Groby ofiar UPA, fot. Rada OPWiM, 2004
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Groby ofiar Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA)
Groby ofiar UPA, fot. Rada OPWiM, 2004
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Groby ofiar Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA)
Groby ofiar UPA, fot. Rada OPWiM, 2004
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Groby ofiar Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA)
Groby ofiar UPA, fot. Rada OPWiM, 2004
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Groby ofiar Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA)
Groby ofiar UPA, fot. Rada OPWiM, 2004
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Groby ofiar Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA)
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: WOJ-000079-W (UA-5483)

Groby ofiar Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA)

Pawliwka | Ukraina | obwód wołyński | rejon włodzimierski
ukr. Pawliwka (Павлівка); do roku 1951: miasto Poryck
Identyfikator: WOJ-000079-W (UA-5483)

Groby ofiar Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA)

Pawliwka | Ukraina | obwód wołyński | rejon włodzimierski
ukr. Pawliwka (Павлівка); do roku 1951: miasto Poryck

11.07.1943 r. podczas niedzielnej mszy świętej banderowcy napadli na zgromadzonych w świątyni Polaków. Wcześniej ksiądz za pośrednictwem ministrantów ostrzegał, by nie gromadzić się na mszę o godz. 11, gdyż otrzymał od życzliwego Ukraińca ostrzeżenie o napadzie. Jednak ludzie nie chcieli wierzyć przestrogom i przyszli do kościoła. W świątyni były zgromadzone przede wszystkim kobiety z dziećmi - uważano wówczas, że tylko mężczyźni są zagrożeni przez upowców i oni się kryli. Banderowcy ustawili w drzwiach kościoła karabiny maszynowe, z których otworzyli ogień do wiernych, ponadto wrzucili do środka granaty. Następnie oprawcy weszli do kościoła i strzelali do każdej ofiary osobno, precyzyjnie, dobijając rannych. Niektórzy Polacy udawali martwych i dzięki temu ocaleli. Ok. 30 osób schroniło się w podziemiach świątyni, kilka lub kilkanaście osób ukryło się na remontowanej wówczas wieży kościelnej i ocalało, leżąc na rusztowaniach. Tego dnia zginęło ok. 200 Polaków, choć podawane są też liczby 300 lub 500 ofiar. Następnie kościół został splądrowany i podpalony, ale pożar szybko zagasł, ponieważ spadł deszcz. W czasie napadu ksiądz Bolesław Szawłowski został ciężko ranny. Istnieje kilka wersji dotyczących jego śmierci; wspólną ich cechą jest stwierdzenie, że pop prawosławny wyspowiadał księdza przed śmiercią oraz, że ksiądz zmarł kilka lub kilkanaście dni po tym napadzie. Polaków pomordowanych 11.07.1943 r. w kościele w liczbie co najmniej ok. 100 osób, pochowano we wspólnej mogile po prawej stronie świątyni. Jesienią 1981 r. władze sowieckie przeprowadziły pokazowy proces przeciwko trzem żyjącym jeszcze sprawcom zbrodni. Przy okazji tego procesu KGB dokonało ekshumacji mogiły koło kościoła, z której szczątki przeniesiono na cmentarz prawosławny do wspólnego grobu. Na terenie pierwotnej mogiły polskiej wystawiono budynek gospodarczy. Ekshumacja była przeprowadzona bez należnej staranności i uszanowania - szczątki ofiar wrzucono do dołu luźno, bez pochowania ich w skrzyniach. Początkowo na grobie stanął prowizoryczny drewniany krzyż, mogiła została otoczona drewnianym płotkiem. W 1998 r. zamojskie Stowarzyszenie Upamiętnienia Polaków Pomordowanych na Wołyniu ustawiło na tej mogile betonowy nagrobek i metalowy krzyż. Fundatorem tego upamiętnienia była Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. W lipcu 2001 r. oraz w sierpniu 2002 r., po uzyskaniu zgody miejscowych władz, na zlecenie i z funduszy Rady OPWiM strona polska przeprowadziła archeologiczne badania sondażowe w celu ustalenia, czy w 1981 r. mogiła ofiar UPA została w całości opróżniona. Badania przyniosły odpowiedź twierdzącą. W sierpniu 2002 r., po uzyskaniu niezbędnych zezwoleń miejscowych władz, Rada OPWiM dokonała ekshumacji szczątków z cmentarza prawosławnego oraz ich pochówku na ocalałej części cmentarza katolickiego. Ponadto w tym samym czasie na cmentarz ten, do drugiego grobu, przeniesiono szczątki rodziny Palinków, zamordowanej również 11.07.1943 r., a pochowanej w pobliżu zabudowań pałacu Czackich w Porycku. W grobie tym spoczęli też członkowie rodziny Zakrzewickich z Radowicz, zamordowanych 13.07.1943 r. Na tych dwóch grobach (osób ekshumowanych z cmentarza prawosławnego oraz osób ekshumowanych z okolic pałacu Czapskich i z Radowicz) Rada OPWiM ustawiła w 2003 r. jednakowe krzyże z jasnego granitu z odpowiednimi napisami. Niestety, z powodu nacisków strony ukraińskiej, w ostatniej chwili zmieniono napisy na krzyżach, usuwając z nich słowo "zamordowanych" i pozostawiając wymowne puste miejsce. Pierwsza inskrypcja: "Z dymem pożarów z kurzem krwi bratniej do Ciebie Panie woła ten głos / Kornel Ujejski / Pamięci około 200 Polaków z Porycka/Pawliwki / i majątku Stary Poryck spoczywających na tym cmentarzu ... [usunięto słowo "zamordowanych"] 11 i 12 lipca 1943 roku / Niech spoczywają w Pokoju / Rodziny i Rząd Rzeczypospolitej Polskiej / Pawliwka 2003" Druga inskrypcja: "Pamięci 12 osób z rodziny Palinków z Porycka/Pawliwki ... [usunięto słowo "zamordowanych"] 11 lipca 1943 roku oraz Zakrzewickich z Radowicz ... [usunięto słowo "zamordowanych"] 13 lipca 1943 roku / którzy tu spoczywają. / Wieczne odpoczywanie racz im dać Panie / Rodacy / Pawliwka 2003". Pod krzyżami leżą tablice z takiego samego materiału z wyrytymi nazwiskami pochowanych. 11.07.2003 r. odbyło się odsłonięcie tego upamiętnienia. Uroczystość ta miała wyjątkowy charakter i znaczenie, ponieważ właśnie tego dnia w Porycku obchodzono 60-lecie zbrodni dokonanych przez UPA na Polakach z Wołynia w czasie II wojny światowej. Obchody odbyły się z udziałem prezydentów Polski i Ukrainy - Aleksandra Kwaśniewskiego i Leonida Kuczmy, którzy wygłosili przemówienia wzywające do pojednania między narodami polskim i ukraińskim. Prezydenci Polski i Ukrainy odsłonili też tego dnia pomnik pojednania polsko-ukraińskiego, znajdujący się w pobliżu obu cmentarzy (katolickiego i prawosławnego). Jest to pomnik z czarnego granitu. Płyta zwieńczona jest niewielkim dzwonem. Inskrypcja głosi: "PAMIĘĆ - ŻAŁOBA - JEDNOŚĆ".

Publikacja:
22.06.2022
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Groby ofiar UPA
    Katalog cmentarzy wojennych MKiDN Zobacz