24.06.1944 r. pod Dyndyliszkami miała miejsce bitwa między batalionem Armii Krajowej „Bogdanka”, wzmocnionym innymi oddziałami Nadniemieńskiego Zgrupowania AK pod dow. mjr. Macieja Kalenkiewicza „Kotwicza”, a jednostką Niemców i własowców z Iwia. W walce poległo kilku żołnierzy AK. W dokumentach wymieniane są następujące nazwiska i pseudonimy: bosman Wacław Hamera ps. „Gryf”, Kurpianowicz ps. „Róża”, Jan Panasewicz ps. „Cichy”, Michał Zdanowicz ps. „Zefir”, kpr. NN ps. „Burza”, NN ps. „Pszczółka” i NN ps. „Zagłoba”.

Czterech spośród poległych żołnierzy pochowano w zbiorowej mogile, usytuowanej obok drogi Iwie – Dyndyliszki. Umieszczona na krzyżu nagrobnym tabliczka zawierała następujący napis: „Tu spoczywają cztery żołnierzy AK, którzy poległy w walce z hitlerowcami w 1944 roku” (napis zawierał błędy językowe). Pozostali żołnierze zostali pochowani na cmentarzach w rodzinnych miejscowościach. W 2013 r. zmieniono tablicę na krzyżu. Zawierała ona następującą inskrypcję: „Żołnierze I bat. 77 pp / Armii Krajowej / Wacław Hamera „Gryf” / Jan Panasiewicz „Cichy” / Michał Zdanowicz „Zefir” / oraz 5 Nieznanych / polegli 24 czerwca 1944 r. / w walce z Niemcami / Cześć ich pamięci”.

W 2018 r. wolontariusze ze Stowarzyszenia Odra-Niemen opiekowali się tą mogiłą; prace były wykonane w ramach zadania dofinansowanego z programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Miejsca Pamięci Narodowej za Granicą”.

W 2022 r., po agresji Rosji na Ukrainę, usunięto tablicę inskrypcyjną z krzyża. Obecna sytuacja polityczna uniemożliwia jakiekolwiek działania strony polskiej zmierzające do odtworzenia zniszczonego obiektu.



Opracowała T. Zachara / MKiDN, VI 2025