KONKURS DZIEDZICTWO BEZ GRANIC ZOBACZ
Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Karmelu w Horodnicy, fot. Piotr Hruszko, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Modyfikowane: tak, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Karmelu w Horodnicy
Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Karmelu w Horodnicy, fot. Piotr Hruszko, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Karmelu w Horodnicy
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002607-P/190246

Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Karmelu w Horodnicy

Identyfikator: POL-002607-P/190246

Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Karmelu w Horodnicy

Miejscowość leży nad małą rzeką o nazwie Gniła, w dość osobliwym historycznie punkcie. W czasach zaborów nieopodal przebiegała granica austriacko-rosyjska, a później polsko-sowiecka. Niewiele jednak wiadomo na temat historii samej wsi. Informacje dostępne w źródłach są dość skąpe, zamglone dodatkowo przez fakt istnienia na Ukrainie kilku miejscowości o tej samej nazwie. Wśród właścicieli majątku na przestrzeni wieków wymienia się m.in.: Jana Sieciecha z Horodnicy (XV w.), Andrzeja Sieciecha z Horodnicy (XVI w.), Józefa Zabielskiego, hrabiego Tytusa Dzieduszyckiego (XIX w.), Jabłonowskich (XIX-XX w.).

Początkowo Horodnica podlegała pod parafię w Liczkowcach (dekanat czortkowski). Pod koniec XIX w. rozpoczęto starania o utworzenie na miejscu niezależnej fary. Andrzej Betlej w swoim opracowaniu na temat obiektu pisze: „Dokumenty dotyczące kolejnych etapów tworzenia placówki duszpasterskiej na miejscu stanowią dobrą ilustrację złożoności procedur kościelnych i państwowych w tej dziedzinie, a także pewnej niekonsekwencji w stosowaniu terminologii prawnej”.

Miejscowość nie posiadała odrębnego, niezależnego obiektu sakralnego. Postawiono więc w niej kaplicę (1895 r.), którą później nieco rozbudowano. Powstanie świątyni możliwe było dzięki donacjom m.in. Florentyny ks. Czartoryskiej, Elżbiety Dzieduszyckiej, Olgi z Jabłonowskich Brykczyńskiej i - przede wszystkim - Stanisława Jabłonowskiego.

W pełni niezależna parafia została utworzona w Horodnicy dopiero w roku 1925, choć należy podkreślić, że nie nastąpiło to z dnia na dzień. W pierwszej fazie fara funkcjonowała jako ekspozytura, a później filia parafii liczkowieckiej.

Nie ma żadnych informacji na temat losów kościoła oraz jego wyposażenia. Jak pisze Andrzej Betlej: „Do przekształceń budowli doszło zapewne niedługo po jej wzniesieniu, wiadomo bowiem, że kościół pierwotnie miał sklepienie drewniane, dach był pokryty gontem, a jedynie wieżyczka na sygnaturkę obita blachą, natomiast na fotografii archiwalnej widać budowlę pokrytą dachówką”.

II wojna światowa to czas ogromnych niepokojów. W nocy z 2 na 3 lutego 1944 r. ukraińscy terroryści z UPA napadli na plebanię. Obiekt spłonął, a we wsi zabito sześciu Polaków. Nastepnego dnia ksiądz Mateusz Franków, w obawie o życie, opuścił miejscowość, a opiekę nad ocalałym kościołem przejął ksiądz Michał Sujata z Liczkowiec.

Około roku 1949 nowe, sowieckie władze zamieniły świątynię na magazyn zboża. W roku 1993 obiekt został przekazany Cerkwi greckokatolickiej.

Architektura

Obiekt położony jest przy drodze prowadzącej przez wieś. Składa się z trójprzęsłowej nawy oraz niższego, węższego, jednoprzęsłowego prezbiterium zamkniętego trójbocznie i skierowanego na południe. Do części ołtarzowej dołączono od wschodu prostokątną zakrystię. Jak pisze Andrzej Betlej w swoim opracowaniu na temat obiektu, kościół w Horodnicy to skromne dzieło z końca wieku XIX, utrzymane w formach historyzujących z przewagą neogotyckich.

Elewacje na cokole opięte zostały przyporami, które przy narożnikach dostawiono ukośnie. Profilowany gzyms obiega całą budowlę. Fasada jest jednoosiowa, jednokondygnacyjna i zwieńczona trójkątnym szczytem, w którego polu znajduje się koliste okno. Poniżej prosta część portalowa z prostokątnym otworem wejściowym zaokrąglonym na górze.

Nawę i zakrystię przykryto dachami dwuspadowymi, nad prezbiterium zastosowano dach wielospadowy. Wszystkie pokryte zostały dachówką, którą w latach 90. XX w. zastąpiono blachą. Wieżyczka na sygnaturkę posiadała wysoki ostrosłupowy hełm, który w wyniku przekształcenia obiektu z katolickiego na greckokatolicki zastąpiono nakryciem o charakterystycznym bulwiastym kształcie.

Artykulacja ścian głównego korpusu została przeprowadzona za pomocą obustronnie zdwojonych filarów. Na ścianie południowej nawy pas belkowania łączy się z filarami, które podtrzymują półkolistą arkadę tęczową. Nawę przykryto sklepieniami drewnianymi, w języku historii sztuki określanymi jako sklepienia pozorne. Część główną przykryto takimi właśnie sklepieniami krzyżowymi. W prezbiterium zastosowano podobne rozwiązanie, tyle że tu sklepienie przechodzi w lunetowe. Okna w świątyni, jak na budowlę nawiązującą do neogotyku przystało, mają kształt prostokątny, zamknięty półkoliście.

Chór muzyczny w całości skonstruowany został z drewna, ale wsparto go na słupach o sfazowanych narożach. Prowadzą do niego schody znajdujące się w północno-zachodnim narożniku nawy.

Do najważniejszych elementów wyposażenia i otoczenia obiektu należą lub należały m.in.:

  • drewniany ołtarz datowany na ok. 1898 r.;
  • murowana dzwonnica z trzema prześwitami na dzwony znajdująca się przed kościołem.

Obiekt dotrwał do naszych czasów w dobrym stanie, głownie dzięki przeprowadzonym w latach 90. remontom. Z oryginalnego wyposażenia udało się odnaleźć jedynie kielich z pateną znajdujący się kościele parafialnym w Czarnowie koło Kostrzyna.

Czas powstania:

1895

Bibliografia i archiwalia:

  • Andrzej Betlej „Kościół Filialny Pw. Matki Boskiej Częstochowskiej w Białym Potoku [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej.” Cz. 1: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego T. 17. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 2009, ISBN 978-83-89273-71-0., s. 133-136

Publikacja:

17.04.2025

Ostatnia aktualizacja:

15.05.2025

Opracowanie:

Michał Dziadosz
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Karmelu w Horodnicy Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Karmelu w Horodnicy Galeria obiektu +1
Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Karmelu w Horodnicy, fot. Piotr Hruszko, 2023
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Karmelu w Horodnicy Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Karmelu w Horodnicy Galeria obiektu +1
Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Karmelu w Horodnicy, fot. Piotr Hruszko, 2023

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz