Polski cmentarz wojenny, fot. BUDMEX Barcice, 2021
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Polski cmentarz wojenny
Polski cmentarz wojenny, fot. BUDMEX Barcice, 2023
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Polski cmentarz wojenny
Polski cmentarz wojenny, fot. BUDMEX Barcice, 2023
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Polski cmentarz wojenny
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: WOJ-000594-W (KG-0003)

Polski cmentarz wojenny

Identyfikator: WOJ-000594-W (KG-0003)

Polski cmentarz wojenny

Na początku 1942 r. miało miejsce przesunięcie Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR (Armii gen. Andersa) z sowieckiej republiki rosyjskiej do republik środkowoazjatyckich. W Republice Kirgiskiej umieszczono wówczas 5 Dywizję Piechoty, która formowała się tam od stycznia do września 1942 r.
W miejscowości Dżalalabad ulokowano m.in. sztab dywizji, batalion łączności, kompanię wartowniczą, pluton żandarmerii, pluton taborowy, kompanię kobiecą, kolumnę samochodową, komisję poborową, szpital wojskowy na 200 łóżek, batalion sanitarny, kuchnię polową i kompanię zwiadowczą, a także sąd polowy. Poza miastem rozmieszczono pułki – 13 i 14 we wsi Błagowieszczenka, 15 – we wsi Suzak, pułk artylerii i dywizjon przeciwlotniczy – we wsi Pachta-Kucza.
W Dżalalabadzie utworzono cmentarz wojenny, na którym pochowano blisko 100 żołnierzy zmarłych przede wszystkim w utworzonym dla potrzeb polskiego wojska szpitalu. Cmentarz ten znajdował się na skraju miasta, naprzeciwko cmentarza prawosławnego.
Według informacji Ambasady PRL w Moskwie z 1971 r. był on już wówczas całkowicie zdewastowany. Na około 60 mogiłach z porozbijanymi betonowymi krzyżami nie zachowały się żadne inskrypcje, przy wejściu pozostał jednak obelisk z odciskiem emblematu i napisem: „V DYWIZJA PIECHOTY – CMENTARZ WOJSKOWY”. Pracownicy Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa przeprowadzili lustrację tego miejsca w 2000 r. Z zebranych wówczas informacji wynikało, że cmentarz polski przetrwał do połowy lat 80., kiedy to przeprowadzono tamtędy linię energetyczną, w znacznym stopniu niszcząc pochówki, po czym teren splantowano buldożerami. Dokładnej jego lokalizacji dokonano za pomocą archiwalnej fotografii, przy czym stwierdzono, że stoi tam obecnie dom mieszkalny i zabudowania gospodarcze. W 2010 r. na skraju byłej nekropolii Rada OPWiM wybudowała upamiętnienie w formie niewielkiego cmentarza o powierzchni 117 m2.
Ustawiono na nim charakterystyczny dla wszystkich odbudowanych cmentarzy żołnierzy gen. Andersa centralny pomnik - słup milowy zwieńczony płaskorzeźbą orła. Na pomniku znajduje się napis w języku polskim i kirgiskim: "TU SPOCZYWAJĄ POLACY / 96 ŻOŁNIERZY / ARMII POLSKIEJ / GEN. WŁ. ANDERSA / I OSOBY CYWILNE / BYLI JEŃCY / WIĘŹNIOWIE / SOWIECKICH ŁAGRÓW / ZMARLI W 1942 R./ W DRODZE DO OJCZYZNY/ CZEŚĆ ICH PAMIĘCI". Wzdłuż dojścia do pomnika posadowiono po obu stronach rzędy mogił z reliefem krzyża – po 4 mogiły w każdym rzędzie. Całość otoczono ogrodzeniem z furtką, do której prowadzą schody na zboczu wzniesienia, na którym usytuowany jest cmentarz. Na ogrodzeniu umieszczono 4 tablice z ustalonymi przez pracowników Rady OPWiM nazwiskami żołnierzy. Przy wejściu do kwatery umocowano tabliczki informacyjne z tekstami w językach polskim i kazachskim o treści: "POLSKI / CMENTARZ WOJENNY / ZBUDOWANY STARANIEM RADY/ OCHRONY PAMIĘCI WALK / I MĘCZEŃSTWA / W WARSZAWIE Z FUNDUSZY / RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ / 2010”.
Po likwidacji Rady OPWiM opiekę nad cmentarzem finansuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Resort kultury prowadzi również prace badawcze w celu ustalenia spisu osób cywilnych pochowanych na cmentarzach w Azji Środkowej.
Publikacja:
13.09.2023
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Polski cmentarz wojenny
    Katalog cmentarzy wojennych MKiDN Zobacz