Była to pierwsza świątynia polska w przemysłowej dzielnicy South, gdzie Polacy zaczęli osiedlać się na początku lat 70. XIX w. Wówczas okolica dynamicznie się rozwijała, oferując liczne miejsca pracy w fabrykach, hutach i walcowniach. W 1881 r. członkowie funkcjonującego wśród miejscowej Polonii Towarzystwa św. Wincentego a Paulo zwrócili się do proboszcza kościoła pw. św. Stanisława Kostki, Wincentego Barzyńskiego, o pomoc w założeniu parafii. Opiekę nad wiernymi objął ks. Jan Radziejowski, a rok później erygowano parafię. Wkrótce na parcelach zakupionych przy 88 Street i Commercial Avenue, wzniesiono drewniany dwukondygnacyjny budynek, mieszczący na piętrze kościół, a na parterze pomieszczenia szkoły i prawdopodobnie mieszkania sióstr. W 1884 r. na potrzeby plebanii zaadaptowano budynek gospodarczy, a w roku następnym wzniesiono pierwszy dom dla sióstr zakonnych. Natura zdawała się nie sprzyjać inwestorom. Powtarzające się huragany i pożary opóźniały budowę i wymuszały nieustanne prace naprawcze.

W 1894 r. ogień strawił drewniany budynek mieszczący kościół i szkołę, a na jego miejscu – jeszcze tego samego roku – rozpoczęto wznoszenie nowej świątyni. Kamień węgielny, poświęcony przez arcybiskupa Patrica A. Feehana, wmurowano 11 listopada 1894 r. Ten sam hierarcha, 23 kwietnia 1899 r., dokonał uroczystej konsekracji kościoła. Nowa społeczność rozwijała się dynamicznie. Początkowa liczba 150 rodzin wzrosła w ciągu kilku lat do 15 000 wiernych i aż 25 000 w 1918 r., mimo że w tym czasie wydzielone zostały trzy kolejne wspólnoty: św. Michała Archanioła (w 1892 r.), św. Marii Magdaleny (w 1910 r.) i bł. Bronisławy (w 1928 r.). W parafii aktywnie działały liczne konfraternie świeckich. Obok pogłębiania religijności członków, bractwa oferowały różnorodne formy działalności kulturalnej i społecznej o patriotycznym charakterze. Od 1884 r. w parafii urządzano obchody rocznicy powstania listopadowego i – po raz pierwszy w Chicago – zaczęto celebrować uchwalenie Konstytucji 3 Maja.

Sytuacja demograficzna zaczęła się zmieniać w latach II wojny światowej. Już w 1942 r. (po śmierci proboszcza Franciszka Wojtalewicza) zrezygnowano z duszpasterstwa w języku polskim, a od lat 60. miejsce rodaków wyprowadzających się do bogatszych dzielnic miasta, zaczęli zajmować przedstawiciele innych grup etnicznych. W 1984 r. zamknięta została szkoła. Sytuacja dzielnicy znacząco pogorszyła się w wyniku masowych likwidacji zakładów przemysłowych. W 1992 r. zamknięto ostatnie huty. Kościół jednak nadal służy wiernym, a parafia prowadzi aktywną działalność charytatywną na rzecz kilkuset należących do niej rodzin. W 1998 r. na nowo otwarto szkołę, w której pracę podjęły Córki Maryi Niepokalanej z Gwadelupy.

Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny został zbudowany według projektu Martina A. Carra w stylu neorenesansowym z elementami neoromańskimi. Jest dwukondygnacyjną, trójnawową bazyliką z płytkim, wielobocznie zamkniętym prezbiterium. Od strony Commercial Avenue wznosi się pięcioosiowa fasada, z wysoką wieżą na osi, poprzedzoną podestem, na który prowadzą dwubiegowe schody. Dwubarwny wątek muru nadaje bryle dekoracyjny wygląd.

Skromne wnętrze zostało w 1900 r. ozdobione przez artystę Harolda Halla z Milwaukee, zaś w 1947 r. wystrój został odnowiony. Z prezbiterium przeniesiono wówczas do szkoły dwa płótna przedstawiające sceny z życia św. Stanisława Biskupa i Męczennika, a na ich miejscu umieszczono wizerunki Ewangelistów autorstwa Burkhe’a Adamsa. W tym samym czasie firmie Columbia Glass Company z Milwaukee zlecono wymianę witraży w prezbiterium i oknach nawy głównej. W nawach bocznych zachowały się przeszklenia wykonane w 1903 r. przez miejscowe studio A. Muench. Przedstawiają one świętych, a wśród nich uwagę zwraca unikatowy wizerunek Joanny d’Arc, świętej dziewicy, patronki Francji. Interesującą ikonografię miał ponoć prezentować też inny, niezachowany witraż, z przedstawieniem Polonii zakutej w kajdany.

Obecne, skromne wyposażenie kościoła stanowią dwa drewniane ołtarze o historyzujących formach. W ołtarzu głównym znajdują się figury: patronki – Maryi Niepokalanie Poczętej i świętych. Ołtarz boczny mieści kopię ikony Matki Bozej Częstochowskiej, a pierwotnie dedykowany był św. Józefowi. Wiadomo, że w 1907 r. we wnętrzu znajdował się także ołtarz Najświętszego Serca Jezusa. Część oryginalnego wyposażenia świątyni nadal przechowywana jest na terenie kościoła i plebanii. Nowe, marmurowe wyposażenie planowano ufundować z okazji jubileuszu 50-lecia przypadającego w 1932 r. Niestety, kryzys finansowy pokrzyżował te zamiary.

Warto zwrócić uwagę na kameralny monument ustawiony na placu przy kościele, upamiętniający parafian poległych na polach bitew XX stulecia i oddający cześć amerykańskim weteranom wojennym.

Kalendarium

1882 - erygowanie parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny

1894 - pożar drewnianego budynku, początek budowy murowanego kościoła

1899 - konsekracja świątyni dokonana przez abp. Patricka A. Feehana

1900 - dekoracja wnętrza świątyni przez Harolda Halla z Milwaukee

1901 - wzniesienie budynku szkoły

1903 - wykonanie witraży w kościele przez A. Muench Studio Chicago

1905 - wzniesienie budynku plebanii (czwartego z kolei)

1945 i 1947 - odnowienie kościoła

1956-1957 - budowa domu sióstr (czwartego z kolei)

1966 - zmiany dekoracji wnętrza kościoła

Tekst pierwotnie opublikowany w książce wydanej przez Instytut Polonika 
Katarzyna Chrudzimska-Uhera, Anna Sylwia Czyż, Jacek Gołębiowski, Bartłomiej Gutowski, Parafie i kościoły polskie w Chicago, Warszawa 2019, s. 82-89.