Po odzyskaniu przez Algierię niepodległości w 1962 roku Polska nawiązała z nowym państwem intensywne relacje dyplomatyczne i gospodarcze. Ich symbolem stało się nie tylko kształcenie algierskich studentów na polskich uczelniach, ale także obecność specjalistów z PRL w takich dziedzinach jak medycyna, przemysł, a przede wszystkim budownictwo i planowanie przestrzenne.

W ramach umów międzyrządowych i kontraktów zawieranych przez Biuro Polservice, do Algierii przyjeżdżali architekci z różnych ośrodków – Warszawy, Bydgoszczy, Wrocławia. Ich projekty, realizowane głównie w latach 70. i 80., miały nie tylko służyć nowoczesnej państwowości, ale też odpowiadać na lokalne potrzeby społeczne i klimatyczne.

Architektoniczne ślady w Oranie, Batnie i Oum el Bouaghi

Jednym z najbardziej charakterystycznych obiektów zaprojektowanych przez Polaków w Algierii jest Centrum rekonwalescencji w dzielnicy Canastel w Oranie. Autor projektu, Tadeusz Różański, działający w Algierii w latach 1968–1988, stworzył pięciokondygnacyjny budynek o żelbetowej konstrukcji, z wyraźnie wyodrębnionym dziedzińcem. Uwagę zwraca użycie lokalnego łamanego kamienia oraz przestrzenna kompozycja, która łączy nowoczesność z elementami bliskimi otoczeniu.

Również w Oranie znajduje się inny imponujący projekt – Instytut Inżynierii Morskiej IGCMO przy Uniwersytecie Mohamed Boudiaf. Powstał w latach 1977–1982 według projektu Brunona Węsierskiego i Grzegorza Chodkowskiego z bydgoskiego „Miastoprojektu”. Budynek zaprojektowano z rozmachem – powierzchnia kompleksu miała wynieść 170 000 m², z kopułą wykonaną w technologii cienkowarstwowej, sprężonej.

Wśród realizacji oświatowych warto wymienić Liceum techniczne w Batnie (obecnie Lycée Bachir El Ibrahimi), zaprojektowane przez Mikołaja Sorokę w latach 1969–1975. Utrzymane w duchu racjonalnego modernizmu, zrealizowane w konstrukcji żelbetowej, szkoła do dziś służy lokalnej społeczności.

Mniejszą, ale równie interesującą realizacją jest dom bliźniaczy w Oum el Bouaghi (1983) projektu Andrzeja Wochni. Budynek ten – o powierzchni 340 m² – łączył lokalne materiały (cegła dziurawka, pustaki) z typową dla lat 80. geometrią i ekonomią środków.

Wśrod architektów czynnych w Algierii wymienić można Wiesława Kempkę (1938-2017), który pełnił funkcję kierownika zespołu dla projektów specjalnych MON w Algierii (1972-1977), a także był szefem zespołu i głównym projektanten w firmie "Sonaghter" (1980-1984), a także doradą w Urzędzie Prezydenta Republiki Algierii (od 1981). 

Architektura jako eksport: ambicja i pragmatyzm

Polscy architekci przybywający do Algierii nie tylko wypełniali zadania techniczne. Wielu z nich traktowało swój pobyt jako szansę twórczą, ale też ucieczkę od ograniczeń biurokracji i przemysłu budowlanego PRL. Ich praca w Algierii to część szerszego zjawiska – „architektonicznej mondializacji” końca zimnej wojny. W tym czasie architektura stawała się globalną usługą, a państwa takie jak Polska – eksporterami nie tylko siły roboczej, lecz także wiedzy projektowej.

Architekci, którzy tworzyli w Algierii, łączyli inżynierską rzetelność z wrażliwością na lokalny kontekst. Używali materiałów dostępnych na miejscu, stosowali oszczędne formy, unikali monumentalizmu. Mimo że ich budynki wpisywały się w język modernizmu, często nosiły cechy adaptacji – otwarte dziedzińce, lokalne ornamenty, proporcje dostosowane do słońca i cienia.

Trwałość i ślady pamięci

Wiele z projektów polskich architektów w Algierii działa do dziś, choć często ich twórcy pozostają anonimowi. Brakuje pełnej dokumentacji, a część obiektów z czasem została przebudowana lub utraciła oryginalne detale. Pomimo to obecność polskich specjalistów w Algierii jest dobrze pamiętana – zarówno w instytucjach edukacyjnych, jak i w przestrzeni miejskiej.

W Algierze, obok architektury, obecna jest także polska rzeźba monumentalna. To właśnie Marian Konieczny, autor m.in. pomnika Nike w Warszawie, stworzył pomnik Emira Abdelkadera i Monument Męczenników – jedne z najbardziej rozpoznawalnych symboli algierskiej stolicy.

Centrum rekonwalescencji w Oranie (Canastel)

Lokalizacja: Dzielnica Canastel, Oran

Architekt: Tadeusz Różański

Data realizacji: ok. 1985

Opis: centrum rekonwalescencji znajduje się w dzielnicy Canastel w Oranie. Jest to pięciokondygnacyjny obiekt o charakterze sanatoryjno-uzdrowiskowym. Do części centralnej na planie zbliżonym do kwadratu z nieprzekrytym dziedzińcem przylegają od północnego zachodu i południowego wschodu wydłużone skrzydła. Konstrukcja żelbetowa. Wykończenie obiektu, jak i zagospodarowanie terenu wokół ze znaczącym użyciem lokalnego łamanego kamienia. Zostało zaprojektowane przez polskiego architekta Tadeusza Różańskiego. Działający w Algierze, w latach 1968-1988, Różański projektował budynku użyteczności publicznej takie jak: szkoły, pomniki, biura. Działał zarówno w Oranie, jak i innych miastach Algierii: Mostaganem, Hammam Bouhadjar and Sidi Bel Abbes. Realizacja ok. 1985 roku

Instytut Inżynierii Morskiej IGCMO w Oranie

Lokalizacja: Uniwersytet Technologiczny Mohamed Boudiaf, Oran

Architekci: Brunon Węsierski, Grzegorz Chodkowski

Instytucja projektowa: Biuro Projektowo-Badawcze Budownictwa Ogólnego Miastoprojekt Bydgoszcz

Lata projektu: 1977–1979

Realizacja: 1979–1982

Opis: konstrukcja żelbetowo-szkieletowa, wypełniana prefabrykatami żelbetowymi i elementami drobnowymiarowymi. Kopuła miała być wykonana w technologii sfery cienkowarstwowej, sprężonej. Powierzchnia projektowanego zespołu miała wynieść 170 000 m2.

Liceum techniczne w Batinie (Lyceé Bachir El Ibrahimi)

Lokalizacja: Batna

Architekt: Mikołaj Soroka

Lata realizacji: 1969–1975

Opis:budynki w konstrukcji żelbetowej, na planie zbliżonym do prostokąta, tynkowane, 1969-1975.

Dom bliźniaczy w Umm al-Bawaki (Oum el Bouaghi)

Lokalizacja: Oum el Bouaghi

Architekt: Andrzej Wochnia

Rok realizacji: 1983

Opis: budynek ma szkielet żelbetowy, mury z cegły dziurawki i pustaków; powierzchnia użytkowa 340m2, kubatura 1264 m2, 1983.