Położona w historycznym centrum Rapperswila Biblioteka Muzeum Narodowego Polskiego to skarbnica wiedzy o polskiej historii i kulturze. Losy jej kolekcji odzwierciedlają wyzwania towarzyszące funkcjonowaniu wielu polskich placówek kulturalnych poza granicami kraju.

Losy przedwojennych zbiorów Biblioteki

Historia Biblioteki Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu jest ściśle związana z początkami muzeum, założonego w 1870 r. przez hrabiego Władysława Broël-Platera (1808-1889). Na przełomu XVIII i XX w. kolekcja biblioteczna przerosła liczebnie zbiory muzealne i stała się największą polską biblioteką na emigracji. Zbiory przechowywano na drugim piętrze zamku rapperswilskiego, zajmując aż 14 pomieszczeń i krużganku. Kolekcja obejmowała m.in. 91 tysięcy druków, 27 manuskryptów, 1400 map i atlasów oraz 10 tysięcy fotografii.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r., zgodnie z wolą testamentową założyciela, sejm podjął decyzję o przetransportowaniu zbiorów do Polski, co zrealizowano w 1927 r. Niestety, podczas II wojny światowej najcenniejsza część zbiorów spłonęła. Ocalało jedynie 45 rękopisów, przekazanych Bibliotece Narodowej.

Biblioteka rapperswilska współcześnie

Obecne zbiory Biblioteki rapperswilskiej są systematycznie gromadzone od lat 70. XX wieku. Od 1987 r. Biblioteka mieści się w zabytkowej kamienicy „Burghof”, usytuowanej niedaleko zamkowego wzgórza. Kamienica „Burghof”, będąca własnością polskiej Fundacji Kulturalnej Libertas, jest jednym z najbardziej malowniczych budynków w okolicy. 

Przestrzeń Biblioteki została podzielona na czytelnię z magazynem książek i archiwum oraz pokoje z ekspozycją wybranych poloników. W lokalu przylegającym do czytelni znajdują się m.in. dary z kolekcji dyrektora sekcji polskiej Radia Wolna Europa – Jana Nowaka-Jeziorańskiego, obejmujące dokumenty związane z jego działalnością, memorabilia wojenne, XVIII-wieczne mapy, korespondencję królewską oraz dzieła sztuki, w tym litografie z wizerunkami żołnierzy polskich z okresu powstania listopadowego. Wśród eksponowanych obiektów wyróżniają się obrazy Zofii Dembowskiej-Romerowej i dokumenty związane z Kresami, będące darowizną rodziny Romerów z Cytowian. Wystrój dopełniają francuskie meble w stylu Ludwika XV i XVI, podarowane przez Juliana Godlewskiego.

Profil księgozbioru Biblioteki jest ściśle powiązany z tematyką kolekcji Muzeum Polskiego. Biblioteka gromadzi materiały dotyczące polskiej diaspory w Szwajcarii, cenne starodruki, w tym drugie wydanie (Bazylea 1566)  pracy „De revolutionibus orbium coelestium” Mikołaja Kopernika z 1543 r., a także zbiory kartograficzne i ikonograficzne.

Zbiory pochodzą głównie z darowizn prywatnych od mecenatów takich jak m.in. Michał hrabia Potulicki, Jerzy Seweryn, Józef Mackiewicz i Barbara Toporska oraz Roman Umiastowski.

Obecnie Biblioteka stoi przed wyzwaniem związanym z decyzją o jej likwidacji. Trwają intensywne prace nad przeniesieniem kolekcji do Biblioteki Ossolineum, prowadzonej przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu.