Muzeum Sztuki Walters (The Walters Art Museum) w Baltimore to jedna z najważniejszych kolekcji sztuki w Stanach Zjednoczonych. Jest znana z szerokiego chronologicznie zakresu kolekcji sięgającej od starożytnego Egiptu po sztukę najnowszą. W europejskim segmencie zbiorów odnaleźć można sześć obiektów związanych z historią Rzeczypospolitej. Wśród nich aż cztery powiązane z polskimi królami - Zygmuntem I, Stanisławem Leszczyński oraz Augustem II Mocnym, a także jeden związany z rodziną Sobieskichjest to portret Marii Klementyny Sobieskiej. Dziełem o XX wiecznym rodowodzie jest natomiast Szyk Haggadah jeden z najlepszych popisów sztuki introligatorskiej z XX wieku. Jego autorem Artur Szyk (1894-1951) ten artysta o polsko-żydowskich korzeniach, osiadł w okresie II wojny światowej w Stanach Zjednoczonych. Publikacja wydana została jednak jeszcze podczas jego pobytu w Londynie.

Jednym z najciekawszych eksponatów jest misa Augusta II Mocnego (1670-1733). Ten okazały późnobarokowy zabytek został wykonany około 1720 roku dla Augusta II Mocnego (1670-1733), elektora Saksonii i króla Polski. Jest jednym z dwóch bliźniaczych egzemplarzy, które po raz pierwszy zaprezentowano w 1722 roku w słynnym Grünes Gewölbe w Dreźnie - monarszym skarbcu, który w 1723 roku przekształcono w publiczne muzeum. Drugi z nich nadal znajduje się w kolekcji drezdeńskiej. Różnią się sposobem przedstawienia umieszczonego na nich konia. Obiekt z kolekcji przedstawia go w bardziej dynamicznej poziome z uniesionymi przednimi nogami, niemiecki zaś w kłusie paradnym.

Misa stanowi świadectwo splendoru dworu saskiego i jednocześnie wyraźny znak symbolicznego połączenia Saksonii i Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Na misie z agatu osadzono obok wspomnianego konia z emaliową, zgodnie z opisem z 1722 roku „polską” dekorację. Z bogato emaliowanego czapraka wystaje rękojeść miecza koronacyjnego oraz krzyż Orderu Orła Białego – najwyższego polskiego odznaczenia, ustanowionego przez Augusta w 1705 roku. Na odwrocie kielicha umieszczono emaliowaną plakietę z Pogonią herbem Wielkiego Księstwa Litewskiego. Dwa pozostałe elementy związane z Rzeczpospolitą to polska korona królewska spoczywająca na purpurowej poduszce oraz biały orzeł. Ponadto odnaleźć możemy monogram Augusta II. Dekorację wzbogacają elementy animalistyczne - psy i salamandry - subtelnie wplecione w barokowy ornament akantu.

Całość wykonano z niezwykłym kunsztem charakterystycznym dla twórczości Johanna Melchiora Dinglingera, nadwornego jubilera saskiego, który od 1698 roku kierował pracownią wraz z braćmi: Georgiem Friedrichem (emalierem) i Georgiem Christophem (złotnikiem). Artyści ci czerpali z zasobów mineralnych Saksonii, kontynuując renesansową tradycję łączenia półszlachetnych kamieni i emalii ze szlachetnymi metalami. Warto dodać, że międzynarodowa renoma Dinglingera była tak duża, że w 1712 roku gościł w swoim domu samego cara Piotra Wielkiego.

Interesującym obiektem jest również miniatura z około. 1750 roku. Jest to medalion z portretem króla Stanisława Leszczyńskiego (1677-1766) w stroju reprezentacyjnym z okresu jego panowania w Lotaryngii. Obraz zamknięty w metalowej, owalnej ramie z oczkiem do zawieszenia charakterystycznej dla osiemnastowiecznych portretów osobistych, często noszonych jako pamiątka lub znak lojalności.

Król ukazany jest w półpostaci, z lekko skręconą sylwetką i wzrokiem skierowanym ku widzowi. Ubrany jest w ciemny, bogato haftowany mundur z ozdobnymi guzikami i akselbantami (epolety). Przez pierś przewieszona jest biała szarfa orderowa, a na piersi widnieje gwiazda Orderu Ducha Świętego, czyli najwyższego orderu francuskiego, nadawanego wyłącznie członkom dynastii królewskiej i głowom zaprzyjaźnionych państw. W dłoni Leszczyński trzyma laskę będącą symbolem władzy i autorytetu.

Portret łączy w sobie cechy reprezentacyjnego wizerunku monarszego i sentymentalnej miniatury dworskiej, typowej dla stylu portretowego połowy XVIII wieku, zwłaszcza na dworze w Lunéville i Nancy. Podobne ujęcia można znaleźć w lotaryńskich portretach Jeana-Baptiste’a van Loo oraz Jeana Girardeta noszącego tytuł „malarza króla Polski" Stanisława Leszczyńskiego, różnią się jednak strojem.

W kolekcji muzeum znajduje się również iluminowana Hagada Paschalna opracowana przez polsko-żydowskiego artystę Artura Szykę w latach 1934-1936. Jest to jej pierwsze wydanie z roku 1940. Dzieło to, uważane za jedno z najwybitniejszych osiągnięć sztuki książki XX wieku. Stanowi wizualny komentarz artysty do historii żydowskiego wyjścia z Egiptu oraz aluzję do współczesnych mu wydarzeń politycznych, w szczególności wzrostu nazizmu w Europie. Hagada zawiera 48 pełnostronicowych miniatur malowanych akwarelą i gwaszem, w których tekst hebrajski został zintegrowany z iluminacjami w duchu średniowiecznej tradycji rękopiśmienniczej. W warstwie wizualnej Artur Szyk połączył stylistykę średniowiecznych manuskryptów z nowoczesnym, zaangażowanym przekazem politycznym. Tradycyjne sceny jak „Cztery pytania” czy „Czterech synów”  zostały uzupełnione o aluzje do realiów lat 30. XX wieku. Przykładem jest postać Niegodziwego Syna, stylizowana na sympatyka nazizmu z charakterystycznym wąsikiem i strojem przypominającym niemiecki mundur.

Początkowo artysta planował publikację Hagady w Polsce lub Francji, jednak ze względu na wyraźne odniesienia polityczne (m.in. swastyki na opaskach egipskich żołnierzy) wydawcy odmówili współpracy. W 1937 roku Szyk przeniósł się do Londynu, gdzie rozpoczął współpracę z nowo utworzoną oficyną Beaconsfield Press, powstałą specjalnie w celu wydania Hagady. Wtedy, prawdopodobnie pod wpływem cenzury lub sugestii politycznych, artysta zamalował najbardziej kontrowersyjne symbole. W 1940 roku ukazało się pierwsze wydanie Haggady Szyka jest to ekskluzywne wydanie liczące 250 egzemplarzy na pergaminie, oprawionych w skórę, z równoległym tekstem hebrajskim i angielskim oraz komentarzem historyka Cecila Rotha. Publikacja została zadedykowana królowi Jerzemu VI i spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem, a „The Times” określił ją jako dzieło „godne miejsca wśród najpiękniejszych książek, jakie stworzyła ręka człowieka”. Szyk wykorzystywał archaizujące formy, takie jak inicjały zdobione bogatą paletą kolorystyczną, złocenia i ornamentykę florystyczną, by podkreślić sakralny wymiar Hagady, a zarazem nadawał im aktualny przekaz moralny. Jego prace cechuje mistrzostwo miniatury oraz dbałość o ikonograficzną precyzję i narracyjność.

Katalog

Puchar z przedstawieniem Zygmunta I
Matthes Gebel (ok. 1500-1574)
ok. 1550-1575, medal 1538
wys. 25,8 cm
nr inw. 57.1029

Nabyty przez Henry'ego Waltersa w 1908 r., przekazany do kolekcji muzeum w formie testamentalnej.

Obiekt pokazywany na wystawach
2000 - Small Northern European Portraits from The Walters Art Gallery, Baltimore. National Gallery of Art, Washington.
1994 - Artful Dining: The Exhibition. The Walters Art Gallery, Baltimore.
1971-1972 - World of Wonder. The Walters Art Gallery, Baltimore.

W 1966 roku poddany był drobnym pracom konserwatorskim 

Reprodukcja i więcej informacji w katalogu muzeum

Kielich Augusta II Mocnego
Johann Melchior Dinglinger
ok. 1720
agat, złoto, srebro, srebro pozłacane, emalia, diamenty i kamienie półszlachetne
wys. 29 cm
nr inw. 57.1994 

Zakup muzealny w 1971 r.

Obiekt do 2025 roku był czterokrotnie eksponowany (informacja za kartą katalogową)
2014-2016 -  „From Rye to Raphael: The Walters Story”, The Walters Art Museum, Baltimore.
2003-2004 -  „The Fabergé Menagerie. The Walters Art Museum”, Baltimore; Columbus Museum of Art, Columbus; Portland Art Museum, Portland.
1984 -   „Objects of Vertu: Precious Works of the Eighteenth Century”, The Walters Art Gallery, Baltimore.
1971-1972 -  „World of Wonder”. The Walters Art Gallery, Baltimore.

W roku 2014 poddany był drobnym pracom konserwatorskim w związku z przygotowaniem go na wystawę

Reprodukcja i więcej informacji w katalogu muzeum

Partyzana z motywem dwugłowego orła, korony i tarczy herbowej
Artysta polski (wg katalogu muzealnego)
1719
stal, drewno
wys. 276,9 cm
nr inw. 51.1319

Obiekt z kolekcji Augusta II Mocnego; nabyty prawdopodobnie przez rodzinę Liechtensteinów; Nowy Jork, aukcja 19 listopada 1926 r., pozycja nr 287.

Reprodukcja i więcej informacji w katalogu muzeum

Portret Marii Klementyny Sobieskiej
ok. 1719
olej na płótnie
109,3 × 96,4 × 6 cm
nr inw. 37. 406

Pochodzenie kolekcja Don Marcello Massarentiego, Rzym następnie kupiony przez Henry Walters w 1902, w 1931 przekazany do muzeum (testamentem)

Obiekt jest eksponowany na wystawie stałej (czerwiec 2025 roku)

2006-2009 -  „Bedazzled: 5,000 Years of Jewelry from the Walters Art Museum. Frist Center for the Visual Arts”

Reprodukcja i więcej informacji w katalogu muzeum

Medalion z wizerunkiem Stanisława Leszczyńskiego
artysta nieznany (identyfikowany z kręgiem niemieckim)
1738-1750
akwarela na papierze
6,4 × 7,7 cm
nr inw. 38,33

Pochodzenie prawdopodobnie zapis testamentowy w 1931 roku

Reprodukcja i więcej informacji w katalogu muzeum

The Szyk Haggadah

Artur Szyk (1894-1951)
1940 (pierwsze wydanie) druk, tusz na pergaminie
28,8 x 25 cm
nr inw. 92.1349

Zakup muzealny ze środków Fundacji W. Altona w 2018 roku

Obiekt pokazywany na wystawie
2023 - New on the Bookshelf: Expanded Narratives, part I. 

Reprodukcja i więcej informacji w katalogu muzeum

Wszystkie opisy katalogowe opracowane na podstawie danych muzealnych.