Jest to polska świątynia położona najbliżej centrum Chicago (1,2 mili na północny zachód). Wzniesiono ją w miejscu dawnej siedziby Towarzystwa św. Stanisława Kostki, najstarszej w Chicago polskiej organizacji (1864 r.), związanej z pierwszą w mieście polską parafią – św. Stanisława Kostki. Proboszcz tej właśnie wspólnoty – ks. Wincenty Barzyński – w 1892 r. wydał decyzję, potwierdzoną przez władze kościelne w kolejnym roku, o utworzeniu nowej wspólnoty, obierając za jej patrona św. Jana Kantego.

Wczesną wiosną 1893 r. ks. Barzyński zakupił grunty pod budowę świątyni, do której niezwłocznie przystąpiono. Inwestycja przysparzała jednak licznych trudności. Była kosztowna ze względu na atrakcyjne położenie działek, a prace przedłużały się również z powodu kryzysu ekonomicznego. W pierwszym etapie wzniesiono dolną kondygnację kościoła, gdzie ulokowano pomieszczenia socjalne i kaplicę. Co ciekawe, zanim jeszcze ukończono budowę drugiej, właściwej kondygnacji kościoła, w posiadaniu parafii znajdowała się już kopia ikony Matki Bożej Częstochowskiej. Prawdopodobnie została ona przywieziona z Polski przez ks. Barzyńskiego i ostatecznie umieszczona w górnym kościele.

Budowę ukończono w 1898 r. według projektu architekta Adolphusa Druidinga. Powstał gmach o imponujących rozmiarach: długości 230 stóp, szerokości 107 stóp. Niższa wieża mierzyła 100 stóp, wyższa – 129. Wewnątrz świątyni zapewniono wiernym blisko tysiąc miejsc siedzących. Zadbano też o zabezpieczenie pomieszczeń na plebanię oraz szkołę (budynki wzniesiono w 1903 r.), a w 1917 r. oddano do użytku dom zakonny. Parafia rozwijała się dynamicznie. W okresie największego rozkwitu, w 1918 r., liczyła 23 000 wiernych, a do szkoły, zatrudniającej 47 nauczycielek, uczęszczało wówczas 2300 uczniów. Wspólnota prowadziła aktywną działalność patriotyczną. W czasie I wojny światowej organizowano wiece, podczas których werbowano ochotników do polskiej armii, a także uroczyste pożegnania żołnierzy wyruszających na front. Kobiety z oddziału Czerwonego Krzyża szyły wełniane okrycia dla błękitnej armii gen. Józefa Hallera. Natomiast w czasie II wojny światowej około tysiąca parafian wstąpiło do amerykańskich sił zbrojnych.

Na funkcjonowanie społeczności już od lat 20. XX w. wpływ wywarły zmiany zagospodarowania przestrzennego miasta, a szczególnie wytyczanie nowych arterii komunikacyjnych przebiegających przez teren parafii lub w pobliżu jej granic. Już w latach 40. zauważalny był spadek liczby rodzin, przenoszących się do innych dzielnic i na przedmieścia. Proces ten w kolejnej dekadzie został przyśpieszony budową potężnej Kennedy Expressway. Malała liczba dzieci uczęszczających do szkoły, którą ostatecznie zdecydowano zamknąć w 1967 r. Nastał trudny okres w życiu parafii, której los w latach 80. XX w. był zagrożony ze względu na niewielką liczbę wiernych i katastrofalny stan techniczny budynków kościelnych.

Przełom nastąpił w roku 1988, kiedy proboszczem został Frank Phillips. Dziesięć lat później powołał on Zgromadzenie Kanoników Regularnych św. Jana Kantego (S.J.C.). Charyzmatem tej młodej wspólnoty jest przywracanie sacrum – w Kościele, na świecie i we własnym życiu, realizowane poprzez uroczyste liturgie i nabożeństwa, sztukę i muzykę sakralną. Obecnie wierni ponownie zapełniają świątynię, chętnie uczestniczą w obrzędach sprawowanych według obydwu obowiązujących form liturgii rytu rzymskiego (posoborowej i trydenckiej), uświetnianych niezwykłą oprawą muzyczną i śpiewem chóralnym.

Kościół pw. św. Jana Kantego został wzniesiony w stylu będącym fuzją cech renesansowych i romańskich. Elewacje korpusu wykonane są z cegły, ale fasadę oblicowano jasnym kamieniem z Bedford. Pierwotnie flankowały ją dwie potężne wieże, z których jedna została zdemontowana zapewne w latach 90. XX w. Fasadę poprzedzają szerokie kamienne schody, przebudowane w 1915 r. Kościół jest trójnawową bazyliką z transeptem, z płytkim, półkoliście zamkniętym prezbiterium. Wnętrze imponuje bogactwem wystroju, który w znacznym stopniu zachował swój pierwotny charakter. Został on niemal całkowicie ukształtowany za czasów probostwa ks. Stanisława Rogalskiego (1902-1909), niezwykle cenionego i szanowanego przez wiernych.

Wystrój wnętrza nawiązuje do ikonografii patrona świątyni. W ołtarzu głównym znajduje się obraz przedstawiający cud św. Jana Kantego, który – zgodnie z żywotem – idąc przez rynek krakowski 16 czerwca 1464 r., usłyszał rzewny płacz służącej, która przez nieuwagę upuściła i rozbiła napełniony mlekiem gliniany dzbanek. Wznosząc modlitwę, święty zebrał skorupy i oddał służącej cudownie naprawione naczynie. Polecił wówczas napełnić je wodą z Rudawy, którą następnie przemienił w mleko. Autorem tej interesującej kompozycji jest Tadeusz Żukotyński, który od lat 80. XIX w. mieszkał i tworzył w Stanach Zjednoczonych. Był on uczniem Pillatiego i Matejki w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych oraz von Piloty’ego w Monachium. Kolejne dwie sceny z życia patrona świątyni – Jan Kanty nauczający i oddający zbójcom pieniądze – dekorują konchę apsydy prezbiterium. Pomiędzy nimi znajduje się przedstawienie Zmartwychwstania. Z kolei interesujące nawiązanie do dziejów parafii odnajdujemy w dekoracji sklepienia północnego ramienia transeptu, gdzie Chrystusowi wśród dzieci towarzyszą dwie grupy wiernych: siostry zmartwychwstanki z uczniami oraz księża zmartwychwstańcy w otoczeniu parafian. W pejzażowym tle tych przedstawień rozpoznajemy zabudowania szkoły św. Jana Kantego i charakterystyczną sylwetę chicagowskiego kościoła.

Dekoracyjne witraże o tematyce chrystologicznej i maryjnej wykonane zostały w 1905 r. oraz w latach 1909- 1914 przez firmę „Gawin” z Milwaukee oraz cenioną monachijską wytwórnię Franza X. Zettlera. Na jednym z okien znajduje się niezwykle popularne, cieszące się uznaniem wiernych i duszpasterzy, przedstawienie Modlitwy Jezusa w Ogrójcu. Opiera się ono na tradycji XIX- -wiecznego niemieckiego malarstwa religijnego. Nie można też pominąć znajdujących się w kościele, wyjątkowych przykładów poloników. Należy do nich replika ołtarza mariackiego Wita Stwosza. Autorem pomysłu przeniesienia krakowskiego dzieła do Chicago był proboszcz Frank Phillips, który o jego wykonanie zwrócił się do rzeźbiarza Michała Batkiewicza. Wymagające niezwykłej precyzji prace trwały przez osiem lat (1995- 2003). By efekt był jak najdoskonalszy, użyte zostały takie same materiały, z jakich wykonany został oryginał – drewno dębowe i lipowe (z tego drugiego powstały figury i elementy ornamentacyjne). Jest to jak dotąd największa replika arcydzieła mistrza z Norymbergi, wielkości jednej trzeciej pierwowzoru.

Kalendarium

1893 - erygowanie parafii św. Jana Kantego

1887 - abp Patrick A. Feehan dokonuje poświęcenia dzwonów kościelnych

1898 - zakończenie budowy kościoła

1903 - zakupiono organy

1907 - zamontowano zegar na wieży

1905 - witraże wykonuje firma „Gawin” z Milwaukee

1915 - budowa schodów przed fasadą

1918 - renowacja wyposażenia kościoła

1934 - gen. Józef Haller składa wizytę w parafii

1941 - wizyta gen. Władysława Sikorskiego, ówcześnie premiera Rządu RP na Uchodźstwie i Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych

1943 - polichromia wnętrza wykonana przez artystę Liseckiego

lata 90. XX w. do 2012 - kapitalny remont kościoła

Tekst pierwotnie opublikowany w książce wydanej przez Instytut Polonika 
Katarzyna Chrudzimska-Uhera, Anna Sylwia Czyż, Jacek Gołębiowski, Bartłomiej Gutowski, Parafie i kościoły polskie w Chicago, Warszawa 2019, s. 165-172.