Pozostałości majątku ziemskiego w Pawłowie to nie tylko historia tej konkretnej rezydencji na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego, ale też pamiątka radykalnych reform społecznych podejmowanych przez entuzjastów Oświecenia u schyłku XVIII w., takich jak kanonik wileński Paweł Ksawery Brzostowski - twórca Rzeczpospolitej Pawłowskiej.

Swoją właściwą nazwę majątek Pawłów (obecna litewska nazwa Merkinė), a więc dobra położone nad rzeką Mereczanką zawdzięczają kanonikowi wileńskiemu i arystokracie Pawłowi Ksaweremu Brzostowskiemu (1739-1827), który kupił je w 1767 r. od stolnika nowogródzkiego Hipolita Korsaka. Stary majątek Mały Merecz, który należał wcześniej kolejno do Radziwiłłów, Słuszków, Duninów i wreszcie do Korsaków, duchowny przemianował od swojego imienia na Pawłów, postanawiając wprowadzić w nim reformy społeczno-gospodarcze. Już wkrótce o dobrach Brzostowskiego liczących ponad 3 tysiące ha zaczęto więc mówić „Rzeczpospolita Pawłowska”. Kanonik wileński, a przy tym oświeceniowy publicysta, tłumacz i opiekun literatów, uwolnił chłopów od pańszczyzny, oddając im ziemię w dzierżawę. Ponadto wszystkich mieszkańców dóbr nazwał obywatelami, zorganizował samorząd i milicję porządkową. Zapewnił im także szkołę i opiekę lekarską, a także zachęcał do rozwoju rzemiosła. W ramach funkcjonowania takiego organizmu pojawił się parlament z izbą niższą i wyższą, własna moneta i prawa, a nawet herb i flaga. Działaniom Pawła Ksawerego Brzostowskiego przyglądali się król Stanisław August oraz światli arystokraci, próbując przenieść niektóre pomysły do własnych majątków. Statut „Rzeczpospolitej Pawłowskiej” zatwierdził sejm czteroletni w 1791 r. Niestety po drugim rozbiorze Rzeczpospolitej (1793), ze względu na wsparcie powstania kościuszkowskiego, twórca „państwa Pawłowskiego” zmuszony był porzucić swój eksperyment. Wyjechał najpierw do Saksonii, potem do Włoch, a po powrocie objął probostwo w pobliskich Rukojniach, gdzie zastała go śmierć.

Majątek Pawłów sprzedał wcześniej Fryderykowi Józefowi Moszyńskiemu (1738-1817), który w obliczu zupełnie innej sytuacji politycznej cofnął reformy. W 1799 r. dobra znalazły się w rękach Oktawiusza Choisel de Gouffefier (1773-1840), którego ojciec Marie-Gabriel-Florent-Auguste (1752-1817), dyplomata francuski, po wybuchu Rewolucji Francuskiej uciekł w 1792 r. do Rosji wstępując na służbę Katarzyny II. Ok. 1834 r. właścicielami Pawłowa stali się Kobylińscy, a od przełomu XIX i XX w. majątek wielokrotnie zmieniał właścicieli. Ostatnim dysponentem dóbr przed II wojną światową był Witold Wagner. Niestety czas wojenny i powojenny, kiedy działał tu kołchoz, doprowadził założenie pałacowo-parkowo wraz z folwarkiem do ruiny.

Włości Pawła Ksawerego Brzostowskiego zostały rozplanowane przez Carla Spampaniego (ok. 1740-1783), rzymianina z pochodzenia, który był także architektem Stanisława Augusta, pracującym w Wilnie i w Grodnie dla Tyzenhauzów i Szczyttów. Przede wszystkim granice majątku liczącego, jak wspomniano, ponad 3 tysiące ha Carlo Spampani oznaczył specjalnie usypanymi kopcami i słupami granicznymi. Klasycystyczny pałac składał się z trzech, dwukondygnacyjnych gmachów na rzucie prostokąta połączonych parterowymi łącznikami, miał więc w rzucie kształt podwójnej litery H. Centralne wejście podkreślał wyniosły czterokolumnowy, toskański portyk z frontonem, gdzie umieszczono herb Brzostowskiego Strzemię. Otwory drzwiowe i okienne były ujęte stonowanymi obramieniami. Główna sala w środkowym gmachu miała być nakryta pozorną kopułą. Rezydencję ujmował park o charakterze krajobrazowym łączący się z rozległymi lasami, wchodzącymi w skład majątku.

Do dziś z pałacu pozostały ruiny piwnic i fragmentów ścian. Przed podjazdem przetrwały także dziewiętnastowieczne oficyny, wzniesione przez późniejszych właścicieli, najpewniej Kobylińskich. Ujmowały one osiowy wjazd na teren przypałacowy. W przypałacowym parku zachowały się fragmenty fortyfikacji ziemnych w postaci czworobocznych wałów i rowów, a także późniejsza neogotycka brama z 1 połowy XIX w. wystawiona przez kolejnych właściciel dóbr. Nie przetrwała kaplica oraz karczma. Z zabudowy folwarcznej zachowały się natomiast stajnie, kuźnia oraz skarbczyk.

Szczególnie ciekawa jest ta ostatnia budowla. Wzniesiono ja na rzucie ośmioboku, jako trójkondygnacyjną, z boniowanymi narożnikami i wklęsłym, łamanym dachem. Skarbczyk ma więc kształt wieży. Starannie odnowiony kryje dziś niewielkie muzeum, choć trzeba przypomnieć, że początkowo pełnił rolę lodowni. Był to w świecie bez elektryczności, a więc także lodówek, konieczny element każdego dostatniego domostwa. Stąd ponad standardowe grube mury budynku i głębokie, bezokienne piwnice skarbczyka, gdzie bezpośrednio składano wyrąbany zimą lód.

O wspaniałości Pawłowa świadczą grafiki wykonane na zlecenie Pawła Ksawerego Brzostowskiego przez rzymskiego twórcę Carla Antoniniego w latach 1797-1798. Temat Rzeczpospolitej Pawłowskiej był też podejmowany przez Franciszka Smuglewicza (1745-1807) i  François Xavier Fabre (1766-1828). Paweł Ksawery Brzostowski starał się bowiem o zachowanie pamięci i rozpropagowanie swojej niezwykłej inicjatywy.