Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: dok-000586-P/82297

Cmentarz w Brzozówce

Brzozówka | Białoruś | obwód grodzieński | rejon lidzki
biał. Biarozauka (Бяро́заўка)
Identyfikator: dok-000586-P/82297

Cmentarz w Brzozówce

Brzozówka | Białoruś | obwód grodzieński | rejon lidzki
biał. Biarozauka (Бяро́заўка)
Cmentarz z polskimi pomnikami nagrobnymi. Informacje o cmentarzu opublikowano (patrz bibliografia). 

Jak pisze Anna Lewkowska, Jacek Lewkowski i Wojciech Walczak: „Czynny cmentarz katolicki w Brzozówce położony jest poza miejscowością. (…) Ogrodzony jest płotem metalowym i zajmuje obszar 1,9 ha. Założony został na planie prostokąta, z alejką na kierunku wschód - północ i południe - zachód, dzielącą cmentarz na dwie części.” Na środku cmentarza znajduje się płyta wykonana z granitu z inskrypcją z datą powstania cmentarza: „Na pamiątkę poświęcenia / cmentarza / hut szklanych Niemen / Dnia 21 listopada / 4 grudnia 1905 r.” Najstarszy nagrobek, z 1905 r., należy do Kazjmesza Pławskiego. Na szczególną uwagę zasługują nagrobki Juliusza Stolle, właściciela huty szkła „Niemen” i jego rodziny. Jak piszą przywołani autorzy: „Groby te usytuowane są przy alejce, w północnej części założenia cmentarnego. Wykonany z czarnego granitu nagrobek Juliusza Edwarda Stolle otoczony jest kwadratowym polem grobowym (…). W centrum pola znajduje się prostokątna, pozioma płyta nagrobna. Za płytą, na podstawie cokołwoej umieszczona jest stela z bokami lekko zwężającymi się ku górze. Na ścianie frontowej steli wykuty wgłebnie krzyż, a poniżej krzyża owalny medalion portretowy    z brązu z podobizną zmarłego Juliusza Stolle. Z prawej strony medalionu sygnatura: «fecit B. Mazurek, 1929», świadcząca o wykonaniu medalionu w znanej warszawskiej pracowni (…). Przed stelą, na cokołowej podstawie prostokątna, pionowa płyta nagrobna Edwarda Stolle, porucznika WP, poległego pod Radzyminem w 1920 r. Obok grobu Edwarda i Juliusza znajduje się nagrobek dzieci rodziny Stolle (…).” Na uwagę zasługuje inskrypcja z nagrobka Jana Budyńskiego: „JAN BUDYŃSKI / KIEROWNIK SZKOŁY NIEMEŃSKIEJ / SODALIS MARIANUS / HARCERZ RZPLITEJ POLSKIEJ / ZM. 10 STYCZNIA 1927 R. / ŻYŁ LAT 23". Na cmentarzu, w północnej jego części umieszczono groby rozstrzelanych w 1944 r. żołnierzy AK, m.in. Czesława Gawryłkiewicza i Franciszka Glejzera.  

Większość nagrobków na cmentarzu jest współczesnych, a sam cmentarz jest utrzymywany w bardzo dobrym stanie, „stanowi świadectwo pozytywnego, społecznego działania dawnych właścicieli huty szkła «Niemen»".

Bibliografia i archiwalia:

  • „Cmentarze polskie poza granicami kraju” , raport, oprac. B. Gutowski, Warszawa 2022 (maszynopis).
  • Lewkowska Anna, Lewkowski Jacek, Walczak Wojciech, „Zabytkowe cmentarze na Kresach Wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej. Województwo wileńskie na obszarze Republiki Białoruś”, Warszawa 2007.

Opracowanie:

Bartłomiej Gutowski, Dawid Mendrek
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog dokumentacji wykonanych prac inwentaryzacyjnych Zobacz