W tekście opisana jest kwestia umieszczenia pamiątkowej tablicy z wizerunkiem Adama Mickiewicza na domu, w którym w 1848 r. przebywał wieszcz polski. Opisane jest umieszczenie oraz odsłonięcie tablicy przy ulicy del Pozzetto (Źródło: „Tygodnik Illustrowany”, Warszawa 1877, Seria 3, T:3, s. 241-242, za: Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego).

Uwspółcześniony odczyt tekstu

Uroczystość Mickiewiczowska w Rzymie.

Szczęśliwym zbiegiem rzeczy, Włochy po dwakroć w roku bieżącym obchodzą uroczystości, poświęcone czci Polaków znakomitych. Jedną z nich było umieszczenie pamiątkowej tablicy na domu, w którym w r. 1848 przebywał Mickiewicz, gdy z utworzonym przez siebie legionem zawitał do Rzymu; drugą inauguracja Muzeum Kopernikowego — a obie te uroczystości chlubnie świadczą o narodzie włoskim, który bezstronnie, beznamiętnie, a przecież z zapałem umie wielbić to, co uwielbienia godne, choć obce.
Co prawda, Mickiewicz dla Włoch nie był obcym... Przyniósł on im najwznioślejsze uczucia i działalność swą, szczerą, gorącą. Wielki ten człowiek, zarówno jak wielki poeta, położył wobec klasycznej Italii takież same zasługi, jak Byron wobec Grecji. I odtąd między wieszczem naszym a Włochami zawiązała się owa nić głębokiej sympatii, która wypływa z jednej strony ze współczucia czynnego dla uciśnionych, a z drugiej... z wdzięczności. Szlachetny to naród, co wdzięcznym być umie!
Po uczczeniu Manina pomnikiem w oswobodzonej z pęt królowej Adriatyku — uroczej Wenecji — przyszła kolej i na Mickiewicza. W roku zeszłym jeszcze senat postanowił wznieść nieśmiertelnemu twórcy Pana Tadeusza odpowiedni pomnik w Rzymie, mianowicie pamiątkową tablicę na domu, w którym poeta przebywał, przy ulicy del Pozzetto.
W dzień wielkoczwartkowy r. b. umieszczenie i odsłonięcie tej tablicy odbyło się z całą uroczystością, a chwilę tę poprzedził wspaniały pochód na Kapitolu, wzorem czasów dawnych, w których na tym wzgórzu poświęconym wieńczono poetów i bohaterów. Mickiewiczowi od Włochów należą się oba te tytuły.
Obchód na Kapitolu jest zasługą pana Venturiego, syndyka Rzymu, i jego pomysłem. Przeciwko urzeczywistnieniu tego pomysłu walczyły rozmaite trudności. Tryumf kapitoliński trwożył mniej świadomych, którzy lękali się przesady. Przypomniano sobie jednak słowa Cavoura, który pewnego razu wobec Izby powiedział, iż czterej są arcy-poeci ludzkości: Homer, Dante, Szekspir i Mickiewicz. Zdanie wielkiego męża przeważyło szalę na korzyść naszego Adama i zapewniło mu tryumf na Kapitolu. Pan Venturi zwyciężył, a z nim i prawda.
Na miejsce obchodu przeznaczono pałac konsulów, dei Conservatori, wzniesiony na wzgórzu kapitolinskim, według planów Michała Anioła. Budowa ta, przyozdobiona wspaniałymi dziełami sztuki, poważna, piękna, godnie w murach swych gościła uroczystość, przypominającą najświetniejsze chwile Rzymu. W olbrzymiej sali Kuracyuszów i Iłoracyuszów (zwanej tak od fresków, przyozdabiających jej ściany), w której stoi kolosalny posąg Innocentego XI, zgromadzili się uczestnicy obchodu, z panem Venturim na czele. Byli tam panowie: Dominik Berti, były minister oświaty i słynny filozof; hr. Mamiani, senator i filozof; profesor Canonico; Jan Scovari, przyjaciel Mickiewicza z Lozanny; margrabia Guerrieri-Gonzaga, który przyjmował niegdyś legion Mickiewiczowski; Władysław Mickiewicz, syn poety; Armand Lévy, przyjaciel Adama i towarzysz jego pobytu w Stambule, a wreszcie wiele zaproszonych osób, ze sfer najwyższych wiedzy, sztuki i rządu, obok przedstawicieli kolonii polskiej w Rzymie.
Nad tablicą pamiątkową domu przy ulicy del Pozzetto ma być umieszczone popiersie Mickiewicza, w medalionie z białego marmuru. Rzecz ta atoli nie jest jeszcze rozstrzygnięta; podnoszą się bowiem głosy, żądające ustawienia go na Kapitolu, między wizerunkami wielkich ludzi, wszystkich czasów i 

narodów. Medalion ten, którego przerys wierny dajemy w dzisiejszym nrze Tygodnika, wykonał p. Wiktor Brodzki. Zanim piękne to dzieło umieszczone zostanie według przeznaczenia, posłużyło tymczasem do obchodu uroczystości na Kapitolu. Medalion, uwieńczony laurami, ustawiony pod pomnikiem Innocentego papieża, zwracał ku sobie spojrzenia obecnych, a ci, którzy znali poetę osobiście, twierdzili, iż popiersie celuje niezrównanym podobieństwem.
Obchód, zwyczajem dawnych czasów, uświetniły mowy, wygłaszane kolejno przez jego uczestników. Każdy z nich dorzucał listek uznania i uwielbienia do wieńca nieśmiertelności naszego Adama. Pan Venturi najpierwszy przypominał wymownie zasługi Mickiewicza dla Włoch w r. 1848, w wojnie o niepodległość z Austrią. Po nim pan Mamiani, głosem drżącym od starości i wzruszenia, czcząc pamięć wielkiego poety i człowieka, wypowiadał szczytne myśli o braterstwie narodów... Pan Armand Lévy mówił o zasługach poetyckich Mickiewicza i przypomniał słowa Cavoura, któreśmy przytoczyli powyżej. Po nim mówili panowie Guerrieri-Gonzaga i Canonico, kładąc nacisk na potrzebę uczczenia wielkich ludzi, przez wcielenie ich myśli w rzeczywistość. Pan W. Mickiewicz odpowiedział na te przemowy słowami podzięki i głębokiego wzruszenia.
Z Kapitolu orszak uroczysty udał się na ulicę del Pozzetto, aby odsłonić pamiątkową tablicę. Przy odgłosie muzyki, przy okrzykach towarzyszącego tłumu, zasłona spadła i oczom obecnych ukazała się wielka płyta marmurowa, z napisem:
ADAMO MICKIEWICZ
POETA DI ALTISSIMA FAMA
IN QUESTA CASA ORDINAVA
PER LE GUERRE DELL'INDEPENDENZA ITALIANA
UN DRAPPELLO DI PRODI POLACCHI
NEL MDCCCXLVII 
S. P. Q. R.
XXIX MARZO MDCCCLXXVII
co znaczy po polsku:
„Adam Mickiewicz, poeta najwyższej sławy, w tym domu zebrał (zorganizował) do walki o niepodległość włoską legion polski, w r. 1848. Senat i lud rzymski w d. 29 marca 1877 r.”
Uroczystość zakończono pośród ogólnej radości. Posypały się listy i adresy z różnych stron Włoch, jako dowody ogólnego współudziału w tej pięknej chwili, w której szlachetny naród oddał cześć, pamięci i zasłudze obcego, ale wielkiego przybysza.