Osiedle specjalne Jożma zostało założone w 1930 r. przez wywłaszczonych („rozkułaczonych”) chłopów wysiedlonych z centralnej Rosji. Do marca 1940 r. przeniesiono ich na inne tereny leśne w rejonie pinieskim, a w Jożmie rozmieszczono obywateli polskich deportowanych z terenów polskich przyłączonych do ZSRR w 1939 r. – 63 rodziny, łącznie 279 osób.

Polaków zmarłych z chorób i wycieńczenia ciężką pracą grzebano w lesie w odległości 300 m od osady, na mogiłach stawiano krzyże z imionami zmarłych. Dokładna liczba pochowanych tu osób nie jest znana. Reżim osiedla specjalnego został zniesiony na podstawie Dekretu Prezydium Rady Najwyższej ZSRR o amnestii dla obywateli polskich z 12.08.1941 r. i w ciągu 1942 r. wszystkie polskie rodziny wyjechały z Jożmy. Po ich wyjeździe cmentarz pozostawiono bez opieki, a w połowie lat pięćdziesiątych osada przestała istnieć.

W latach 1989-1990 cmentarz został odnaleziony przez krajoznawczynię z Piniegi. W 2008 r. z inicjatywy Konsulatu Generalnego RP w Petersburgu zorganizowano wyprawę w okolice dawnego specposiołka. Ustalono wtedy, że na cmentarzu zachowało się dziewięć krzyży stojących pionowo oraz fragmenty 20 innych. Na czterech krzyżach zachowały się trudno czytelne napisy, udało się odczytać następujące inskrypcje: „Ś.P. Zofia Kwiatkowska urodz. 9 IX 35 r. zm. 7 IX 41 r.”, „Ś.P. Józefa 15 X 1867 – 21 I 1942 / Ś.P. Wiktor Nowodworscy 3 V 1866 – 24 VI 1941”. W 2011 r. grupa młodzieży z Krakowa postawiła tu krzyż pamiątkowy.



Opracowała T. Zachara / MKiDN, VI 2025