Podhorce, kościół pw. św. Józefa, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok po remoncie, fot. Paweł Boliński, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, portyk w fasadzie, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, rzeźba na portyku fasady, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, rzeźba św. Hieronima na portyku fasady, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, rzeźba św. Hieronima na portyku fasady, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, rzeźba na portyku fasady, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, rzeźba św. Józefa na portyku fasady, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, rzeźba niezidentyfikowanej świętej na portyku fasady, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, rzeźba św. Piotra na portyku fasady, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, aleja widokowa prowadząca od kościoła św. Józefa do pałacu, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok z wnętrza na kopułę, fot. Paweł Boliński, 2022, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok z wnętrza na polichromię kopuły, fot. Paweł Boliński, 2022, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok z wnętrza na galerię, fot. Paweł Boliński, 2022, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok na niszę ołtarzową, fot. Paweł Boliński, 2022, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok z wnętrza na kopułę, fot. Paweł Boliński, 2022, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok z wnętrza na polichromię drugiej kondygnacji, fot. Paweł Boliński, 2022, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok z wnętrza na polichromię drugiej kondygnacji z przedstawieniem Personifikacji Roztropności, fot. Paweł Boliński, 2022, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok z wnętrza na polichromię drugiej kondygnacji z przedstawieniem Personifikacji Sprawiedliwości, fot. Paweł Boliński, 2022, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, fot. Edward Trzemeski, ok. 1880
Licencja: domena publiczna, Źródło: Polona.pl, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, fot. Stefan Zaborowski, 1909
Licencja: domena publiczna, Źródło: Polona.pl, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001640-P/149093

Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach

Podhorce
ukr. Pidhirtsi (Підгірці)
Identyfikator: POL-001640-P/149093

Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach

Podhorce
ukr. Pidhirtsi (Підгірці)

Podhorce znane są przede wszystkim ze wspaniałego założenia pałacowo-ogrodowego w typie palazzo in fortezza (posiadającego cechy obronne), które zostało wzniesione w latach 1637‒1640 przez hetmana wielkiego koronnego Stanisława Koniecpolskiego. Jako wybitne dzieło architektury zamek był opisywany przez polskich i zagranicznych podróżników odwiedzających Podhorce w XVII i XVIII w., a w wieku XIX zyskał wręcz legendarny status w świadomości Polaków ze względu na niezwykle cenne artystycznie wyposażenie i pamiątki historyczne gromadzone przez kolejne pokolenia jego właścicieli.

Kościół zamkowy
W XVIII w. ówczesny właściciel Podhorców, hetman wielki koronny Wacław Piotr Rzewuski, postanowił wkomponować w założenie rezydencjonalno-parkowe kościół. Magnat zaangażowany był osobiście w powstawanie projektów nowej budowli, które przygotował dla niego bliżej nieznany architekt Karol Romanus. Projekt z podpisem „C. Romanus” przechowywany był w zamku do 1939 r. Z dokumentów archiwalnych wiadomo, że przy wznoszeniu świątyni brali udział Johann Christian Seydel, ogrodnik podhorecki oraz Krystian Dahlke, generał major wojsk koronnych. Historycy sztuki wskazują ponadto, że autorem projektu kościoła pw. św. Józefa mógł być także Jean Lucas de Toux de Salverte, nauczyciel synów hetmana, malarz, inżynier wojskowy i wolnomularz, który w zamku w Podhorcach mieszkał do 1751 r.

Architektura kościoła i jej wzory
Kościół zamkowy o formie wysokiej rotundy nakrytej kopułą i poprzedzanej monumentalnym ośmiokolumnowym portykiem usytuowany jest na zakończeniu alei prowadzącej do zamku, obsadzonej szpalerowo drzewami. Taki zabieg spowodował stworzenie malowniczego założenia osiowego, opartego na linii park – ufortyfikowany pałac – kościół. Warto zwrócić uwagę na kolumnowy portyk zwieńczony rzeźbami i trójkątnym przyczółkiem, uważany za pierwszy w polskiej architekturze sakralnej przykład klasycystycznej architektury. W ten sposób wyprzedził o 40 lat podobne dzieła projektowane przez Piotra Aignera dla Warszawy, Puław i Żyrzyny, a nawiązujące do rzymskiego Panteonu.

Od dawna próbowano określić wzorce artystyczne, na których oparty został kościół w Podhorcach. Historycy sztuki wskazywali na kościół Superga w Turynie autorstwa Filippa Juvary oraz klasycyzujący nurt architektury rzymskiej lat 30. XVIII w. Podkreślali, że portyk w Podhorcach nawiązuje do fasady bazyliki św. Jana na Lateranie. Monumentalna forma świątyni przywodzi na myśl także klasycyzującą architekturę francuskiego baroku. Takie wzorce nie powinny dziwić, hetman Wacław Rzewuski był bowiem znanym miłośnikiem sztuki francuskiej. Natomiast przez historyków literatury jest uważany za ojca polskiej oświeceniowej poezji klasycystycznej, w której nawiązywał do rodzimych tradycji renesansowych i nowszych wzorców francuskich.

Wystrój kościoła i jego artyści
Oprócz zacięcia literackiego Rzewuski był także wybitnym mecenasem sztuki. W zamku w Podhorcach przez kilka lat mieszkał Szymon Czechowicz (1689‒1775), najwybitniejszy polski malarz XVIII w., wykształcony w Rzymie. Przygotował on dla Rzewuskiego serię kilkudziesięciu obrazów dekorujących wnętrza pałacu (m.in. słynny Pokój Zielony) oraz wykonał wielkoformatowy obraz Święta Rodzina do ołtarza głównego w kościele zamkowym. Wzorem dla tego dzieła była rycina Johanna Jacoba Freya z 1748 r., wykonana według obrazu rzymskiego malarza Sebastiano Conki. Płótno Czechowicza zajmowało górną część wnęki ołtarzowej zakończonej półkoliście.

Wnętrze świątyni zostało pokryte iluzjonistyczną polichromią wykonaną w głównych partiach przez malarzy Łukasza Smuglewicza (1709‒1780) i jego syna Antoniego (1740‒1810). Dzieło ukończone było w 1763 r. Zachowane do dzisiaj freski odznaczają się wysoką klasą artystyczną, kolorystyka jest jasna, żywa, z przewagą zieleni i różów. Elementy iluzjonistycznej architektury są marmoryzowane, a detale złocone. Oprócz malowanej architektury wyróżniają się namalowane nad oknami przedstawienia czterech cnót kardynalnych: Męstwa, Roztropności, Sprawiedliwości i Umiarkowania oraz medaliony podtrzymywane przez putta z popiersiami św. Józefa i św. Anny.

Łukasz Smuglewicz miał się uczyć malarstwa najpierw u Johanna Samuela Mocka, artysty saksońskiego działającego w Warszawie, a po jego śmierci u Szymona Czechowicza, z którym utrzymywał bliskie kontakty towarzyskie. Wiadomo, że do dekoracji kościoła w Podhorcach artystę sprowadził z Warszawy sam Czechowicz.

Za wyposażenie i elementy wystroju wnętrza odpowiadał Marcin Twardowski rzeźbiarz i stolarz z Mikuliniec, natomiast drzwi do kościoła wykonał Ambroży Pniowski, stolarz z Oleska.

W 1762 r. Wacław Rzewuski podpisał kontrakt ze słynnym lwowskim rzeźbiarzem Sebastianem Fesingerem (zm. po 1770) na wykonanie sześciu kamiennych figur na fasadę kościoła. Niestety nie sprecyzowano wówczas kogo mają przedstawiać. Fundator zażyczył sobie, aby Fesinger „trzymał się abrysu, statuów nie wyginał i żeby ile możliwości równej wysokości wszystkie były”. Zalecenie to dobrze koresponduje z klasycyzującymi upodobaniami estetycznymi magnata. Na attyce portyku kolumnowego ustawionych jest obecnie siedem kamiennych rzeźb przedstawiających od lewej: św. Archanioła Rafała, św. Piotra, niezidentyfikowaną świętą (czasem identyfikowaną jako Matka Boska), św. Józefa, św. Annę z małą Marią, św. Wacława i św. Onufrego. Pierwotnie pomiędzy posągiem Archanioła i św. Piotra znajdowała się zniszczona rzeźba św. Ignacego Loyoli. Pewna identyfikacja dzieł Fesingera nie jest możliwa. Najczęściej wskazuje się, że wykonał on wszystkie rzeźby poza postacią św. Józefa i św. Ignacego. Są to bardzo dobre przykłady tzw. lwowskiej rzeźby rokokowej.

Powojenne losy kościoła podhoreckiego
Kościół został poważnie zniszczony podczas drugiej wojny światowej. W 1944 r. w wyniku ostrzału artyleryjskiego uszkodzone zostało pokrycie kopuły oraz jedna z figur na fasadzie, a kościół splądrowali żołnierze sowieccy. Podczas tej akcji zniszczono m.in. obraz Czechowicza w ołtarzu, który tymczasowo zastąpiono płótnem ze św. Antonim przeniesionym z zamku. Następnie kościół został zamknięty, a ostatni proboszcz opuścił Podhorce w sierpniu 1945 r. Część wyposażenia została wywieziona przez przesiedlonych parafian, część trafiła do kościoła w Chmieleniu na Śląsku, a następnie rozproszona.

Od roku 1991 dawnym kościołem parafialnym zarządza Lwowska Galeria Sztuki. Wówczas zaczęto prowadzić parce remontowe. W połowie 2013 r. budynek przekazano kościołowi greckokatolickiemu i urządzono cerkiew pw. bł. Mykoły Czarneckiego i nowomęczenników cerkwi ukraińskiej. W latach 2021‒2022, ze środków z państwowego programu „Wielka konserwacja”, przeprowadzono przy kościele prace awaryjne obejmujące zmianę tynków zewnętrznych, wymianę pokrycia dachu i schodów wejściowych.

Czas powstania:

budowa 1752‒1766, polichromia 1763, wyposażenie 1761‒1765

Twórcy:

Szymon Czechowicz (malarz; Polska)(podgląd), Karol Romanus (architekt; Podhorce), Łukasz Smuglewicz (malarz, malarz teatralny, dekorator wnętrz; Królestwo Polskie)(podgląd), Antoni Smuglewicz (malarz teatralny, dekorator wnętrz; Królestwo Polskie)(podgląd)

Publikacja:

19.12.2023

Ostatnia aktualizacja:

31.05.2025

Opracowanie:

dr Agata Dworzak
rozwiń
Kościół św. Józefa w Podhorcach z kopułową rotundą i ośmiokolumnowym portykiem. Fasada zdobiona rzeźbami, przed nią stoi krzyż. W tle drzewa i pochmurne niebo. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Kościół św. Józefa w Podhorcach z wysoką rotundą, kopułą i ośmiokolumnowym portykiem ozdobionym rzeźbami. Fasada z trójkątnym przyczółkiem i inskrypcjami. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok po remoncie, fot. Paweł Boliński, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Fasada kościoła św. Józefa w Podhorcach z klasycystycznym portykiem ośmiokolumnowym i trójkątnym przyczółkiem. Na szczycie siedem kamiennych rzeźb, z przodu krzyż. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, portyk w fasadzie, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Fasada kościoła św. Józefa w Podhorcach z postarzałym oknem, dekoracyjnym stiukiem i kamienną figurą św. Józefa trzymającego Dzieciątko Jezus. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, rzeźba na portyku fasady, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Kamienna rzeźba ukoronowanej postaci z powiewającymi szatami na fasadzie kościoła św. Józefa w Podhorcach, na tle nagich drzew i czystego nieba. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, rzeźba św. Hieronima na portyku fasady, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Kamienna rzeźba świętego trzymającego flagę, część fasady kościoła św. Józefa w Podhorcach. Rzeźba jest zwietrzała, z widocznymi detalami szaty i rysów twarzy. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, rzeźba św. Hieronima na portyku fasady, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Kamienna rzeźba stojącej postaci z dzieckiem na fasadzie kościoła św. Józefa w Podhorcach. Zniszczona figura na tle okna z zielonymi ramami. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, rzeźba na portyku fasady, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Kamienna rzeźba św. Józefa trzymającego Dzieciątko Jezus na fasadzie kościoła św. Józefa w Podhorcach. Zniszczona rzeźba stoi obok dużego okna z kratownicą. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, rzeźba św. Józefa na portyku fasady, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Kamienna rzeźba na fasadzie kościoła św. Józefa w Podhorcach, przedstawiająca postać w szacie z wyciągniętymi ramionami. W tle zniszczona ściana i okno z zielonymi ramami. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, rzeźba niezidentyfikowanej świętej na portyku fasady, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Kamienna rzeźba brodatego mężczyzny w szatach, stojąca na cokole przy zniszczonej ścianie kościoła z oknem w zielonej ramie w Podhorcach. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, rzeźba św. Piotra na portyku fasady, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Długa aleja obsadzona drzewami prowadzi do odległego budynku pod niebieskim niebem z chmurami. Drzewa są bez liści, a ścieżka jest nieutwardzona. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, aleja widokowa prowadząca od kościoła św. Józefa do pałacu, fot. Agata Dworzak, 2011, wszelkie prawa zastrzeżone
Wnętrze kościoła św. Józefa w Podhorcach z bogato zdobioną kopułą z freskami i oknami. Z sufitu wisi duży żyrandol, a na ścianie widoczny jest ozdobny obraz. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok z wnętrza na kopułę, fot. Paweł Boliński, 2022, wszelkie prawa zastrzeżone
Wnętrze kościoła św. Józefa w Podhorcach, ukazujące kopułę z misternymi freskami i medalionami przedstawiającymi postacie biblijne. Dzieło charakteryzuje się bogatymi kolorami i szczegółową ornamentyką. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok z wnętrza na polichromię kopuły, fot. Paweł Boliński, 2022, wszelkie prawa zastrzeżone
Wnętrze kościoła św. Józefa w Podhorcach z rotundą, wysokimi oknami, ozdobnymi freskami w pastelowych kolorach i żyrandolem. Ikony ustawione na stojakach wzdłuż ścian. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok z wnętrza na galerię, fot. Paweł Boliński, 2022, wszelkie prawa zastrzeżone
Wnętrze kościoła św. Józefa w Podhorcach z bogato zdobionym ołtarzem, ikonami religijnymi i posągami. Na ścianach widoczne są wyblakłe freski, a z sufitu zwisa duży żyrandol. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok na niszę ołtarzową, fot. Paweł Boliński, 2022, wszelkie prawa zastrzeżone
Wnętrze kopuły kościoła św. Józefa w Podhorcach z misternymi freskami o żywych kolorach i dekoracyjnymi motywami. Na pierwszym planie widoczny jest żyrandol. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok z wnętrza na kopułę, fot. Paweł Boliński, 2022, wszelkie prawa zastrzeżone
Wnętrze kościoła św. Józefa w Podhorcach z bogato zdobioną kopułą z freskami i dużymi, łukowatymi oknami. Ściany pokryte są skomplikowaną polichromią w pastelowych kolorach i klasycznymi motywami. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok z wnętrza na polichromię drugiej kondygnacji, fot. Paweł Boliński, 2022, wszelkie prawa zastrzeżone
Wnętrze kościoła św. Józefa w Podhorcach z kolorowymi freskami przedstawiającymi cherubiny, girlandy owoców i postacie klasyczne. Duże łukowe okna wpuszczają naturalne światło. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok z wnętrza na polichromię drugiej kondygnacji z przedstawieniem Personifikacji Roztropności, fot. Paweł Boliński, 2022, wszelkie prawa zastrzeżone
Wnętrze kościoła św. Józefa w Podhorcach z freskami przedstawiającymi cherubiny i klasyczną postać na chmurach, otoczone ozdobnymi detalami architektonicznymi i pastelowymi kolorami. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, widok z wnętrza na polichromię drugiej kondygnacji z przedstawieniem Personifikacji Sprawiedliwości, fot. Paweł Boliński, 2022, wszelkie prawa zastrzeżone
Kościół św. Józefa w Podhorcach z wysoką rotundą nakrytą kopułą i ośmiokolumnowym portykiem zwieńczonym rzeźbami. Na pierwszym planie kolumna z figurą, otoczona drzewami. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, fot. Edward Trzemeski, ok. 1880
Widok frontowy kościoła św. Józefa w Podhorcach z wysoką rotundą, kopułą i ośmiokolumnowym portykiem ozdobionym rzeźbami. Na fasadzie widnieje łaciński napis. Fotografia przedstawiająca Kościół pw. św. Józefa w Podhorcach Galeria obiektu +20
Podhorce, kościół pw. św. Józefa, fot. Stefan Zaborowski, 1909

Projekty powiązane

1
  • Archiwum Polonik tygodnia Zobacz