Tadeusz Kościuszko spędził ostatnie dwa lata życia w Solurze. Mieszkał wówczas na stałe w kamienicy Settierów przy Gurzelngasse 12, należącej do Franciszka Ksawerego Zeltnera, członka Wielkiej Rady miasta oraz prefekta kantonu Solury, pełniącego urząd w latach 1798-1800. Obecnie w tej lokalizacji znajduje się Muzeum Tadeusza Kościuszki. Poznaj mało znane losy i zbiory tej placówki.

Życie Kościuszki w kamienicy przy Gurzelngasse 12

Mieszkanie, które zajmował Kościuszko, znajdowało się na pierwszym piętrze i składało się z trzech niewielkich pokoi oraz służbówki, w której osiedlił się jego „pokojowy” - żołnierz Adam Dzierzkowski. Naczelnik wybrał narożny, słoneczny pokój, z którego okien rozciągał się widok na ulicę, ze straganami w dni targowe, oraz na pobliską bramę Bieltor i kamienice należące do znamienitych rodów - Tuginnerów i Arregerów.

Chociaż Kościuszko cieszył się w Solurze uznaniem, jego republikańskie poglądy oraz brak znajomości języka niemieckiego skutkowały ograniczonymi możliwościami nawiązywania kontaktów towarzyskich i bytowania w kręgach miejscowej elity. Wolny czas spędzał na spacerach po okolicy. Jesienią 1817 r. jego stanu zdrowia nieoczekiwanie się pogorszył, co doprowadziło do jego śmierci 15 października 1817 r.

Tablica upamiętniająca Kościuszkę na fasadzie domu przy Gurzelngasse 12

W 1865 r., przy okazji kolejnej rocznicy tego wydarzenia na fasadzie domu przy Gurzelngasse 12 umieszczono tablicę pamiątkową wykonaną przez miejscową rzeźbiarkę - Hedwigę Pfluger (1848-1925). Płaskorzeźba zawiera inspirowany antykiem portret Kościuszki z profilu w wieńcu laurowym, poniżej którego widnieje inskrypcja po łacinie „IN MEMORIAM THADEI KOŚCIUSZKO SUMMI POLONIORUM DUCIS QUI HAC DOMO IDIBUS OCTOBRIS ANNI MDCCCXVII MAGNAM EXSPIRITAVIT ANIMAM / POLONI EXSULSES MDCCCLXV” (Pamięci Tadeusza najwyższego wodza Polaków, który w październiku 1817 za wielu oddał ducha / Polscy wygnańcy 1865) oraz trzy herby: Polski (z wizerunkiem orła), Rusi (anioła z tarczą) i Litwy (rycerz na koniu z Pogonią).

Muzeum Tadeusza Kościuszki w Solurze

Muzeum Tadeusza Kościuszki w Solurze powstało w 1936 r. dzięki staraniom Jana Modzelewskiego (1875-1945), kierującego Poselstwem RP w Bernie, oraz wsparciu rządu polskiego i władz kantonu Solura. Prace nad założeniem placówki trwały nieprzerwanie od 1933 r. W efekcie tych działań równolegle otwarto muzeum oraz powołano Towarzystwo Kościuszkowskie (Kościuszko-Gesellschaft), którego zadaniem jest opieka nad tą placówką.

Obecna aranżacja przestrzeni muzealnej powstała w 1984 r. Wnętrza wypełniają osobiste przedmioty Kościuszki oraz obrazy i grafiki związane z jego życiem.

Do najcenniejszych obiektów eksponowanych w muzeum należą szachownica, pierścień z włosami Naczelnika oraz figurka, dar króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wśród innych eksponatów przykuwających uwagę znajduje się wykonane z natury gipsowe popiersie Kościuszki, autorstwa Ursa Pankracego Eggenschwilera z 1800 r. Zachowały się także liczne grafiki z wizerunkiem Naczelnika oraz jego prace.

Najważniejszą częścią muzeum jest alkowa, w której zmarł Kościuszko, zrekonstruowana według rysunków z lat 1816-1817. W centrum pomieszczenia znajduje się kopia jego monumentalnego łoża z baldachimem, a na ścianie wisi obraz Wojciecha Kossaka z 1911 r., przedstawiający przysięgę Kościuszki na Rynku w Krakowie w 1794 r.. W pokoju tym warto także zwrócić uwagę na urnę z 1896 r., wykonaną przez rzeźbiarza Wincentego Trojanowskiego (1859-1928), w której w Rapperswilu przechowywano niegdyś serce Kościuszki. Do wiernej rekonstrukcji sypialni, w której zmarł Kościuszko, przyczyniły się fundusze uzyskane m.in. z wpływów z recitalu Ignacego Jana Paderewskiego, zorganizowanego w sali koncertowej w Solurze w 1937 r.