panny służącą okolicznej ludności. Jej projekt także sporządził Leander Marconi.

Kaplica została usytuowana w wydzielonej strefie założenia parkowo-pałacowego, w jego północnej części, tuż obok neogotyckiej, bocznej bramy, i wzniesionej nieco później organistówki. Wszystkie trzy elementy w przeciwieństwie do pozostałych, w tym do zabudowań gospodarczych, otrzymały neogotycki kostium. Postrzegano go wówczas jako styl najodpowiedniejszy i dla świątyń i dla mauzoleów. Co ważne kaplica była początkowo nieotynkowana, tak jak brama i organistówka, oddziałując na widza starannie ułożoną klinkierową cegłą.

Kaplicę wzniesiono na planie prostokąta, jako budowlę bezwieżową, z niższym portykiem od strony północnej. Od południa na osi budynku umieszczono wejście do krypty rozciągającej się pod całą budowlą. Elewację frontową i tylnią ozdabiają nisze zamknięte ostrołukowo. Taki sam wykrój mają okna umieszczone w bocznych ścianach. Portyk zwieńczono figurami świętych Piotra i Pawła, a na znajdujących się w narożach wielobocznych filarach ustawiono świętych Jana Chrzciciela i Józefa z Dzieciątkiem Jezus. Rzeźby wykonał Ludwik Kucharzewski (1838/42-1889) - artysta z Warszawy.

We wnętrzu kaplicy zachowała się polichromia, która dywanowo ozdabia całe wnętrze, oraz neogotycki chór muzyczny z organami, na które prowadzą żeliwne schody. Są to elementy, które powstały później niż sama kaplica, zapewne w ostatniej ćwierci XIX w. Pod ścianami budowli ustawiono drewniane neogotyckie stalle, a jej posadzkę pokryto ceramicznymi płytkami. Umieszczono w niej dużych rozmiarów płytę z herbem Tyszkiewiczów Leliwa.

Do krypty prowadzi tzw. szyja ze schodami od południowej strony. Po otwarciu drzwi można zobaczyć tablicę z napisem: „JAM JEST ZMARTWYCHWSTANIE I / ŻYWOT, KTO WE MNIE WIERZY / CHOĆBY I UMARŁ ŻYW BĘDZIE”, który stanowi cytat z Ewangelii według św. Jana (11, 25-26). W krypcie sklepionej kolebkowo znajduje się w sumie 10 metalowych - cynowych i żelaznych, ozdobnych trumien, w których spoczywają zwłoki Jana Tyszkiewicza (napis na krótszym boku: „TU SPOCZYWAJĄ ZWŁOKI / S. P. / JANA HR. TYSZKIEWICZA. / URODZIŁ SIĘ 1831 R. DNIA 8GO SIERPNIA. / UMARŁ 1892 R. DNIA 10GO LUTEGO / PROSI O TRZY ZDROWAŚ MARYJA.“), a także Anny z Zabiełłów (1804-1857) i jej męża Józefa (1805-1844), ich córki Krystyny (1827-1844), syna Jana Witolda i jego żony Izabeli Hortensji z Tyszkiewiczów (1836-1907); zmarłej w przeciągu kilku miesięcy w 1861 r. Zofii Marty Tyszkiewiczówny, która była zapewne córką Jana Witolda i Izabeli Hortensji; Józefa Tyszkiewicza (1863-1867), syn Józefa, pana na Landwarowie, Kretyndze i Połądze, i jego żony Zofii z Horwattów (1838-1919); Jana Józefa (1867-1903), syna Jana Witolda i Izabeli Hortensji, i jego żony Elżbiety Marii z Krasińskich (1871-1906). Dziesiąta trumna pozostała pusta.

Obok kaplicy znajdują się dwa nagrobki. Pierwszy - starszy ma formę żeliwnego krzyża na kamiennym cokole z napisem: „Tu oddał życie / w obronie tego / Kościoła / Tadeusz KUŃSKI / d. 8go Września / 1883 r.” Bliżej nieznane wydarzenie wiązało się z napaścią carskich żołnierzy na kaplicę i pałac w Wace Trockiej. Nieco więcej możemy opowiedzieć o śmierci Jana Michała Tyszkiewicza, który pochowany jest obok, a którego śmierć odbiła się szerokim echem w ówczesnej prasie. Ostatniego właściciela Waki Trockiej upamiętnia skromna płyta nagrobna z napisem: „Ś. P. / Jan Tyszkiewicz / opatrzony Ś.Ś. Sakramentami / Kawaler „Virtuti Militari” / porucznik rezerwy pułku Ułanów Wileńskich / ur. w Wace 30 maja 1896 r. / zginął tragiczną śmiercią w dniu 30 maja 1939 r. / w Międzyrzeczu Podlaskim”.

Opisana śmierć ostatniego właściciela Waki Trockiej nastąpiła w wyniku katastrofy lotniczej, słonecznym rankiem 30 maja 1939 r. w dniu jego urodzin. Samolotem kierował doświadczony pilot i kuzyn Tyszkiewicza - Stanisław Zamoyski, a tragedia wydarzyła się na oczach ich rodzin i przyjaciół. Tyszkiewicz i Zamoyski uczestniczyli w rekolekcjach, które zorganizował kuzyn obu arystokratów Andrzej Potocki w swoim pałacu w Międzyrzeczu Podlaskim. W związku z tym, że 30 maja o 11.30 był z Warszawy samolot do Wilna, gdzie czekał na Tyszkiewicza obiad z okazji jego urodzin. Jan Michał uprosił więc Wiktora Platera o miejsce w prywatnej awionetce kuzyna Zamoyskiego. Katastrofa wydarzyła się tuż po wzbiciu się maszyny, bowiem jak się okazało prowizoryczny pas startowy na pastwisku był za krótki i samolot uderzył w słupek ogrodowy. Po katastrofie wdowa Anna Janina z Radziwiłłów (1907-1983) wraz z dziećmi  Anną, Elżbietą i Zygmuntem Janem w obliczu wojny znaleźli schronienie u rodziny Tyszkiewicza w Anglii.

Time of construction:

1856

Creator:

Leandro Marconi (architekt; Polska), Ludwik Kucharzewski (rzeźbiarz; Warszawa)

Bibliography:

  • T.S. Jaroszewski, „O naśladownictwach pałacu Na Wyspie w Łazienkach, w: Muzeum i twórca. Studia z historii sztuki i kultury ku czci prof. Stanisława Lorentza”, Warszawa 1969, s. 311-324.

Keywords:

Publication:

23.08.2025

Last updated:

23.08.2025

Author:

dr hab. Anna Sylwia Czyż, prof. ucz.
see more Text translated automatically
A neogothic chapel in Waka Trocka, surrounded by trees and a path leading to its entrance. Statues adorn the roof, and the building is set against a backdrop of greenery. Photo showing Kaplica w Wace Trockiej Gallery of the object +8
Kaplica w Wace Trockiej, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Photo showing Kaplica w Wace Trockiej Photo showing Kaplica w Wace Trockiej Gallery of the object +8
Kaplica w Wace Trockiej, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Photo showing Kaplica w Wace Trockiej Photo showing Kaplica w Wace Trockiej Gallery of the object +8
Kaplica w Wace Trockiej, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Photo showing Kaplica w Wace Trockiej Photo showing Kaplica w Wace Trockiej Gallery of the object +8
Kaplica w Wace Trockiej, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Photo showing Kaplica w Wace Trockiej Photo showing Kaplica w Wace Trockiej Gallery of the object +8
Kaplica w Wace Trockiej, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Gravestone of Jan Tyszkiewicz with engraved text, surrounded by pink and white flowers in vases, on a cobblestone path. Photo showing Kaplica w Wace Trockiej Gallery of the object +8
Tombstone of Jan Tyszkiewicz in Trakai Vaca, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Gravestone of Jan Tyszkiewicz with engraved text, surrounded by green leaves and yellow flowers. Photo showing Kaplica w Wace Trockiej Gallery of the object +8
Inscription from the gravestone of Jan Tyszkiewicz in Trakai Vaca, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Grave of Tadeusz Kuński with an iron cross on a stone base, surrounded by flowers and candles, located near the chapel in Waka Trocka. Photo showing Kaplica w Wace Trockiej Gallery of the object +8
Tombstone of Tadeusz Kuński in Trakai Vaca, photo Anna Sylwia Czyż, 2024
Gravestone of Tadeusz Kuński with engraved text in Polish, surrounded by flowers and candles. The stone is dark and weathered, with a cross on top. Photo showing Kaplica w Wace Trockiej Gallery of the object +8
Inscription from the tombstone of Tadeusz Kuński in Trakai Vaca, photo Anna Sylwia Czyż, 2024

Related projects

1
  • Neogotycka kaplica w Wace Trockiej, otoczona drzewami z alejką prowadzącą do wejścia. Na dachu znajdują się rzeźby, a budynek otacza zieleń.
    Katalog poloników Show