Kościół pw. św. Jana Bożego w Chicago, Henry J. Schlacks, 1918-1920, fot. Norbert Piwowarczyk, 2017, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Jana Bożego w Chicago
Kościół pw. św. Jana Bożego w Chicago (fragment), Henry J. Schlacks, 1918-1920, fot. Norbert Piwowarczyk, 2017, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Jana Bożego w Chicago
Kościół pw. św. Jana Bożego w Chicago (fragment), Henry J. Schlacks, 1918-1920, fot. Norbert Piwowarczyk, 2017, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Jana Bożego w Chicago
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001811-P/150318

Kościół pw. św. Jana Bożego w Chicago

Identyfikator: POL-001811-P/150318

Kościół pw. św. Jana Bożego w Chicago

Parafia św. Jana Bożego była drugą polską wspólnotą ustanowioną w chicagowskiej dzielnicy przemysłu mięsnego Back of the Yard, w części określanej jako New City. Jej organizatorem został ks. Jan Jędrzejak, który wczesną wiosną 1907 r. zakupił stosowną parcelę na wielofunkcyjny budynek projektu wziętego chicagowskiego architekta – Williama J. Brinkmana. Prace szły raźno, bo już w lipcu odprawiono w szykowanej kaplicy pierwszą mszę świętą.

W gmachu, poświęconym z wielką pompą przez arcybiskupa Jamesa E. Quigley’ego 27 października, urządzono na parterze kaplicę dla 800 osób, a na piętrze szkołę i mieszkania dla prowadzących ją sióstr felicjanek. W budynkach stojących obok zorganizowano natomiast audytorium, plebanię i sale spotkań towarzystw parafialnych, co było szczególnie ważne ze względu na ich aktywność na gruncie społecznym i charytatywnym.

Niestety nagła śmierć ks. Jędrzejaka we wrześniu 1908 r., kiedy to parafia liczyła 300 rodzin, przerwała jej rozwój. Zaczęły się w niej bowiem niepokoje związane z oddziaływaniem Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego. Jednak dzięki ks. Ludwikowi Grudzińskiemu, urodzonemu w Iwnie w Wielkopolsce, proboszczowi ustanowionemu w czerwcu 1909 r., sytuację udało się opanować. Dzięki jego aktywności trzy polskie parafie Back of The Yard (św. Józefa, św. Jana Bożego i Najświętszego Serca Pana Jezusa) założyły w 1913 r. Ochronkę Anioła Stróża, roztaczając opiekę nad sierotami i bezdomnymi matkami, których w robotniczej dzielnicy nie brakowało. Prowadziły ją siostry franciszkanki, tzw. Kunegundki. Zgromadzenie zostało założone w 1894 r. w Chicago przez Marię Teresę (właściwie Józefinę) Dudzik, emigrantkę z Płocicza (obecnie województwo kujawsko-pomorskie).

W 1910 r. zbudowano nową plebanię, a starą wyremontowano z przeznaczeniem na dom felicjanek, których dotychczasową siedzibę przeznaczono na sale szkolne. W kolejnych latach, ze względu na rozrastającą się liczbę uczniów i nauczycielek, dom zakonny stale był powiększany. W latach 1952-1953 zbudowano nowy gmach szkolny, starą siedzibę zamieniając na sale parafialne.

W pejzażu polskich parafii Chicago wspólnota św. Jana Bożego była niezwykle ważna, stąd też licznie i chętnie ją odwiedzano. Wśród jej gości byli m.in.: arcybiskup nominat wileński Jan Cieplak, biskup Teodor Kubina z Częstochowy, Ignacy Paderewski, gen. Józef Haller i wielu innych. Jednak wraz z upadkiem zakładów przemysłu mięsnego, dzielnica zaczęła się wyludniać, a parafia podupadać. W 1992 r. została ona zlikwidowana, choć w kościele odprawiano jeszcze nabożeństwa w języku polskim, ale także angielskim i hiszpańskim. W 2010 r. świątynię rozebrano, ale jej fasadę przewieziono do Old Mill Creek, 50 mil na północ od Chicago, gdzie nowopowstała parafia buduje kościół pw. św. Rafała Archanioła, używając elementów z dwóch zamkniętych chicagowskich kościołów: św. Jana Bożego i św. Piotra Kanizjusza (wybudowany w 1932 r. w dzielnicy Austin, zamknięty w 2007 r.). Fasada kościoła św. Jana Bożego została tam odtworzona w oryginalnym wyglądzie. Do Old Mill Creek przewieziono także trzy dzwony i niewielką część witraży, które będą montowane w nowej świątyni w kolejnych latach.

Z całego kompleksu zabudowań parafialnych na miejscu pozostał tylko gmach szkoły projektu Leona Strelki. Tam, gdzie znajdował się kościół rośnie dziś trawnik, a obszar ten nazwano Ogrodem Ciszy (Peace Garden). Znajduje się na nim krzyż, przypominając o istniejącej tu niegdyś świątyni i o miejscu, gdzie upamiętniono 46 ochotników pochodzących z parafii św. Jana Bożego, poległych podczas II wojny światowej.

Kamień węgielny pod budowę kościoła poświęcił biskup Alexander J. McGavick 13 października 1918 r. Tuż obok złożono trzy mosiężne puszki z dziennikami: Chicagowskim, Związkowym i Narodowym wydawanymi przez Polonię. Znajduje się tam także dokument o historii parafii, ziemia z kopca Kościuszki oraz flaszka ze świętą wodą z francuskiego sanktuarium w Lourdes.

Kościół został poświęcony 20 marca 1920 r., a jego konsekracji 6 czerwca dokonał biskup Eduard F. Hoban. Pierwszą mszę świętą dla parafian sprawowano w nim w Niedzielę Palmową 1920 r. Pokaźnych rozmiarów budynek zorganizowano na 1800 miejsc siedzących. Jego architekt Henry J. Schlacks wzniósł go w stylu łączącym motywy renesansowe i barokowe. Szczególne wrażenie wywoływała dwuwieżowa fasada kościoła z arkadową galerią, kryjącą wejście. W rozecie fasady umieszczono witraż z wizerunkiem św. Cecylii, patronki muzyki kościelnej. W 1935 r. w świątyni zainstalowano największe wówczas w diecezji organy, które zaprojektował Richard O. Whiteleg, a wykonała firma Moeller. Zamieniono je na nowe w 1979 r.

Bogatą polichromię kościół zyskał w latach 1940-1941 dzięki Johnowi A. Mallinowi. Wymalował on stacje Drogi Krzyżowej i sceny związane z życiem Chrystusa (korpus i kruchta), a przede wszystkim postaci świętych patronów Polski, św. Jana Bożego (prezbiterium) oraz apostołów z Chrystusem (łuk tęczowy). W świątyni znalazł się ponadto, jak zanotowano w parafialnej kronice „śliczny obraz historyczny, przedstawiający Króla Jana III Sobieskiego, pogromcę Turków i Tatarów i obrońcę chrześcijaństwa” (St. John of God Church 1907-1957 Golden Jubilee, [Chicago 1957]), gdy składa hołd tronującej Matce Bożej z Dzieciątkiem Jezus. Towarzyszyli mu m.in. św. Kazimierz, a także husarz wojsk polskich i kosynier z powstania kościuszkowskiego. Malowidło to połączono ideowo z usytuowanym na przeciwległej ścianie przedstawieniem św. Maurycego i innych żołnierzy chrześcijańskich. Co ważne, tematyka obu fresków pojawiła się w świątyni w kontekście II wojny światowej, jako że „stan żołnierski” walczył wówczas „przeciwko wywrotowym i pogańskim nazistom, komunistom i innym nizmom starającym się opanować cały świat”, jak zapisano w tej samej kronice parafialnej.

Pierwsze poważne remonty przeprowadzono w kościele w latach 1949-1950. Wymieniono wówczas system ogrzewania w kościele, wyfugowano jego mury, położono nową posadzkę, a także zamontowano balaski i pulpit. Kolejna rewitalizacja wnętrza przeprowadzona była przed złotym jubileuszem parafii, czyli w 1956 r. Firma Grajer Electric Construction Company zmieniła instalacje elektryczne, a nowe świeczniki zamówiono w firmie Van Esso M. A. Incorporation. Malowidła odnawiał wówczas także John A. Mallin. Ostatni raz kościół remontowano przed diamentowym jubileuszem w 1982 r.

Kalendarium

1907 - erygowanie parafii św. Jana Bożego i zakup parceli i budowa wielofunkcyjnego gmachu parafii

1910 - wzniesienie nowej plebanii

1913 - założenie Ochronki Anioła Stróża

1918 - poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę kościoła

1920 - konsekracja świątyni

1952 - budowa szkoły

1982 - ostatni remont kościoła

1992 - zamknięcie parafii

2010 - rozebranie kościoła i splantowanie terenu pod park miejski Peace Garden

Tekst pierwotnie opublikowany w książce wydanej przez Instytut Polonika 
Katarzyna Chrudzimska-Uhera, Anna Sylwia Czyż, Jacek Gołębiowski, Bartłomiej Gutowski, Parafie i kościoły polskie w Chicago, Warszawa 2019, s. 271-276.

Czas powstania:
1918-1920
Twórcy:
Henry J. Schlacks (architekt; USA), William J. Brinkman (architekt; Chicago), John A. Mallin (malarz; Chicago), Richard O. Whiteleg (organy; USA), firma Moeller (organy; USA), firma Van Esso M. A. Incorporation (wystrój wnętrz; USA), Grajer Electric Construction Company (instalacje elektyczne; USA)
Bibliografia i archiwalia:
  • Katarzyna Chrudzimska-Uhera, Anna Sylwia Czyż, Jacek Gołębiowski, Bartłomiej Gutowski, „Parafie i kościoły polskie w Chicago”, Warszawa 2019, 271-276.
  • Howe Jeffery, „Houses of Worship: An Identification Guide to the History and Styles of American religious Architecture”, Thunder Bay Press 2003.
  • Johnson Elizabeth, „Chicago Churches: A Photographic Essay”, Uppercase Books Inc. 1999.
  • Kantowicz Edward R., „The Archdiocese of Chicago. A Journey of Faith”, Booklink 2007.
  • Koenig Harry C., „A History of Parishes of the Archidiocese of Chicago”, Chicago 1980..
  • Kociołek Jacek, Filipowicz Stefan, „Kościoły w Chicago. Miejsca modlitw Polonii”, Warszawa-Chicago 2002..
  • Lane George A., „Chicago Churches and Synagogues: An Architectural Pilgrimage”, Loyola Press 1982..
  • McNamara Denis R., „Heavenly City. The Architectural Tradition of Catholic Chicago”, Chicago 2005..
  • Potaczała Genowefa, „Materiały do historii polskich parafii w Chicago”, mps. oprac. 2018.
  • „St. John of God Church 1907-1957 Golden Jubilee”, Chicago 1957..
Bibliografia uzupełniająca:

lokalizacja przybliżona, nie ma zdjęć w folderze

Opracowanie:
dr hab. Anna Sylwia Czyż, prof. ucz.
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz