Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: CM-000320-P

Cmentarz w Czortkowie

Identyfikator: CM-000320-P

Cmentarz w Czortkowie

Cmentarz znajduje się na obrzeżach miasta, po stronie zachodniej, przy drodze w kierunku Buczacza. Otoczony jest murem, z czytelnym układem alei, porośnięty zarówno starodrzewem jak i krzakami. Nagrobki polskie i ukraińskie są przemieszane. Obok zachowanych trzech kaplic dominują liczne warianty typowych dla tych terenów nagrobków prostego krzyża na podstawie i cokole, jak również krzyża zakończonego formą trójliścia. Stosunkowo częste są również płyty nagrobne. Nieliczne z nagrobków są rozbudowane, zwraca też uwagę nieco wyższa jakość ich wykonania jak np. w przypadku nagrobka Raczkowskiego (zm. 1911). Interesująca jest również forma nagrobka Marcina Butra (zm. 1915) i Artura Marii Jurewicza (zm. 1930). Wśród zachowanych steli nie można przejść obojętnie obok znajdujących się na nagrobkach Stanisława Hoffbauera (zm. 1905) i Franciszka Kondyjowskiego (zm. 1927). Intesująca jest również forma aediculi na nagrobku Anny Hartman (zm. 1875). Na cmentarzu pojawia się również kilka krzyży żeliwnych. W większości są to krzyże z rurek oraz standardowe odlewy. Na tym tle szczególnie wybija się interesujący ikonograficznie krzyż z listew oplecionych winną latoroślą, powyżej titulus o kształcie liścia. Krzyż u podstawy flankowany jest przez Marię i św. Jana. Poniżej ukazane zostały łodygi i główki maku oraz korzenie winnej latorośli wyrastające ze znajdującej się u dołu kompozycji czaszki Adama, obok której znajdują się rozrzucone piszczele oraz połykający własny ogon wąż (uroboros). W całość wkomponowany został owalny medalion. Formę tę odnajdujemy w Czortkowie na trzech nagrobkach: Michała Bednarskiego (zm. 1895), Rodziny Schattauerów i anonimowym. Oryginalnie prezentuje się również krzyż z zespawanych szyn kolejowych na nagrobku maszynisty Wincentego Sypniewskiego (zm. 1898). Odnaleźć możemy również kilka pełnoplastycznych figur: Immaculaty, Matki Boskiej z Dzieciątkiem, Anioła Stróża tulącego dziecko. Są to jednakowoż realizacje będące typowymi odlewami, nie wyróżniającymi się klasą artystyczną. Zwraca uwagę stosunkowo niewielka ilość figur, do ciekawszych należy postać anioła obejmującego dziecko na grobie Krzysia Tylawskiego i Tymotei Harmeckiej. Dominują jednak stypizowane przedstawienia Immaculaty.

Na cmentarzu zachowanych są stosunkowo licznie grobowce, większość jednak o stypizowanych formach. Spośród nich wyróżnia się nietypowa forma grobowca, w którym pochowani są Wiktoria Gąsiorowska, Józef Jakubowski i Karolina Kulczycka. Zbudowany na planie prostokąta, na którego końcu znalazła się forma kapliczki, w partii centralnej z romboidalnym prześwitem. W narożach płyty usytuowane zaś zostały prostokątne cokoły.

Na cmentarzu w Czortkowie odnalezione zostały 273 miejsca pochówku, w tym 20 grobowców, w których pochowane zostały osoby zmarłe przed 1945 r. Ponadto zachowały się trzy polskie kaplice i monument upamiętniający poległych żołnierzy. Najstarszy zachowany polski nagrobek Marii Kaniowskiej pochodzi z około 1855 r. Wśród pochowanych na cmentarzu odnaleźć możemy, takie postacie jak: hrabia Tadeusz Potocki, o którym jednak informacje są bardzo skąpe. Wiadomo, że zmarł w 1945 r. Dyrektor szkoły Wincenty Szpilczyński, oraz nauczyciele Tymotea Wanda Sarmacka i Stanisław Rembocha. Józef Jakubowski, komisarz miasta Czortkowa, geometra Leo Wierzejski, Stanisław Czerwiński h. Lubicz, właściciel Iwachnowiec, inżynier Józef Czarny, nadgeometra Maurycy Głowacki, magister farmacji Zofia Negusz (zm. 1936), radca skarbu Marcin Stanisław Niedzielski (zm. 1931) . Ponadto pracownicy PKP: Józef Czabajowski, Wincenty Sypniewski (zm. 1898), August Szumski, Antoni Kupka. Wśród pochowanych na cmentarzu rodzin wymienić należy Kotowiczów, Mentlów i Fedorowiczów, Urbanów. Na cmentarzu zachowały się również dwa nagrobki, w których chowane były siostry ze zgromadzenia Św. Józefa, w pierwszym z nich leżą: Maria Leonarda Berbera (zm. 1918), Maria Celestyna Fierek (zm. 1915), Maria Brygida Garncarz (zm. 1937). Na drugim niestety nie ma zachowanej inskrypcji.

Zwraca uwagę inskrypcja zachowana na grobie Emila Holfincera: Zwiędłeś jak róża w ogrodzie, okryłeś mnie ciężką żałobą, tyle jest nadziei mojej, że się wkrótce złączę z Tobą jak również znajdująca się na tym samym nagrobku inskrypcja wspominająca Antoniego Kupkę, pracownika PKP: Nad twą mogiłą twoja żona czuwa, tęsknotę żałobą swoje dni zatruwa.  

Na cmentarzu pochowani są również spolszczeni Austriacy: Jan Hollauer von Hohenfelsen i Johann Smalucha oraz Anna Hartmann, Karl Latoschka, Ruhet Steiner (zm. 1888).

Zachowały się trzy nagrobki z sygnaturkami kamieniarzy:

OSTROWSKI / TARNOPOL - nagrobek Teresy i Jana Rudolfa Jenknerów

PAKUŁA / CZORTKÓW – nagrobek Marii Wawrowskiej (zm. 1935)

J. GODZISZ / CZORTKÓW - nagrobek Maria Raczyńskiej (zm. 1931)

Czas powstania:
przed 1850
Powierzchnia:
5 ha
Czynny:
Nie
Bibliografia i archiwalia:
  • Anna Sylwia Czyż, Bartłomiej Gutowski, Karolina Vyšata, Anna Zdzieborska, „Cmentarze dawnego powiatu czortkowskiego".
Data wykonania dokumentacji:
2006
Publikacja:
16.07.2024
Ostatnia aktualizacja:
16.07.2024
Karta założona przez:
Bartłomiej Gutowski
Opracowanie / zatwierdzenie:
Bartłomiej Gutowski
rozwiń

Lista obiektów na cmentarzu

151
Pokaż na stronie:
  • KARTA DOKUMENTACYJNA NAGROBKA
  • KARTA DOKUMENTACYJNA NAGROBKA
  • KARTA DOKUMENTACYJNA NAGROBKA
  • KARTA DOKUMENTACYJNA NAGROBKA
  • KARTA DOKUMENTACYJNA NAGROBKA
  • KARTA DOKUMENTACYJNA NAGROBKA
  • KARTA DOKUMENTACYJNA NAGROBKA
  • Projekty powiązane

    1
  • Dokumentacja cmentarzy dawnego powiatu borszczowskiego Zobacz