Jest to chronologicznie drugi – po wspólnocie św. Stanisława Kostki, polski ośrodek duszpasterski w Chicago. Wobec dynamicznego rozwoju wspólnoty, na początku lat 70. XIX w. ks. Adolf Bakanowski, proboszcz parafii św. Stanisława Kostki podjął decyzję o wzniesieniu nowej świątyni. Zadanie to powierzono Towarzystwu św. Józefa. Już w 1873 r. poświęcony został pierwszy, drewniany budynek. Na życzenie komitetu parafialnego, arcybiskup Daniel F. Feehan nadał świątyni wezwanie Świętej Trójcy (a nie, jak pierwotnie planowano – św. Józefa). Administracyjnie była to filia kościoła pw. św. Stanisława Kostki, kierowana przez księży ze zgromadzenia zmartwychwstańców.

Od samego początku funkcjonowania nowej wspólnoty jej członkowie podjęli aktywne działania zmierzające do uniezależnienia placówki i powołania odrębnej parafii. Nie spotkały się one jednak z przychylnością władz kościelnych i już po trzech latach (1876 r.) „z powodu braku umiejętnej gospodarki finansowej oraz innych racji” kościół zamknięto. Działania jednak nie ustały i wiosną 1877 r. opiekę nad świątynią objął ks. Wojciech Mielcurzyn, po którego śmierci (1881 r.) kościół został ponownie pozbawiony duszpasterza na kolejnych kilka lat. Raz jeszcze otwarty 3 marca 1889 r. z ks. Szymonem Kobrzyńskim na czele, niespełna trzy miesiące później znów został zamknięty. Ostatecznie, po dwóch dekadach wytrwałych starań wspartych wizytą delegacji wiernych w Rzymie, w czerwcu 1893 r. bp Francesco Satolli, delegat apostolski na Stany Zjednoczone, podjął ostateczną decyzję o otwarciu kościoła dla wiernych i utworzeniu parafii.

Opiekę duszpasterską powierzono tym razem Zgromadzeniu Świętego Krzyża, a pierwszym proboszczem Trójcowa został ks. Kazimierz S. Sztuczko, wikary z parafii św. Jadwigi Śląskiej w South Bend (Indiana). Po trudnym początku rozpoczął się okres intensywnego rozwoju wspólnoty, wciąż zasilanej przez nowe fale emigracji z Polski (głównie z Galicji i Królestwa Polskiego). Największą liczebność Trójcowo osiągnęło w latach I wojny światowej, kiedy rocznie w parafii udzielano ok. 1300 chrztów. Parafianie aktywnie działali w bractwach religijnych oraz towarzystwach kulturalnych, oświatowych i społecznych. Bliskie kontakty utrzymywano z najważniejszymi organizacjami polonijnymi: Związkiem Narodowym Polskim, Zjednoczeniem Polskim Rzymsko-Katolickim, Unią Polską oraz Związkiem Polek w Ameryce. Oficjalni delegaci parafii uczestniczyli w znaczących dla Polonii wydarzeniach, takich jak Kongres Polaków Katolików, począwszy od pierwszego, odbywającego się w 1901 r. w Buffalo, czy uroczyste odsłonięcie pomnika Tadeusza Kościuszki w Chicago (1904 r.).

Proboszcz Sztuczko okazał się sprawnym zarządcą, z powodzeniem realizującym najważniejsze potrzeby nowej parafii. Już w 1894 r. doprowadził do wzniesienia nowego budynku parafialnej szkoły elementarnej, której dzieje sięgają 1887 r. Opiekę nad uczniami powierzył nauczycielkom ze Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu. W 1910 r. natomiast – jako inicjator powołania szkoły średniej Świętej Trójcy, dokonał uroczystego jej otwarcia. Opiekę nad placówką objęło Zgromadzenie Świętego Krzyża, a w programie szczególne miejsce zarezerwowano dla nauki religii oraz języka polskiego i krzewienia narodowych tradycji. W okresie międzywojennym szkoła szczyciła się wybitnymi maturzystami, wśród których znaleźli się: „księża, nauczyciele, doktorowie medycyny, dentyści, inżynierowie, adwokaci, chemicy, aptekarze, muzycy, organiści, rachmistrzowie, profesorowie uniwersyteccy, buchalterzy, kupcy i przemysłowcy”.

W latach 1900-1904 proboszcz dokonywał zakupów gruntów, niezbędnych pod budowę nowej świątyni, wzniesionej przez Wiliama Kriega. Architekt pracował w oparciu o wcześniejszy projekt Alberta Olszewskiego Von Herbulisa, który ówcześnie okazał się niemożliwy do zrealizowania. Uroczystego poświęcenia kamienia węgielnego dokonał bp James Edward Quigley 25 czerwca 1905 r., a konsekracja świątyni miała miejsce 6 października 1906 r. Dawny, drewniany kościół został rozebrany. Nowa świątynia o wymiarach: 200 stóp długości i 125 stóp szerokości, przystosowana była na 1700 miejsc siedzących, włączając chór muzyczny.

Kościół został wzniesiony jako dwupoziomowa hala z transeptem i prosto zamkniętym prezbiterium. Imponujące wrażenie wywiera pięcioosiowa fasada świątyni od strony Noble Street, z masywnymi wieżami po bokach. Poprzedzono ją portykiem kolumnowym, którego architraw zdobi wypisane wezwanie kościoła. Wykonane z białego kamienia elementy architektoniczne, takie jak obramienia otworów wejściowych i okiennych, kolumny i gzymsy, kontrastują z ciemniejszym, ceglanym wątkiem muru, tworząc oryginalny efekt o wysokim walorze dekoracyjnym. Uwagę zwracają potrójne spiżowe wrota milenijne, autorstwa Jerzego Kenara, umieszczone w 2000 r. w otworach wejściowych na osi fasady.

Wnętrze budynku jest jednoprzestrzenne, pozbawione podpór, na co pozwoliła stalowa konstrukcja kościoła. Jego dziewięciopolową powierzchnię pokrywa dekoracja malarska z przedstawieniami scen biblijnych, wykonana w 1941 r. przez Kazimierza Kosika i Ludwika Spiczaka. Uwagę zwraca interesujące zobrazowanie świętych patronów Polski kroczących na czele procesji wiernych, której przewodzi Maryja.

Ołtarz główny w prezbiterium świątyni powstał w 1906 r. w stylu łączącym elementy romanizmu, gotyku i renesansu. Umieszczony w nim obraz Trójcy Świętej jest transpozycją dzieła Hermana Hana i pochodzi z początku lat 50. XX w., kiedy zastąpił niezachowaną kompozycję ufundowaną w 1920 r. przez Towarzystwo Niewiast Różańcowych. Figury świętych w ołtarzu, podobnie jak zakupione w 1907 r. stacje Drogi Krzyżowej i pozostałe posągi w kościele, pochodzą z wytwórni Daprato Statuary Company specjalizującej się w produkcji dewocjonaliów.

Powyżej ołtarza głównego, na ścianie zachodniej prezbiterium umieszczono malowidło z przedstawieniem Koronacji Najświętszej Maryi Panny, uzupełnione wizerunkami współczesnych świętych – Jana Pawła II i Faustyny oraz prymasów – Stefana Wyszyńskiego i Augustyna Hlonda. Wystrój wnętrza dopełniają witraże. Dwa z nich znajdujące się w prezbiterium są jubileuszową fundacją z początku lat 20. Natomiast na wprawienie pozostałych proboszcz parafii uzyskał zgodę wiernych dopiero w 1940 r. Ich realizacja według projektów Ireny Lorentowicz trwała do końca 1955 r.

Wraz z utworzeniem w 1988 r. Polskiej Misji Duszpasterskiej opiekę nad Trójcowem objęli księża Towarzystwa Chrystusowego z Prowincji Północnoamerykańskiej. Kościół dolny zaadoptowany został wtedy na cele socjalne, a w jego części powstały „katakumby” eksponujące wartościowy zbiór relikwii. Ich gromadzenie rozpoczął już w 1911 r. proboszcz Kazimierz Sztuczko. Niezwykłą kolekcję wzbogacali kolejni duszpasterze, a w ostatnich latach do Trójcowa trafiło ponad 200 relikwiarzy pochodzących z zamykanych kościołów archidiecezji chicagowskiej.

Kalendarium

1871 - założenie Towarzystwa św. Józefa przy parafii św. Stanisława Kostki w Chicago

1873 - budowa pierwszego, drewnianego kościoła pw. Świętej Trójcy

1893 - erygowanie parafii Świętej Trójcy

1905 - poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę nowego kościoła

1906 - konsekracja świątyni

1907 - zakończenie budowy kościoła, pierwsza misja w parafii

1914 - budowa plebanii

1917 - wzniesienie budynku szkoły

1928 - budowa siedziby szkoły średniej

1934 - kościół odwiedził gen. Józef Haller

1949 - budowa domu dla braci zakonnych

1959 - wzniesienie konwentu sióst

1988 - ustanowienie Polskiej Misji Duszpasterskiej i objęcie kościoła przez księży Towarzystwa Chrystusowego z Prowincji Północnoamerykańskiej

Tekst pierwotnie opublikowany w książce wydanej przez Instytut Polonika 
Katarzyna Chrudzimska-Uhera, Anna Sylwia Czyż, Jacek Gołębiowski, Bartłomiej Gutowski, Parafie i kościoły polskie w Chicago, Warszawa 2019, s. 55-63.