Tekst złożony z trzech części, w którym opisana jest uroczystość odsłonięcia pomnika popiersia Piłsudskiego, a także nadania nazwy alei Piłsudskiego. Przywołane jest też przemówienie gubernatora Rzymu, a także gen. Wieniawy-Długoszowskiego (Źródło: „Dziennik Polski”, Czeski Cieszyn 1937, R: 4, nr 293, s. 1, za: Śląska Biblioteka Cyfrowa).

Uwspółcześniony odczyt tekstu

Pomnik Marszałka Piłsudskiego w Wiecznym Mieście Rzym. 

W niedzielę o godz. 11.30 odbyła się w Rzymie uroczystość odsłonięcia popiersia Marszałka Piłsudskiego u stóp wzgórza de la Knienubraura. Na wzgórzu tym rosną drzewa, z których każde nosi tablicę z nazwiskiem poległego w wojnie światowej. W pobliżu wzgórza biegnie w kierunku Tybru szeroka aleja wysadzona drzewami, która dziś otrzymała nazwę Alei Marszałka Piłsudskiego. Początek alei oznaczony jest kolumną kamienną, noszącą napis w języku włoskim: 

„Aleja Marszałka Piłsudskiego – Odnowiciela Polski”.

W pobliżu kolumny znajduje się mały placyk, gdzie stoi popiersie Marszałka na granitowym postumencie. Tłem popiersia, wykutego przez Henryka Kunę w żółtawym marmurze, jest półkolisty żywopłot laurowy, łączący dwa duże platany. Pod biustem znajduje się napis w języku polskim, a nieco niżej, na postumencie, wyryto w języku włoskim: 

„Ten, który przywrócił Polsce należne jej miejsce w świecie”.

Po prawej stronie pomnika zajęła miejsce kolonia polska, po lewej – przedstawiciele społeczeństwa włoskiego, wśród których znajdowali się reprezentanci armii, Związku Ochotników i Kombatantów, gubernator Rzymu ks. Piotr Colonna, delegacje Garibaldczyków i przedstawiciele partii faszystowskiej. Dokoła pomnika, zasłoniętego sztandarami polskim i włoskim, złożono wieńce od gubernatora Rzymu, Związku Ochotników, ambasadora Wysockiego oraz delegacji polskiej. W chwili przybycia delegacji wojskowej orkiestra kompanii honorowej odegrała hymn „Jeszcze Polska nie zginęła” oraz dwa hymny włoskie.

Przemówienie gubernatora Rzymu:

"Po ceremonii odsłonięcia pomnika, dokonanej przy dźwiękach „Pierwszej Brygady”, wygłosił przemówienie gubernator Rzymu ks. Piotr Colonna, który stwierdził na wstępie, że nie jest sprawą przypadku, iż odsłonięcie pomnika Budowniczego Polski Marszałka Piłsudskiego, którego imię otrzymała jedna z najpiękniejszych alei rzymskich, biegnąca u stóp „parku wspomnień”, odbyło się równocześnie z odsłonięciem pomnika Francesco Nullo, Garibaldczyka poległego za wolność Polski. Skreśliwszy następnie dzieje polsko-włoskich stosunków kulturalnych oraz etapy wspólnych walk o niepodległość, mówca przypomniał, że przed rokiem ochotnicy włoscy zawieźli pod Kraków ziemię z Palatynu, oddając w ten sposób hołd całemu narodowi polskiemu ze strony nowej, imperialnej Italii. „W zamian za tę ziemię – mówił gubernator – waleczni legioniści polscy ofiarowali dzisiaj Rzymowi marmurowy pomnik Wielkiego Bohatera Polski. Jestem dumny, biorąc go w posiadanie i dziękuję w imieniu Mussoliniego oraz miasta.” .

Skreśliwszy z kolei charakterystykę postaci Marszałka Piłsudskiego jako budowniczego i bojownika Polski niepodległej, gubernator stwierdził, że nazwisko Marszałka Piłsudskiego, owiane legendą jeszcze za życia Bohatera, wykute zostało na wieki w dziejach historii.

Przemówienie gen. Wieniawy-Długoszowskiego:

"Z kolei przemówił gen. Wieniawa-Długoszowski, który oświadczył na wstępie, że Marszałek Piłsudski należał do tych wielkich postaci, które, przerastając swe otoczenie geniuszem i charakterem, nie spotykały się ze zrozumieniem swoich współczesnych i napotykały na olbrzymie trudności w zaspokajaniu swych potrzeb duchowych, nie mieszczących się w ramach potrzeb ludzi zwykłych, pragnących tylko chleba powszedniego. Dla Marszałka Piłsudskiego chlebem powszednim była płomienna miłość Ojczyzny oraz walka o jej wolność.
Ta wielka miłość dla Polski dała Marszałkowi Piłsudskiemu dar przewidywania przyszłości, pozwoliła mu wypełnić w roku 1920 misję dziejową Polski, która odparła zalew barbarzyństwa zagrażający całej Europie. Była to ta sama wielka miłość, która uskrzydliła nową Italię, rządzoną przez jej wielkiego wodza Mussoliniego. „Pomnik Marszałka Piłsudskiego” – mówił dalej gen. Wieniawa-Długoszowski – „przywieziony przez nas waszemu Wodzowi, a postawiony tu dzięki staraniom gubernatora ks. Colonny, u stóp Parku Wspomnień, poświęconego bohaterom włoskim, w miejscu, gdzie żołnierze polscy walczyli w roku 1849 w obronie Republiki Rzymskiej, niechaj będzie nowym węzłem starej przyjaźni włosko-polskiej, wiążącej obowiązki i przeznaczenie obu narodów. Dla nas, legionistów – oświadczył gen. Wieniawa-Długoszowski – pomnik ten będzie nowym dowodem czci, jaką żywimy dla bohaterstwa narodu włoskiego oraz dla jego Wodza.”.

Przemówienie to było gorąco oklaskiwane przez publiczność włoską, która wznosiła okrzyki na cześć Polski.